شناسایی منابع زمینگرمایی استان آذربایجان شرقی توسط سازمان فضایی ایران
سازمان فضایی ایران در پروژهای پژوهشی در راستای شناسایی منابع انرژی زمینگرمایی (geothermal energy) با استفاده از تصاویر ماهوارهای و روش سنجش از دور حرارتی، وضعیت میزان اکسید آهن را در استان آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش اداره کل سنجش از دور این سازمان با استفاده از تصاویر ماهوارههای سنجشی لندست (Landsat) و نمونهبرداریهای زمینی، نقشه زمینگرمایی و اکسیدهای آهن در این استان را تهیه کرده است.
برنامه لندست حاصل همکاری ناسا و سازمان زمینشناسی آمریکا (U.S. Geological Survey) و طولانیترین پروژه فعال تصویربرداری ماهوارهای از زمین میباشد که از ژوئیه۱۹۷۳ با پرتاب ماهواره «فناوری منابع زمینی» (Earth Resources Technology) آغاز شده است؛ ماهوارهای که در نهایت به لندست تغییر نام یافت. از اطلاعات این ماهوارهها میتوان در تعیین کاربری اراضی، اکتشافات زمینشناسی، کانیشناسی، مدیریت جنگلداری، کشاورزی و نقشهنگاری استفاده نمود.
تصاویر بالا نتایج حاصل از این پژوهش در زمینه شناسایی منابع زمینگرمایی با استفاده از تصاویر ماهوارهای را نشان میدهد. تصویر اول محدوده مورد مطالعه و تصویر دوم نقشه کلاسهبندی اکسیدهای آهن و نقشه زمینگرمایی استان آذربایجان شرقی را نمایش میدهد. مطابق تصویر دوم در نقشه زمینگرمایی، مناطق روشنتر دمای سطح زمین و انرژی زمینگرمایی بالا را نشان میدهد. در نقشه کلاسهبندی اکسیدهای آهن نیز مناطق تیرهتر نمایانگر حضور بالای اکسیدهای آهن در منطقه مورد مطالعه است.
بررسی نتایج نشان میدهد الگو و روند مناطق دارای انرژی زمینگرمایی بالا با الگو و روند مناطق دارای اکسیدهای آهن بالا همبسته است. بهعنوان مثال، در مناطقی که در نقشه با بیضی آبی مشخص شدهاند، با میزان همبستگی بالایی، حضور همزمان اکسیدهای آهن بالا و انرژی زمینگرمایی بالا نشان داده شده است. این امر صحت نتایج بهدست آمده را نیز تأیید میکند.
لازم به توضیح است سنجش از دور حرارتی بهعنوان شاخهای از علم سنجش از دور نقش مهمی در مطالعات محیط زیست ایفا میکند. سنجش از دور حرارتی یکی از روشهای نوین و کمهزینه در مقایسه با پیمایشهای زمینی، آن هم در مناطق دورافتاده است که در کوتاهترین زمان مطالعات ارزشمندی از منطقه مورد نظر را در اختیار محققان و پژوهشگران قرار میدهد. تهیه نقشه دمای سطح زمین برای شناسایی مناطق مستعد انرژی زمینگرمایی با بهکارگیری باند مادون قرمز حرارتی امکانپذیر است که زمینه را برای مطالعات اکتشافی بیشتر فراهم میآورد.
در فناوری سنجش از دور حرارتی، حرارت سطح زمین توسط باند حرارتی محاسبه میشود و با استفاده از برخی از شاخصهای بهدست آمده از دیگر باندهای تصاویر ماهوارهای و الگوریتمهای مربوطه، منابع زمینگرمایی و همچنین منابع معدنی شناسایی میشود.