محدودسازی ایجاد پارازیت‌های ماهواره‌ای در کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی ۲۰۱۹

کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی (World Radiocommunication Conference به‌اختصار WRC) که هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود، سال ۲۰۱۹ از ۲۸اکتبر (۶آبان) تا ۲۲نوامبر (۱آذر) در کشور مصر برگزار شد. در این کنفرانس تعداد ۱۶۳ کشور از ۱۹۳ کشور عضو اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) حضور داشتند و در پایان نیز ۱۱۳ قطعنامه (جدید یا اصلاح‌شده) صادر شد. 

در کنفرانس مذکور از موضوعات مختلفی شامل برخی موارد مرتبط با صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران سخن گفته می‌شود. مهدی سیاسی‌فر، مدیرکل فناوری فضایی و ماهواره‌ای صدا و سیما، به‌تازگی گزارشی را از بخش ماهواره این کنفرانس ارائه داده که در ادامه به آن می‌پردازیم.

معرفی کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی و اهداف کلی آن

در WRC مهم‌ترین رویدادهایی که در شاخه رادیویی ITU ثبت شده، بررسی می‌شود. همچنین قوانین مصوب در این کنفرانس در سطح جهانی بسیار مؤثر بوده و در کشورها نیز عموماً به‌صورت قوانین ملی نقش‌آفرینی می‌کنند. تخصیص فرکانس‌های جدید به خدمات پرتقاضا در دنیا از دیگر اقداماتی است که در WRC صورت می‌پذیرد. وظیفه اصلی این کنفرانس، مرور و در صورت لزوم بازنگری و تصویب قوانین جدید در حوزه ارتباطات رادیویی است که خروجی آن مقررات رادیویی (Radio Regulations) می‌باشد. هدف کلی WRC نیز تسهیل فعالیت‌های خدمات رادیویی و رفع موانع موجود بر سر راه گسترش خدمات مخابراتی می‌باشد که طبیعتاً می‌بایست با فناوری‌های روز همخوانی داشته باشند.

باند L و S و موضوعات مربوط به آن

مقررات ITU نواحی جغرافیایی مختلفی را مشخص کرده که کاربرد فرکانس‌های مختلف در هر یک از این نواحی به صورت جداگانه تعریف شده است. کشور ایران از لحاظ مقررات ذکرشده در ناحیه ۳ رادیویی قرار می‌گیرد که در این ناحیه قسمتی از باند L و S برای پخش صدا اختصاص یافته است. 

فعالیت دو خدمت ارتباطات سیار بین‌المللی (IMT) و خدمت پخش همگانی ماهواره‌ای صدا (BSS Sound) در باند L تا قبل از توسعه فناوری تلفن همراه، بر پخش رادیویی برای اهداف متحرک مانند خودروها و یا اهداف ثابت مانند خانه‌ها از طریق ماهواره متمرکز بود. امروز با توسعه خدمات تلفن همراه، استفاده از چنین خدماتی گسترش یافته؛ امری که موجب می‌شود اشتراک خدمات ایجاد گردد و فرکانسی که تا پیش از این فقط برای BSS Sound تخصیص داده می‌شد، اکنون برای خدمات تلفن همراه نیز مورد استفاده قرار گیرد. گفتنی است IMT (سرواژه International Mobile Telecommunications) که در سال ۲۰۱۵ توسط بخش ارتباطات رادیویی ITU برای خدمات و تجهیزات ارتباطاتی 5G صادر شده است.

زمانی که دو خدمت از یک فرکانس استفاده می‌کنند، به مقرراتی نیاز است تا در کار یکدیگر اختلال ایجاد نکنند. یکی از موضوعات کار این کنفرانس نیز به همین امر اختصاص داشت که برای این منظور برخی اعضا تأکید بر تخصیص بیشتر فرکانس به خدمات تلفن همراه داشته و برخی دیگر از جمله ایران، چین و روسیه جهت حفظ فرکانس برای خدمات رادیویی و تلویزیونی تلاش می‌کردند که در نهایت ارائه خدمات مذکور در این نقطه حفظ شد.

