سیاره زهره احتمالا یک میلیارد سال بدون صفحات تکتونیکی فعال بوده است

نتایج مطالعهای نشان میدهد سیاره زهره احتمالا طی یک میلیارد سال گذشته صفحات تکتونیکی یا زمینساخت صفحهای شبیه به زمین نداشته و در عوض، این سیاره که اغلب به آن دوقلوی زمین گفته میشود، ظاهرا در یک صفحه ضخیم خارجی پوشانده شده بوده است. محققان دانشگاه براون (Brown University) آمریکا طی این مطالعه تلاش کردند با تجزیه و تحلیل بقایای حادثه یک برخورد عظیم که دهانه برخوردی آن هنوز هم مانند یک زخم بر سطح زهره دیده میشود، به مسئله فعالیت تکتونیکی بالقوه این سیاره بپردازد.
گمان میرود این محل برخورد که بهعنوان دهانه مید (Mead crater) شناخته میشود، بین ۳۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد سال پیش تشکیل شده باشد؛ زمانی که یک جرم بزرگ از جو زهره باستانی عبور کرده و اثری عظیم بر سطح این سیاره باقی گذاشته است. اکنون این دهانه برخوردی بیش از ۲۷۴ کیلومتر قطر دارد و دارای مجموعهای از دو گسل دایره مانند بوده که در پی وقوع این برخورد ایجاد شده است.
برخی برجستگیهای رصدشده در سطح سیاره زهره ظاهرا مشابه آنهایی هستند که در اثر حرکت صفحات زمینساختی روی زمین ایجاد شدهاند. بر روی زمین، قسمت بیرونی سخت سیاره با نام لیتوسفر به بخشهای منحنی معروف به صفحات تکتونیکی شکسته شده است. این صفحات در حال حرکت مداوم نسبت به یکدیگر قرار دارند و حرکت آنها تحت تأثیر فرآیندهای زیرسطحی قدرتمند است. فعل و انفعالات بین این صفحات باعث ایجاد ویژگیهای زمینشناسی مانند گسلها، شکافها و برجستگیهای سطح زمین میشود. ازاینرو برخی از خصوصیات در سطح زهره بهعنوان شاخصهایی انگاشته شده که سیاره مذکور نیز در این اواخر از نظر زمینشناسی نسبتا فعال بوده است.
محققان از مدلسازی رایانهای برای بازآفرینی فرآیندی که میتوانسته دهانه مید را ایجاد کند، استفاده کردند. تحقیقات قبلی حاکی از آن بود که موقعیت حلقهها نسبت به مرکز دهانه برخوردی با افت حرارتی سنگ زیرین آن مرتبط است. در این زمینه، گرادیان حرارتی اساسا همان نرخی است که دمای سنگ هرچه بیشتر از سطح باشد، افزایش مییابد. چنین امری میتواند بر نحوه تشکیل دهانه تأثیر بگذارد، زیرا دما عامل مهمی در تعیین نحوه تغییر شکل آن در اثر ضربه و همچنین نحوه شکلگیری ویژگیهای حلقوی در دهانه است.
ترکیبی از مدلسازی رایانهای و موقعیت فیزیکی حلقهها در حوضه دهانه، محققان را به این نتیجه رساند که زهره باید دارای گرادیان حرارتی کمی باشد؛ یعنی این سیاره دارای یک لیتوسفر بسیار ضخیم بوده و احتمالا میزبان صفحات تکتونیکی رانشپذیر نیست. بهعلاوه، مطابق اظهارات پژوهشگران شاید از زمان ایجاد دهانه تا یک میلیارد سال پیش، چنین چیزی وجود نداشته است. تجزیه و تحلیل سایر دهانههای حلقوی بررسیشده نیز نشانههای مشابهی را ارائه میدهد.