کشف یکی از قدیمیترین ستارههای باستانی در کل کیهان
یک ستاره باستانی که بهتازگی توسط دانشمندان کشف شده، تقریباً به اندازه کیهان قدمت دارد. رصد این ستاره در کهکشان راه شیری در فاصلهای نسبتاً نزدیک به زمین انجام شده که اتفاقی شگفتانگیز بهحساب میآید. ستارههای باستانی ویژگیهای خاصی دارند که آنها را از اجرام آسمانی دیگر مجزا میکنند. بررسیهای انجامشده نشان میدهد که ستاره مورد نظر در نوع خود منحصربهفرد بوده و تجزیه و تحلیل وضعیت آن میتواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار دانشمندان قرار دهد.
ستاره باستانی موردنظر SMSS J160540.18–144323.1 نام داشته و در دسته غولهای سرخ قرار میگیرد. فاصله این جرم آسمانی از زمین در حدود ۳۵ هزار سال نوری بوده و میزان آهن موجود در آن از هر ستاره دیگری که تاکنون در کهکشان ما مورد بررسی قرار گرفته، کمتر است. این میزان کم آهن نشان میدهد ستاره کشفشده یکی از قدیمیترین اجرام آسمانی موجود در کیهان میباشد و قدمت آن به بعد از مراحل ابتدایی انفجار بیگبنگ در ۱۳.۸ میلیارد سال پیش برمیگردد.
توماس نوردلندر (Thomas Nordlander)، ستارهشناس دانشگاه ملی استرالیا (Australian National University)، دراینرابطه میگوید: «این ستاره احتمالاً چند صد میلیون سال پس از بیگبنگ شکل گرفته و میزان آهن آن تقریباً ۱.۵ میلیون برابر کمتر از خورشید است.» وی ادامه میدهد: «مقایسه میزان آهن این ستاره باستانی با آهن خورشید مانند مقایسه یک قطره آب و حجم آب داخل یک استخر المپیک است.» این مسئله به تعیین قدمت جرم آسمانی موردنظر کمک میکند، چرا که در اوایل تشکیل کیهان هیچ عنصر فلزی وجود نداشته و ستارهها از هیدروژن و هلیوم تشکیل میشدند. این ستارهها که با عنوان «ستارههای نسل سوم» هم شناخته میشوند، فوقالعاده عظیم و داغ بودند و عمر کوتاهی داشتند. البته دانشمندان تاکنون هیچ ستاره نسل سومی را کشف نکردهاند.
ستارهها بهصورت کلی با همجوشی هستهای به حیات خود ادامه میدهند و هسته عناصر سبکتر در داخل آنها با هم ترکیب شده تا به عناصر سنگینتر تبدیل شوند. برای ستارههای سبک معمولاً هیدروژن به هلیوم بدل میشود؛ اما محققان باور دارند که در ستارههای بزرگتر مانند جرم آسمانی باستانی تازه کشفشده، همجوشی هستهای تا تشکیل عناصر سنگینتری مانند آهن و سیلیکون ادامه داشته است.
وقتی یک ستاره نسل سوم به مراحل پایانی عمرش میرسد، با انفجار ابرنواختر عناصر سنگین داخل خود را به فضای اطراف پخش میکند. این عناصر به هنگام شکلگیری ستارههای جوانتر در داخل آنها گیر میافتند و میتوان عمر یک ستاره را بر اساس میزان عناصر سنگینی که داخل آن هستند، تعیین کرد. بهعنوان مثال، میتوان تشخیص داد که برخلاف ستاره باستانی تازه کشفشده، خورشید منظومه ما چندین نسل بعد از بیگبنگ شکل گرفته است.
گفتنی است ستارهای با نام 2MASS J18082002–5104378 B پیش از این بهعنوان رکورددار مقام کمترین میزان آهن در کهکشان راه شیری شناخته میشد، اما یافتن جرم آسمانی باستانی اخیر این رکورد را شکست.