در باند L تعداد ۱۳۱ شبکه ثبت شده که شامل رژیم صهیونیستی، عربستان، امارات، پاکستان، هلند، لوکزامبورگ، مالزی، ترینیداد و توباگو، نیجریه، سوئد، اردن، آمریکا، تایلند، روسیه، چین، استرالیا و پاپوآ گینه نو می‌شوند. در باند فرکانسی ۲۳۲۰ تا ۲۳۴۵ مگاهرتز (مربوط به ناحیه ۲) تعداد ۱۹ شبکه ماهواره‌ای متعلق به آمریکا و مالزی ثبت شده که ۱۰ شبکه مربوط به آمریکا عملیاتی شده‌اند. در باند فرکانسی ۲۵۲۰ تا ۲۶۷۰ مگاهرتز (مربوط به ناحیه ۳) تعداد ۷۳ شبکه متعلق به رژیم صهیونیستی، آمریکا، نروژ، عربستان، روسیه، پاکستان، اندونزی، موناکو، هند، پاپوآ گینه نو، برونئی دارالسلام، قبرس، انگلیس و ژاپن ثبت شده که اغلب آن‌ها معلق شده و یا از بین رفته‌اند.

موضوعات مربوط به ماهواره‌های غیر زمین‌آهنگ (NGSO)

در حال حاضر شرایط توسعه ماهواره‌ها تغییر کرده و نسل جدید آن‌ها به‌صورت انبوه تولید می‌شود. برای مثال شرکت آمریکایی اسپیس‌ایکس (SpaceX) که در حال ایجاد منظومه ماهواره‌ای اینترنتی خود موسوم به استارلینک (Starlink) می‌باشد، از سال گذشته میلادی که این پروژه را آغاز کرده، تاکنون حدود هزار ماهواره را در مدار زمین قرار داده که تقریباً چهار برابر کل ماهواره‌های مخابراتی عملیاتی جهان می‌باشد. این منظومه ماهواره‌ای قرار است در نهایت ده‌ها هزار ماهواره را شامل شود.

ایرادات مقررات پیشین در ارتباط با منظومه‌های ماهواره‌ای NGSO در این کنفرانس مورد بررسی و بازنگری قرار گرفت. یکی از ایرادات مهم این بود که اپراتور می‌توانست یک منظومه ماهواره‌ای خیلی بزرگ را با پرتاب فقط یک ماهواره در ITU به‌ثبت برساند. امکان ذخیره طیف فرکانس‌های مختلف با پرتاب همان یک ماهواره، ایراد قابل‌توجه دیگری بود که مورد بازنگری قرار گرفت.

این امر باعث می‌شد کشورهایی که دیرتر وارد این عرصه می‌شدند، نتوانند پرونده جدیدی ثبت کرده و ناچار به هماهنگی با همه اپراتورهایی شوند که از قبل فعالیت خود را آغاز کرده‌اند؛ موضوعی که تقریباً غیرممکن بود. بر اساس قوانین جدید اگر اپراتوری مطابق برنامه ‌زمانی مشخص تعداد معینی از ماهواره‌های منظومه خود را عملیاتی نکند، جریمه خواهد شد و بخشی از تخصیص‌های ماهواره‌ای خود را از دست خواهد داد.

