آینده اپراتورهای تلفن همراه به خدمات ماهوارهای وابسته است
منوچهر منطقی، دبیر ستاد توسعه فناوریهای حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علم و فناوری ریاستجمهوری، معتقد است تا زمانی که بخش خصوصی در بخش خدمات ماهوارهای وارد نشود، پیشرفتی در این حوزه حاصل نخواهد شد؛ همانطور که در زمینه اپراتوری حوزه ارتباطات تلفن همراه اینگونه بود. وی دراینباره اظهار کرد: «موبایل در ابتدا یک اپراتور دولتی داشت و بههمین دلیل وسعت کار زیادی نداشت؛ ازاینرو دولت فعالیت آن را به دو بخش خصوصی و نیمهخصوصی سپرد که باعث گسترده شدن حوزه و ارائه خدمات بیشتری به مردم شد.»
منطقی اظهار کرد: «اپراتور، ماهواره پرتاب نمیکند، بلکه از خدمات ماهوارههای موجود بهمنظور استفاده عموم بهره میگیرد. البته ممکن است در سالهای آینده بخش خصوصی هم بتواند ماهواره پرتاب کند، ولی الان زود است این حرف را بزنیم. در حال حاضر بخش خصوصی میتواند از خدمات آن بهره ببرد، چراکه این امر نیاز به سرمایهگذاری دارد.» وی گفت: «اگر اپراتورهای موجود تلفنهای همراه وارد این حوزه نشوند، مطمئناً بازارشان در آینده کساد خواهد شد. آنها نیاز دارند خدماتی غیر از فروش سیمکارت انجام دهند، چون بازار آن اشباع شده است؛ البته بهنظر میرسد خودشان هم علاقهمند به این امر هستند.»
منطقی افزود: «این خدمات شامل هواشناسی، اینترنت پرسرعت (میتوانند اینترنت را مستقیم از ماهواره بگیرند)، تلویزیون و مانند اینها میشود. فعلاً ما در کشور نیاز به خدمات ماهوارهای برای صداوسیما داریم. تلویزیون ما در حال حاضر ماهواره اجارهای دارد و صاحبان ماهواره هر لحظه تمایل داشته باشند، میتوانند در خدمات آن اختلال ایجاد کنند. بااینحال، صداوسیما در حال تدارک خرید یک ماهواره است که به سرانجام رسیدن آن حداقل دو تا سه سال طول میکشد.»
این کارشناس حوزه ارتباطات فضایی همچنین در رابطه با ورود شرکتهای به اصطلاح خصولتی به این حوزه اظهار کرد: «اولاً سرمایه بیشتر از توان خیلی از شرکتهای خصوصی است، دوماً هنوز برای این شرکتهای اپراتوری هم خیلی بستر روشن نیست؛ بههمین خاطر مقداری کجدار و مریز جلو میروند.» وی با بیان اینکه ایران در آینده نزدیک ماهواره خواهد داشت، افزود: «این موضوع، هم شامل ماهوارههایی است که از داخل پرتاب میشوند و هم ماهوارههایی که خریداری میشوند. لازم است بدانیم اپراتورها تنها یک سری از ابزارها را برای برخی خدمات اجاره میکنند، یعنی ممکن است ماهوارهای که پرتاب میشود چندین مأموریت داشته باشد، اما اپراتورها میتوانند از چندین ابزار بهمنظور فعالیت خود استفاده کنند.»
شایان ذکر است در همین راستا نیز سازمان فضایی ایران از مراحل نهایی صدور پروانه اپراتور ماهوارهای خبر داده است. بهگفته مشاور رئیس سازمان فضایی، اپراتور ماهوارهای میتواند کار خود را با ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه اولیه آغاز کند. این مجوز برای تأمین نیاز داخل به کنسرسیومی از شرکتهای فنی مرتبط اعطا میشود. همچنین گفته شده که شرکتهای خارجی با شرط سهم ۴۹ درصدی و دولت با سهم ۲۰ درصدی (با موافقت و درخواست شرکت خصوصی) میتوانند در تأمین و بهرهبرداری ماهواره مشارکت کنند. تاکنون سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکت مگفا در قالب یک کنسرسیوم مذاکرات خود را آغاز کردهاند.
مرکز گسترش فناوری اطلاعات (مگفا) از سال ۱۳۸۲ بهعنوان شرکت تخصصی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، فعالیت خود را در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات سازماندهی و متمرکز کرده است. این شرکت هماکنون از طریق واحدهای کسب و کار و شرکتهای مشارکتی وابسته در زمینه مدیریت، نظارت، مشاوره، ارائه محصولات و خدمات و اجرای طرحها و پروژههای ICT، حضوری فعال و مؤثر در بازار ICT کشور دارد. شرکت یادشده در سال ۱۳۸۸ در لیست واگذاری به بخش خصوصی قرار گرفت، اما در نهایت در سال ۱۳۹۳ فرایند واگذاری آن تکمیل نشد و بهموجب مصوبه هیئت وزیران از شمول واگذاری خارج شد. یکی از مأموریتهای این شرکت، سرمایهگذاری در اجرای طرحهای کلان و ملی حوزه فاوا با اولویت مشارکت و توسعه ظرفیتهای بخش خصوصی عنوان شده است.
سازمان فضایی ایران طی چند سال گذشته توسعه کسبوکارها را در دستور کار خود قرار داده است. شبنم یزدانی، مدیرکل کسبوکارهای فضاپایه سازمان فضایی، شرکتهای فعال در این حوزه را در سه گروه اینگونه دستهبندی کرده است: «حدود ۳۳ درصد کل شرکتها در حوزه بالادستی هستند که بحثهای مهندسی، ساخت و مشاوره زیرسامانهها و سامانههای ماهوارهای و بحث پرتابگر را شامل میشود. همچنین تقریباً ۲۹ درصد از شرکتها در لایه میاندستی قرار میگیرند که بسیاری از آنها بحثهای ایستگاههای زمینی و اپراتوری ماهواره مخابراتی را دنبال میکنند. آنها بهزودی بحث اپراتوری ماهوارههای سنجشی را هم خواهند داشت و در حوزه تجهیزات ناوبری بیشتر فعالیت میکنند. در نهایت ۳۸ درصد شرکتها نیز در پاییندست حوزه فضایی فعالیت میکنند. بیشتر آنها بحث سنجش از دور و مخابرات ماهوارهای و ارزشهای افزودهای را دنبال میکنند که بر مبنای دادههایی که از ماهواره در اختیار قرار میگیرد، میتوانند ایجاد اشتغال کنند.» بنابراین بهنظر میرسد خدمات اپراتوری در حوزه شرکتهای میاندستی میگنجد.