آن‌گونه که مشهور است تنگه‌های جبل‌الطارق دسترسی به دریای مدیترانه را فراهم می‌سازند که از نظر اهمیت راهبردی، این ناحیه جغرافیایی یک نقطه کنترل برای ترافیک دریایی میان اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه ایجاد می‌کند. حال سوال این است که برای دسترسی به فضا نیز چنین شرایطی از نظر راهبردی وجود دارد؟
در ارتباط با ترافیک فضایی در مدار لئو (نزدیک زمین) شرایط مشابهی دیده می‌شود. به‌لطف ویژگی‌های مکانیک مداری، صفحه استوایی قابلیت ایفای نقش به‌عنوان یک نقطه کنترل دسترسی را فراهم می‌آورد. دلیل بنیادین چنین امری آن است که تمام ماهواره‌های مدار لئو می‌بایست هر ۵۰ دقیقه یک بار از فراز خط استوا عبور کنند.
این بدان معناست که هر ماهواره در هر صفحه مدار لئو باید به‌ازای یک بار چرخش دور زمین دو بار از فراز این خط گذر کند. با در نظر گرفتن این موضوع، اگر نهادی یک سامانه تهاجمی یا دفاعی را در مدار استوایی قرار دهد، به‌طور بالقوه قادر به کنترل همه عملیات‌های مداری نزدیک زمین خواهد بود. چنین ایده‌ای می‌تواند اساس یک طرح کنترل‌کننده فضا باشد.
کنترل مدار لئو چگونه ممکن است؟
شرایطی را تصور کنید که طی آن نیروی فضایی ایالات متحده (U.S. Space Force) بخواهد همه عملیات‌های مدار لئو را کنترل کند. برای تحقق این امر ممکن است یک یا چند ایستگاه فضایی نظامی مسلح با خدمه‌ای شامل نگهبانان نیروی فضایی که انواع سلاح‌های فضایی و همچنین سلاح‌های مستقر روی زمین را اداره می‌کنند، بر فراز خط استوا قرار گیرند. چنین ایستگاه‌هایی می‌توانند مجهز به قسمت‌هایی برای اتصال سایر فضاپیماها به‌منظور انتقال خدمه و تامین لوازم موردنیاز باشند.
در حال حاضر تنها یک ایستگاه فضایی کاملا عملیاتی و دائمی، یعنی ایستگاه فضایی بین‌المللی، در مدار لئو وجود دارد. این سازه عظیم‌الجثه بیش از ۲۰ سال قدمت دارد و برای فراهم‌آوری شرایطی در مدار جهت بررسی اثرات پروازهای فضایی بر بدن انسان و انجام بسیاری از مطالعات علمی طولانی مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در زمان کنونی مدار لئو شاهد اقدامات خصمانه ماموریت‌های فضایی توسط برخی کشورهاست. این موضوع جدای از تلاش چین، هند، روسیه و ایالات متحده برای ساخت ایستگاه‌های فضایی طی دهه‌های آینده است که می‌تواند بر شدت چنین امری بیفزاید. برای مثال، یکی از اهداف مهم نیروی فضایی آمریکا، حفاظت از دارایی‌های این کشور در فضا و حفظ برتری آمریکا در قلمروی فضای بیرونی زمین است.
مقایسه مدارهای شیب‌دار با مدارهای استوایی در عملیات‌های مداری
پیش‌ازاین، مدارهای استوایی را برای استقرار ایستگاه‌های فضایی در نظر نمی‌گرفتند و تمام ایستگاه‌های فضایی قبلی در مدارهایی قرار داشتند که بیشترین جمعیت زمین را تحت پوشش داشته باشند. به‌عبارت‌دیگر، مدار آن‌ها نسبت به صفحه استوا شیب داشت. ایستگاه فضایی بین‌المللی نیز در مداری قرار گرفته که در مقایسه با خط استوا دارای شیبی معادل ۵۱.۶ درجه است.
این انحراف مداری برای رفع مشکل محدودیت‌های مراکز پرتاب روسیه به‌منظور پوشش اغلب مناطق پرجمعیت درنظر گرفته شده است. درصورتی‌که روسیه در برنامه ایستگاه فضایی بین‌المللی مشارکت نداشت، انحراف مداری آن می‌توانست ۲۸.۴ درجه باشد که همان عرض جغرافیایی مرکز پرتاب ایالات متحده در منطقه کیپ کاناورال (Cape Canaveral) ایالت فلوریداست. استفاده از مدارهای شیب‌دار در مقایسه با مدارهای استوایی محدودیت‌های خاصی را به عملیات‌های مداری و زمان‌بندی‌های پرتاب تحمیل می‌کند.
از طرف دیگر، بهره‌گیری از مراکز پرتاب واقع در مناطق نزدیک به خط استوا محدودیت‌های مشخصی را جهت انجام عملیات پرتاب برطرف می‌کند. به‌عنوان مثال، برای تمام فضاپیماهایی که به ایستگاه فضایی بین‌المللی ارسال می‌شوند، مدت زمانی که طی آن ماموریت پرتاب امکان‌پذیر است (به‌اصطلاح پنجره پرتاب) به‌گونه‌ای خواهد بود که اگر زمان برنامه‌ریزی‌شده به هر دلیلی به‌تاخیر بیافتد، به‌فاصله یک روز می‌توان ماموریت را انجام داد.
دلیل چنین امری آن است که عملیات فقط در زمان عبور محل پرتاب از صفحه مداری ایستگاه فضایی بین‌المللی قابل اجراست. در حقیقت فقط در هنگام قرارگیری صفحه مدار ایستگاه فضایی در صفحه کریدور پایگاه پرتاب، عملیات انجام می‌شود که کمترین زمان و سوخت را برای رسیدن به ایستگاه نیاز دارد.
ارسال فضاپیما به یک ایستگاه فضایی در صفحه استوایی از یک پایگاه واقع در منطقه استوایی می‌تواند هر زمانی صورت پذیرد، زیرا محل پرتاب همیشه در صفحه مداری آن ایستگاه است. برای مثال، حامل فضایی طی عملیات ورود به جو، همواره به خط استوا بازمی‌گردد.
همچنین انجام برخی از ماموریت‌های مداری را می‌توان هنگام فعالیت در مدارهای استوایی تسهیل نمود. میزان سوخت مورد نیاز برای مانور ماهواره‌ها در این حالت به حداقل می‌رسد، زیرا چنین شرایط برای انجام عملیات‌های اتصال خدمات‌رسانی به ماهواره‌ها نیازی به تغییر صفحات مداری نیست.
عملیات‌های مرتبط با نجات و محافظت از ماهواره‌ها در فضا را در هر زمانی می‌توان انجام داد، اما انجام عملیات‌های مربوط به نظارت بر زمین در مناطق نزدیک به استوا با محدودیت مواجه می‌شود و برای این منظور، ماموریت‌های پرتاب نیازمند یک پایگاه پرتاب در ناحیه خط استوا خواهند بود. بااین‌حال، باید در نظر داشت چنین پایگاه‌هایی می‌توانند از مزایای مهمی در ارتباط با مسائل امنیت ملی برخوردار باشند.