مراحل فوقانی حاملهای فضایی عمدهترین عامل زبالههای فضایی هستند

امروزه شرکتهایی که اقدام به انجام پرتابهای فضایی میکنند در حال یافتن راههایی جدید برای تبدیل نشدن مراحل فوقانی حاملهای فضایی (Upperstage) به زبالههای فضایی هستند. اما همچنان این اشیاء در صدر لیست بیشترین و خطرناکترین حاملهای فضایی قرار دارند. مرحله فوقانی حامل فضایی وظیفه دارد پس از جدایش از آخرین مرحله اصلی ماهوارهبر محموله خود را در مدار تزریق کند. در گزارش سال ۲۰۲۰ آژانس فضایی اروپا (ESA) بیش از ۲۵ هزار شیء خطرناک لیست شده که شامل بقایای ماهوارههای از کار افتاده و مراحل فوقانی حاملهای فضایی میشوند.
زبالههای فضایی، خود، بهتنهایی بهدلیل خطر برخورد با ماهوارهها یا ایستگاه فضایی بینالمللی خطرناک هستند. اما موضوعی که ماهوارههای از کار افتاده و مراحل فوقانی حاملهای فضایی را بسیار خطرناکتر میکند، خطر انفجار آنهاست، زیرا طی هر انفجار یک زباله فضایی میتواند به هزاران تکه تقسیم شود که هرکدام از این تکهها بهتنهایی میتوانند خسارات میلیاردی بهبار آورند. خطر انفجار اشیاء مذکور به این دلیل است که همچنان باطریهای برخی از این ماهوارهها دارای انرژی هستند و از آنها خطرناکتر مراحل فوقانی برخی حاملهای فضایی میباشند که مخازن آنها همچنان دارای سوخت است.
با وجود اینکه هماکنون انجام مأموریتهای فضایی بهدلیل ازدیاد زبالههای فضایی بسیار سخت شدهاند، اقداماتی در حال انجام است که در آینده خطرات مربوطه برطرف شوند. بهطور مثال در سال ۲۰۱۹ بیش از ۷۰ درصد پرتابگرها از دستورالعمل بینالمللی کاهش زبالههای فضایی پیروی کردند، درحالیکه این رقم در سال ۲۰۰۰ تنها ۲۰ درصد بود. این امر در عدم افزایش زبالههای فضایی بسیار مفید بوده، بهطوریکه طبق گزارش آژانس فضایی اروپا بیش از ۸۰ درصد از ۲۵ هزار زباله فضایی خطرناک لیستشده قبل از سال ۲۰۰۰ پرتاب شدهاند.
علاوهبر کاهش تولید زبالههای فضایی، اقداماتی در جهت کاهش زبالههای فضایی تولیدشده تا امروز نیز در دست انجام است. بهعنوان مثال شرکتها در حال یافتن راههایی برای بازیافت، نابودی یا فعالسازی مجدد ماهوارههای از کار افتاده معلق در مدار هستند. چنین اقداماتی اگرچه مفید است، تا زمانی که یک اجماع جهانی بهمنظور رفع مشکل زبالههای فضایی صورت نگیرد و تمام بازیگران فعال فضایی جهان در این زمینه همکاری نکنند، خطر زبالههای فضایی هر روز استفاده مفید از فضا را بیش از پیش تهدید میکند.