ناصر یزدانی: بازگشت انسان به ماه و همچنین کاوش در مریخ و سیاره‌های فراتر از آن یکی از جدیدترین و پرهزینه‌‌ترین برنامه‌های ناسا است که دونالد ترامپ در ۲۲آذر۱۳۹۸ به این سازمان ابلاغ کرد. این برنامه از ناسا می‌خواهد با همکاری شرکای بین‌المللی به کاوش درمنظومه شمسی بپردازند و همچنین اکتشافات جدید و رویکردهای جدید را برای مردم به ارمغان بیاورند.
شاید برای عموم مردم که با فناوری فضایی و علوم مرتبط با آن آشنایی کافی ندارند این سؤال وجود داشته باشد که چرا دولت‌ها اقدام به صرف زمان، انرژی وهزینه زیادی در زمینه‌های صنایع فضایی می‌کنند. برای پاسخ به این سؤال باید توجه شود زمانی که دانشمندان درحال کار بر روی موضوعات منحصر‌به‌فرد در ایستگاه فضایی بین‌المللی یا بر روی مأموریت‌های کاوشی در فضا هستند، ممکن است فناوری را توسعه بدهند که بعدها تجاری‌سازی شده و به‌عنوان فناوری عصر فضا-زمین مورد استفاده قرار گیرد.
دراین مقاله خواهیم دید که چگونه فناوری‌هایی که به‌منظور کمک به صنایع فضایی به‌دست آمده بودند، در زندگی روزمره مردم نقش پیدا کرده و گره‌های بزرگی از زندگی بشر را باز کردند. بدین منظور هفت فناوری را که توسط ناسا، ابتدا برای پاسخ به نیازهای فضایی ایجاد شدند اما بعد استفاده از آن‌ها به زندگی روزمره مردم راه یافت و توانست تأثیرات شگرفی بر کیفیت زندگی مردم بگذارد معرفی می‌شوند. این هفت فناوری از میان ۷۵ فناوری انتخاب شدند که در تالار مشاهیر فضایی (Space Technology Hall of Fame) به‌ثبت رسیده‌اند.
تالار مشاهیر فضایی توسط یک نهاد خصوصی به نام بنیاد فضایی (Space foundation) و با همکاری ناسا ایجاد شد و هدف این تالار شناسایی و معرفی فناوری‌های فضایی برجسته‌ای است که توانسته بهبود عمده‌ای در زندگی روزمره مردم ایجاد کند. برخی از این فناوری‌ها با اینکه در اصل برای صنعت فضایی ایجاد شدند، بعدها با تغییر کاربری توانستند به‌صورتی دیگر در زندگی مردم نقش‌آفرین شوند. تالار مشاهیر فضایی سالانه با اعلام چنین فناوری‌هایی از دست‌اندرکاران توسعه این فناوری‌ها تقدیر به‌عمل می‌آورد.
۱. فناوری خالص‌سازی یا تصفیه فعال (active pure technology)
این فناوری که برای تمیز کردن وتصفیه هوا وسطوح به‌کار می‌رود، در سال ۲۰۱۷ به سالن فناوری‌های ناسا معرفی شد و طی آن دانشمندان این سازمان تصمیم به حذف گاز اتیلن از روی سطح ایستگاه فضایی بین‌المللی گرفتند. دانشمندان پس از تحقیق و توسعه و انجام آزمایش‌های متعدد در محیط‌های آزمایشگاهی و دانشگاهی، به این نتیجه رسیدند که فناوری خالص‌سازی فعال تا ۹۹ درصد ازمیکروارگانیسم‌های سطحی را کاهش می‌دهد و می‌تواند از آلاینده‌های موجود در هوا به‌طور چشمگیری بکاهد.
محققان پس از آزمایش‌های انجام‌شده دریافتند که فناوری خالص‌سازی فعال فقط بر روی سطوح فولاد ضدزنگ کار نمی‌کند بلکه همچنین می‌تواند در زمان کمتری بر رو یک ضدعفونی کننده گازی شناخته‌شده مؤثر باشد. تحقیقات توسط دپارتمان سلامت محیط زیست دانشگاه کینکیناتی (University of Cincinnati) آمریکا به‌دنبال کنترل ذرات و میکروب‌های غیرفعال در هوای داخل ساختمان بودند. این آزمایش نشان داد فناوری مذکور توانایی کاهش آلاینده‌های موجود درهوا را ۵۰ مرتبه سریع‌تر ازفیلترهای تصفیه معمولی تهویه مطبوع دارد.
این فناوری برای حذف آلاینده‌ها در هوا و سطوح و در حال حاضر درمنازل، اداره‌ها، بیمارستان‌ها، هتل‌ها، امکانات حرفه‌ای ورزشی و ماند آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. فناوری خالص‌سازی فعال به‌منظور از بین بردن آلاینده‌ها، ویروس‌های سطحی، قارچ‌ها، ویروس‌ها و ترکیبات آلی فرار و همچنین باکتری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مزایای خاص این فناوری در زندگی عموم مردم در مورد کسانی است که از آسم یا آلرژی‌های تنفسی رنج می‌برند. به‌علاوه، مراقبان حیوانات اهلی یا هر کسی که نیاز به پاکیزه‌سازی‌های مداوم در زندگی خود دارد، می‌تواند از اجزای نظافت و پاک‌کننده فناوری خالص‌سازی فعال بهره‌مند شود.