مرجع EMP

تعیین مرجع ذی‌صلاح در خصوص به‌روزرسانی‌های EPM (سرواژه Equivalent Protection Margin) شبکه‌های ماهواره‌ای موضوعی بسیار تخصصی و فنی در حوزه ماهواره‌های پخش رادیویی و تلویزیونی است که در این کنفرانس مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در نحوه ثبت این شبکه‌ها معضلی وجود داشت که هر دو حالت به‌روزرسانی میزان تداخل آن‌ها و یا عدم به‌روزرسانی، از نظر فنی مشکلاتی ایجاد می‌کرد. با توجه به اینکه تصمیم‌گیری در مورد این موضوع بسیار چالش‌برانگیز بود، در نهایت مقرر شد این امر به صاحبان شبکه‌ها واگذار شود تا آن‌ها با ارزیابی‌هایی که دارند، خود، نسبت به انجام به‌روزرسانی و درخواست از ITU برای این منظور اقدام کنند.

ایستگاه‌های آپلینک غیرمجاز در قلمرو کشورها

موضوع دیگری که در این کنفرانس مطرح شد، تداخل‌هایی است که از سوی برخی کشورها به‌سوی ماهواره‌ها ارسال می‌شود و کشورهای دارای ماهواره را دچار مشکل می‌کند. در این راستا قطعنامه‌ای برای محدود کردن این امر در سراسر جهان تهیه شده بود که در نهایت دارای دو بخش شد؛ در بخش اول از دولت‌ها انتظار می‌رود تمهیداتی را برای جلوگیری از فعالیت ترمینال‌های آپلینک غیرمجاز در قلمرو کشورها بیندیشند. در بخش دوم نیز از آن‌ها خواسته شده تا روش‌هایی را اتخاذ کنند که به کشورها کمک کند ایستگاه‌های آپلینک غیرمجاز را شناسایی و مدیریت نمایند.

در نهایت کنفرانس پدیرفت تا یک قطعنامه جدید در مورد ایستگاه‌های آپلینک غیرمجاز صادر کند. لحن این قطعنامه ملایم‌تر از خواسته کشورهای درخواست‌کننده بوده و اپراتورها را تشویق به همکاری در این زمینه می‌کند.

امکان اخذ موافقتنامه‌های مدت‌دار از کشورهای تحت تداخل

برخی مواقع شرایط به‌گونه‌ای است که یک کشور نمی‌تواند به‌طور دائم با حقی از کشور دیگر موافقت کند. طی کنفرانس مذکور این امکان داده شد که کشورها بتوانند بعضی حقوق را به‌صورت مقطعی و در مدت زمانی مشخص به کشوری دیگر واگذار کنند و بعد از آن به‌طور خودکار این حقوق در ITU از بین می‌رود؛ در نتیجه اطمینان خاطری برای کشورهای موافقت‌کننده ایجاد می‌شود.

تأکید بر توازن جنسیتی

در این کنفرانس دانشمندان زن سراسر جهان اعلامیه‌ای صادر کردند که کشورها را برای بهره‌گیری از استعدادهای زنان در این زمینه تشویق می‌کند.

برنامه آینده

طی این کنفرانس، دستور کار کنفرانس آتی در سال ۲۰۲۳ تصویب شد که طبق آن کشورها چهار سال زمان دارند تا مطالعات خود را انجام داده و با انجام هماهنگی‌های لازم جهت تنظیم قوانین جدید آمادگی داشته باشند.

در همین راستا لازم است مقامات مسئول در ایران نیز طی این مدت چهار ساله راهبرد خود را برای شرکت در کنفرانس ۲۰۲۳ مشخص کنند. ازآنجایی‌که فناوری اغلب در کشورهای دیگر در حال توسعه و پیشرفت می‌باشد، راهبردهای ما عموماً حالت تدافعی داشته، در‌حالی‌که تجربه نشان داده در حوزه مقررات بین‌الملل دفاع بدترین خط مشی است؛ چرا که در نهایت مجبور می‌شویم قدم به قدم از مواضع خود برای رسیدن به تفاهم با کشوری دیگر عقب بنشینیم و بدین ترتیب در هر کنفرانس مقداری از آنچه را داریم از دست می‌دهیم. بنابراین اگر ما نیز می‌خواهیم از فناوری استفاده کنیم می‌بایست در این زمینه فعال باشیم.