کشف یک منظومه ۶ سیارهای با توازن مداری منحصربهفرد

محققان یک منظومه ۶ سیارهای در فاصله ۸۸ سال نوری از زمین را کشف کردهاند که سیارههای آن در رزُنانس مداری منظمی در اطراف ستاره HD 158259 در حال گردش هستند. تاکنون ستارهشناسان صدها ستاره کشف کردهاند که چندین سیاره در اطراف آنها قرار دارند و در سراسر کهکشان راه شیری ستارههای بسیاری با سیارههای متعدد وجود دارند. هر کدام از این ستارهها ویژگیهای منحصربهفردی دارند؛ اما سیارههای اطراف ستاره HD 158259 با بقیه ستارههای سیارهدار راه شیری تفاوتی اساسی دارند. در مدار ستاره HD 158259 با جرمی تقریباً برابر با جرم خورشید و کمی بزرگتر از آن، ۶ سیاره شامل یک اَبَرزمین و ۵ سیاره کوچکتر مشابه نپتون در گردش هستند.
اخترشناسان پس از هفت سال رصد این ستاره و شش سیاره اطرافش متوجه شدند که همه سیارههای اطراف ستاره با رزنانس مداری تقریباً منظم و کاملی به دور ستاره میچرخند. این کشف ستارهشناسان به آنها کمک میکند تا مکانیزم شکلگیری سامانه سیارهای را بهتر درک کنند. گفتنی است رزنانس مداری زمانی اتفاق میافتد که مدار دو سیاره که حول سیاره اصلی در گردش هستند، ارتباط نزدیکی با یکدیگر داشته باشند. در نظر داشته باشید که دو سیاره تأثیر گرانشی بر یکدیگر دارند. در منظومه شمسی، چنین اجرام سیارهای بهندرت دیده میشوند. احتمالاً یکی از بهترین نمونهها برای این مورد پلوتون و نپتون است.
پلوتون و نپتون دارای رزنانس مداری ۲:۳ هستند؛ یعنی وقتی پلوتون دو بار به دور خورشید میچرخد، نپتون سه بار این مسیر را طی میکند. این حرکت سیارهها مانند نواختن نتهای موسیقی است که در میزانهای متفاوت با ضربآهنگهای مختلف نواخته میشوند. ستارهشناسان متوجه شدند سیارههایی که به دور ستاره HD 158259 میچرخند، دارای رزنانس مداری تقریبی ۳:۲ هستند. آنها با استفاده از بررسیهای انجامشده از طریق تلسکوپ فضایی تس (TESS) ناسا موفق شدند مدارهای هر سیاره را بهصورت دقیق بررسی کرده و محاسباتی را مورد آنها انجام دهند.
اطلاعات بهدستآمده از تلسکوپ تس نشان میدهد که سیاره ابرزمین این سامانه با جرم تقریباً دو برابر جرم زمین، بهصورت کامل در مدارهای ۲.۱۷، ۳.۴، ۵.۲، ۷.۹، ۱۲ و ۱۷.۴ روز دور ستاره میچرخند. بین هر جفت سیاره در این سامانه نیز دورههای تناوب ۱.۵۷، ۱.۵۱، ۱.۵۳، ۱.۵۱ و ۱.۴۴ بهوجود میآید. در نتیجه میتوان گفت که ستاره HD 158259 دارای سامانهای متفاوت با بقیه ستارههاست.
استفان اودری (Stephane Udry)، محقق دانشگاه ژنو (University of Geneva) سوئیس، میگوید: «چندین سامانه سیارهای کوچک با سیارههای دارای رزنانس متفاوت همانند تراپیست-۱ (TRAPPIST-1) یا کپلر-۸۰ (Kepler-80) شناسایی شدهاند. بهنظر میرسد این سامانهها قبل از نزدیک شدن به ستاره شکل گرفتهاند و سپس بهسمت آن کشیده شدهاند. رزنانس نقش مهمی در این قضیه داشته است.»