۲. فناوری جست‌وجو و نجات مبتنی بر ماهواره (satellite based search and rescue technology)
این فناوری ابتدا درسال ۱۹۷۹ به‌عنوان فعالیتی مشترک بین آمریکا، فرانسه، کانادا و شوروی به‌منظور جستجو و نجات توسط ماهواره‌های GPS ایجاد شد تا سیگنال‌های اضطراری رانشان دهند. قابل توجه است که تا به امروز این فناوری بیش از ۳۲ هزار نفر را در سراسر جهان نجات داده است. در سال ۲۰۱۴ این فناوری توسط تالار مشاهیر فضایی معرفی شد.
۳. پایش آتش‌سوزی (Fire watch)
این فناوری با استفاده از حسگرهای نوری با وضوح بالا که درون جنگل ها نصب می‌شوند، آتش‌سوزی‌ها را تشخیص داده و به راه‌های دور مخابره می‌کند. این حسگرها قادرند تا در هر شرایط آب و هوایی یا در هر ساعت از شبانه‌روز بیش از ۹۰ درصد جنگل‌ها را ردیابی کنند. امروزه بیش از ۷ میلیون هکتار از جنگل‌ها درسراسر جهان توسط این فناوری پایش می‌شود. فناوری پایش آتش‌سوزی در سال ۲۰۱۲ توسط تالار مشاهیر فضایی معرفی شد.
۴. مکمل‌های غذایی ریزجلبک (Micro Algae Nutritional Supplements)
این مکمل‌ها پس از سال ۲۰۰۹ و معرفی توسط تالار مشاهیر فضایی، در سراسر جهان شناخته شده اند. این محصولات برای مادران باردار بسیار لازم بوده و همچنین برای رشد سالم مغز، چشم و حتی کمک به التیام قلب دربزرگسالان حائز اهمیت است. فرمول شیرینی غنی‌شده با مواد مغذی در ۷۵ کشور جهان وجود دارد که توسط بیش از ۳۳ میلیون کودک در سراسر جهان مصرف می‌شود.
۵-لادارویژن ۴۰۰۰ (LADARVision 4000)
لادارویژن ۴۰۰۰ نوعی لیزر بوده که برای اطمینان ازتغییر شکل دقیق قرنیه به یک دستگاه ردیابی چشم متصل است. این فناوری ابتدا توسط ناسا برای کمک به فضاپیما در مانورهای اتصال ساخته شده بود و اکنون یک نسخه از آن برای عمل جراحی لیزیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۶. کاشت حلزون برای بازگرداندن شنوایی کسانی که میزان ناشنوایی بالایی دارند
در سال ۱۹۹۷ یک مهندس اختلالات شنوایی در ناسا نوعی فناوری در شاتل فضایی برای اختراع سمعک‌های قابل کاشت دیجیتال را توسعه داد. این فناوری توانست برای اولین بار شنوایی را به کسانی که از بدو تولد میزان ناشنوایی بالایی داشتند، هدیه دهد. بیش از ۶۶ هزار بیمار کاشت حلزون را دریافت کرده‌اند و این صنعت اکنون میلیارد‌ها دلار ارزش دارد. فناوری یادشده در سال ۲۰۰۳ توسط تالار مشاهیر فضایی معرفی شد.
۷. فناوری رادیوی ماهوارهای (Satellite Radio Technology)
فناوری رادیوی ماهوارهای مشکل موجود در مناطق روستایی را که پخش رادیو AM و FM را حل کرد. شرکت سیریوس ایکس‌ام (SiriusXM Satellite Radio) بزرگ‌ترین شرکت رادیویی از نظر درآمد و دارای ۳۲ میلیون مشترک است که مشتریان آن می‌توانند با خرید گیرنده رادیوی ماهوارهای و پرداخت هزینه ماهانه، از برنامه‌های با کیفیتی که در سال‌های گذشته در دسترس آن‌ها نبود، بهره ببرند. این فناوری درسال ۲۰۲۲ توسط تالار مشاهیر فضایی معرفی شد.
فناوری‌های فضایی همواره از پیشروترین زمینه‌های علمی برخوردار بوده‌اند و همان‌طور که مشاهده شد، نقش به‌سزایی در بهبود کیفیت زندگی مردم داشته‌اند. فناوری‌های ذکرشده در صنایع بسیار متفاوتی استفاده شده‌اند که شاید در نگاه اول کاملاً بی‌ارتباط با صنعت فضا به‌نظر برسند. پس می‌توان انتظار داشت که فصل جدید اکتشافات فضایی و بازگشت به ماه و یا حتی قدم نهادن برای اولین بار بر روی سیاره سرخ در آینده‌ای نزدیک، موج جدیدی از ابداع‌ها و اختراع‌ها را برای بهبود کیفیت زندگی مردم به ارمغان آورد.