هند در سال 1969 میلادی با تشکیل سازمان تحقیقات فضایی، برنامه بلند پروازانه خود را برای حضور و تسخیر فضا با ساخت ماهواره ملی آغاز کرد و در مدت پنج دهه به موفقیت های چشمگیری در این زمینه دست یافت. این کشور هم اکنون به مدد سرمایه گذاری عظیم و توانمندی دانشمندان خود با ساخت و پرتاب ماهواره پس از روسیه ،آمریکا و اتحادیه اروپا در رده چهام جهان در بخش ماهواره های تجاری قرار گرفته است.
هم اکنون بیش از 70 کشور جهان صاحب ماهواره هستند که فقط 10 کشور از جمله هند توانایی طراحی ،ساخت و پرتاب ماهواره به مدار زمین را دارند. این در حالی است که هندوستان به دلیل رقابت تسلیحاتی با پاکستان، درسالهای گذشته سرمایه گذاری کلانی در زمینه موشک های بالستیک کرده و قابلیت های همین موشک ها ، پایه فناوری فضایی این کشور را تشکیل داده است.
اولین کشور آسیایی که به مریخ رفت
هند برای جبران عقب ماندگی خود با کشورهای پیشرفته در زمینه فضا ،اقدام به ساخت ماهواره های مورد نیاز خود کرد و با کمک روسیه به پیشرفت های بزرگی دست یافت به گونه ای که این کشور در سال 2013 میلادی با قرار دادن یک ماهواره به مریخ از همتای چینی خود در آسیا پیشی گرفت.
یکی از اقدامات تحسین برانگیز هند درعرصه اکتشافات فضایی ،قراردادن فضا پیمای ‘مانگالیان’به عنوان نخستین کاوشکر فضایی آسیا در مدار مریخ بود. این نمایشی موفق از توان فضایی هند و پرتابگرها درجهان به شمار می رود.هند این ماموریت تاریخی خود را در سال 2013 انجام داد و توانست نام خود را به عنوان نخستین کشور آسیایی در مسابقه رسیدن به مریخ ثبت کند.
‘نارندرا مودی’ نخست وزیر هند این دستاورد را برای کشورش بسیار بزرگ توصیف کرد و گفت که ما به فضای ناشناخته وارد شدیم و جسارتی بی سابقه از خود نشان دادیم و به دنبال کشف نادانسته ها و ناشناخته ها هستیم.
ماهواره‌برهای قدرتمند
سازمان تحقیقات هوا و فضای هند(ایسرو) در سال جاری با ثبت رکود بی سابقه پرتاب 104 ماهواره با یک موشک به فضا از جزیره کوچک ‘سریهاریکوتا’ در جنوب هند با پشت سرگذاشتن رقبای بزرگی همچون روسیه و آمریکا،تاریخ ساز شد.جزیره کوچک ‘سریهاریکوتا’ در صنعت فضایی هند ،حکم دماغه ‘کاناورال’ در ایالت فلوریدای امریکا را دارد که تاکنون موشک های فضایی وماهواره های بسیاری از این جزیره به فضا پرتاب شده است.
سکوی پرتاب موشک جزیره ‘سریهاریکوتا’ تاکنون با پرتاب بیش از 200 ماهواره از کشورهای مختلف ،میزبان برنامه های جاه طلبانه فضایی هند است. هزینه های پرتاب از این سکو به حدی پایین است که حتی رقیبان قدر هند هم قادر به رقابت با این هزینه ها نیستند؛ برای مثال این کشور قادر است کاوشگر مریخ خود را با هزینه ای به مراتب پایین تر از بودجه ای که هالیوود به ساخت فیلم های فضایی تخصیص می‌دهد، به سیاره سرخ ارسال کند.’
آلورو سیرین کران کومار’ رئیس سازمان تحقیقات هوا- فضا هند(ایسرو) با اشاره به محدودیت ظرفیت جهانی برای پرتاب ماهواره به فضا، دلیل اصلی استفاده کشورهای جهان از امکانات هند برای پرتاب ماهواره را مقرون به صرفه بودن وکاهش زمان پرتاب ماهواره می داند.
موسسه تحقیقاتی ‘سراداتا’ در انگلیس اعلام کرد هزینه پرتاب یک ماهواره کوچک به فضا حدود 30میلیون دلار است که درصورت پرتاب همزمان، این هزینه ها سرشکن می شود. این رقم، حدود نصف هزینه ای است که ‘اسپیس اکس’ برای پرتاب ماهواره توسط راکت فالکون 9 دریافت می کند گرچه این کمپانی که مقر آن در «هاثورن» کالیفرنیا قرار دارد، معتقد است ظرفیت ترابری راکت های فالکون بالاتر است. با این حال، موسسه ‘سراداتا’ همچنان معتقد است که هزینه پرتاب ماهواره توسط هند از مبلغی که ایالات متحده برای راکت های خانواده( Minotaur) و شرکت آریان اسپیس (ArianSpace) برای پرتاب ماهواره با کمک راکت های خود یعنی ‘وگا'(Vega) دریافت می کند، به مراتب پایین تر است.
‘دیوید تاد’ رئیس بخش محتوای فضایی موسسه ‘سراداتا’ می گوید موشک های هند تمام ویژگی های مورد نیاز سازندگان ماهواره های تجاری را دارد و تجربه این کشور در ساخت و استفاده از راکت های ماهواره بر به اوج کمال رسیده است.
وی خاطرنشان کرد این کشور تاکنون تواسته تعداد زیادی موشک را بدون خطا به ثبت برساند.’سوشمیتا موناهتی’، مدیر ارشد اجرایی و از بنیانگذاران کمپانی(Earth2Orbit) می گوید: توافق با شرکت تصویربرداری ماهواره ای ‘ترا بلا’ (Tera Bella) که از کمپانی های تحت مالکیت گوگل محسوب می شود، هفت سال به طول انجامید. دلیل هم این بود که در سال 2005 میلادی، پس از آنکه دولت هند برای پرتاب تجاری ماهواره ها، معاهده تعیین سهم و قیمت حداقل را امضا نکرد، ایالات متحده نیز کمپانی های داخلی را از همکاری با سازمان تحقیقات هوا-فضای هند و وابستگان آن، منع کرد. با پیشرفت کشور در این زمینه، در نهایت بازار نیز تغییر مسیر داد؛ افزایش نیاز شرکت های مخابراتی، تولید کنندگان لوازم الکترونیک و شبکه های رادیو-تلویزیونی، باعث شد تا ایالات متحده از برخی مفاد این پیمان چشم پوشی کند.
براساس اعلام انجمن صنعت ماهواره ایالات متحده آمریکا، درآمد جهانی صنعت ماهواره شامل بخش خدمات، تولید و پرتاب به فضا در 10 سال منتهی به سال 2015 میلادی با تقریبا دو برابر افزایش به 208 میلیارد دلار افزایش یافته است.هند از سوی دیگر، برای پرتاب تجاری ماهواره با آژانس های هوا و فضا در اروپا و ژاپن و بازیگران خصوصی این عرصه یعنی شرکت فناوری های اکتشافات فضایی «ایلان ماسک» و کمپانی خصوصی «بلو اوریجین» رقابت می کند که تحت مدیریت «جف بیزوس» قرار دارد.در بیشتر سفرهای فضایی و پرتاب فضاپیماها از مبدا هند از راکت خوش سابقه پی اس ال وی ( Polar Satellite Launch Vehicle) استفاده می شود.
یکی از مهمترین دستاوردهای فضایی هند در سال 2013 میلادی پرتاب کاوشگر مدارگرد به مریخ با موشک ‘پی اس.ال.وی’ ازسکوی پرتاب ‘سریهاریکوتا’ با نام ‘مانگالیان’که به زبان سانسکریت به معنای ‘مسافر مریخ ‘ بود . به این ترتیب این کشور در ردیف چهارمین کشوری که توانست به منظومه شمسی راه یابد ، قرار گرفت.ماموریت ماهواره مانگالیان شامل اکتشاف گاز متان و دی اکسید کربن در جو مریخ می شد تا وجود حیات در سیاره همسایه زمین بررسی شود. هزینه پرتاب این کاوشگر، 74 میلیون دلار، یعنی حدود 11 درصد بودجه ای بود که ناسا برای کاوشگر ‘ماون’ (Maven) پرداخت. این درحالی است که شرکت سینمایی (20th Century Fox) تنها برای ساخت فیلم مریخی ( The Martian) مبلغ 108 میلیون دلار هزینه کرده است.
حمل قطعات ماهواره‌بر با دوچرخه
اما از اوایل دهه 1960 میلادی تاکنون، صرفه جویی مالی، از مشخصه های اصلی برنامه تحقیقات فضایی هند بوده است. در آن سالها، قطعات مختلف راکت با دوچرخه حمل می‌شد و در داخل کلیسای مریم مقدس واقع در روستای ماهیگیری تومبا، به صورت دستی مونتاژ می‌شد.
اتحاد جماهیر شوروی نخستین حامی پرتاب ماهواره بومی هند در سال 1975 میلادی بود و در سال 1984 میلادی نیز نخستین هندی به فضا فرستاده شد.
راکش شرما’ نخستین فضانورد این کشور به مدت هشت شبانه روز در ایستگاه فضایی ‘سلیوت 7 ‘ به دور زمین گردید.کومار’ یکی از کارشناسان فضایی هند می گوید در کشوری که طبق آمار بانک جهانی تا سال 2011 حدود 21 درصد جمعیت آن روزانه کمتر از دو دلار درآمد دارند ، بازدهی هزینه ها امری ضروری است.
تلویزیون دولتی ان دی تی وی هند نیزبا بازتاب موفقیت بزرگ هند در پرتاب ماهواره به فضا اعلام کرد تمام این تلاش ها و موفقیت ها برای کسب آمادگی بیشتر برای ماموریت احتمالی در سال 2020 برای ارسال کاوشگر دیگر درمدار مریخ است.
