ساعت ۱۵:۴۵ یكشنبه ۲۰بهمن۹۸، ورودی پایگاه فضایی امام خمینی(ره) در كویر سمنان. گوشی، دوربین، فلش و هر نوع وسیله الكتریكی را پیش از ورود به پایگاه پرتاب تحویل می‌دهیم. وارد منطقه‌ای نظامی می‌شویم كه تا پیش از این جز نظامیان مجاز، مهندسان و متخصصان فنی برنامه فضایی و بازدیدكنندگان خاص، امكان بازدید از آن برای خبرنگاران به‌طور عادی میسر نبوده است.
قرار است برای اولین بار گروهی متشكل از ده‌ها خبرنگار به‌همراه جمعی از دانشجویان منتخب دانشگاه علم و صنعت ایران در كنار جمعی از فعالان و مدیران برنامه فضایی ایران در وزارت دفاع، سپاه پاسداران و سازمان فضایی ایران نظاره‌گر یكی از مهم‌ترین پرتاب‌های فضایی سال‌های اخیر باشند. تصورم این است كه با عبور از فنس، پشت همین تپه‌هایی كه از پنجره اتوبوس می‌بینم، سكوی پرتاب را خواهم دید؛ اما با ورود به پایگاه متوجه می‌شوم راننده اتوبوس تازه قرار است در جاده‌ای طولانی كیلومترها براند!
پس از حدود نیم‌ساعت به محوطه‌ای بزرگ در كویر سمنان می‌رسیم كه علاوه‌بر محوطه اتاق كنترل پرتاب و مجموعه‌ای از تأسیسات ساختمانی در جهت غرب، دست‌كم دو سكوی پرتاب در شرق جاده دیده می‌شود. كسی نیست كه توضیح خاصی درباره پایگاه بدهد و به‌نظر می‌رسد بهتر است روی مشاهدات خود و مهارت جهت یابی‌ام برای گزارش حساب كنم. پایگاه فضایی امام خمینی(ره) از آنچه فكر می‌كردم عظیم‌تر است و ظاهراً زمان زیادی تا پرتاب ماهواره ظفر-۱ توسط ماهواره‌بر سیمرغ باقی نمانده است.
ساعت، ۱۶:۲۵ را نشان می‌دهد و حالا اعضای گروه بازدیدكنندگان مقابل دروازه سایت شهید نورانی در پایگاه فضایی از اتوبوس پیاده می‌شوند. داخل پایگاه، جایی كه به‌نظر می‌رسد دیدگاه مشرف به سكوی پرتاب باشد چادری برپا شده با صندلی‌هایی كه قاعدتاً قرار است بازدیدكنندگان از آنجا پرتاب را ببینند. از چند نفر از مسؤولان محوطه درباره فاصله‌مان تا سكو پرسیدم، جواب دقیقی دریافت نكردم. تخمین خودم عددی حدود ۱۴۰۰ تا ۱۶۰۰ متر فاصله دیدگاه تا سكو است.
دیدگاه در جهت شمال شرقی سكو تعبیه شده و دید نسبتاً مناسبی به سكو دارد. برج سرویس را وسط سكو می‌بینم؛ همان سازه چند طبقه بلندی كه ماهواره‌بر را در دل خود دارد و تمام كارهای مربوط به آماده‌سازی ماهواره و ماهواره‌بر درون آن در حال انجام است. وقتی ماهواره‌بر را نمی‌بینم، یعنی هنوز برج سرویس كنار نرفته و ماهواره‌بر خارج نشده است. هنوز كسی اعلام نكرده پرتاب دقیقاً چه زمانی است، اما با توجه به شواهد قطعاً بیش از یك ساعت تا پرتاب فاصله داریم.
در محوطه سایت دو ورودی پناهگاه زیرزمینی با در ورودی باریك به پهنای كمتر از یك متر را می‌بینم. پیداست در صورت بروز خطر در هر ثانیه بیشتر از یك نفر نمی‌تواند واردش شود. با خودم می‌گویم فاصله ما تا سكو زیاد است و قاعدتاً همه چیز محاسبه شده و بعید است خطری ما را تهدید كند.
نیایش پروردگار و آرزوی موفقیت برای متخصصان
همراه دیگر خبرنگاران و بازدیدكنندگان روی یك صندلی در ردیف دوم زیر چادر تعبیه‌شده می‌نشینم. سقف چادر كوتاه است و واضح است اگر در ردیف سوم به بعد بنشینم، تقریباً چیزی از ادامه پرتاب در آسمان نخواهم دید. سه چهار نمایشگر نسبتاً كوچك ال‌سی‌دی در مقابل صندلی‌های زیر چادر جایگاه به میله افقی سایه‌بان نصب شده تا بازدیدكنندگان بتوانند به‌صورت زنده فضای اتاق كنترل و واكنش‌های مهندسان و متخصصان كنترل‌كننده پرتاب را ببینند.
حوالی ساعت ۱۶:۴۰ مراسم در جایگاه با قرائت قرآن و پخش سرود ملی جمهوری اسلامی ایران آغاز می‌شود. برنامه‌ها با مداحی ذاكران اهل بیت و سردادن شعارهای انقلابی با گرامیداشت یاد شهدای دوران جنگ تحمیلی، شهدای مدافع حرم، به‌ویژه سردار سرافراز شهید سپهبد قاسم سلیمانی، ادامه می‌یابد. باد نسبتاً سردی می‌وزد و پرچم‌های ایران نصب‌شده در مقابل جایگاه به زیبایی در اهتزازند. حوالی ساعت ۱۷:۱۵ یكی از مجریان برنامه اعلام می‌كند: «به دلیل بروز مشكل فنی در ماهواره، پرتاب آن از ساعت ۱۷:۳۰ به ۱۹:۳۰ تا ۲۰:۰۰ موكول شده است.» حالا دست‌كم می‌دانیم چقدر باید منتظر تماشای لحظه باشكوه پرتاب بمانیم.
مراسم بازدید پرتاب با قرائت دعای توسل ادامه می‌یابد. در كنار من، عزیزانی با لباس خدمات نشسته‌اند و خالصانه اشك می‌ریزند؛ معلوم است از كارگران زحمتكش محوطه پایگاه هستند و آن‌ها هم منتظرند نتایج كار در این پایگاه را ببینند. روبه‌رویم نیز چند نفر از نیروهای نظامی نشسته‌اند كه مشخص است از حافظان امنیت پایگاه هستند و زیر لب دعای توسل می‌خوانند. سطح استرس بالاست و همه از ته دل برای موفقیت جوانان متخصص فضایی مشغول نیایش هستند. با غروب آفتاب و تاریك شدن هوا زمان اذان مغرب فرا می‌رسد. حوالی ساعت ۱۸ با اعلام گوینده جایگاه، حاضران مهیای اقامه نماز جماعت در محوطه باز پشت چادر بازدید می‌شوند.
حالا نورافكن‌های سفید و زرد سكوی پرتاب روشن گشته و منظره خوشرنگ و لعابی ایجاد شده است؛ بسیار شبیه تصاویر سكوهای پرتاب معروف جهان در شب. ساعت ۱۸:۲۳ برج سرویس شروع به كنار رفتن می‌كند و ساعت ۱۸:۲۵ بلندگوی جایگاه بیرون آمدن ماهواره‌بر سیمرغ را اعلام می‌نماید. دوربین دوچشمی یكی از نظامیان حاضر در محوطه را قرض می‌گیرم تا سیمرغ را روی سكو بهتر ببینم. از پشت دوربین جزئیات سكو و ماهواره‌بر به زیبایی هویداست. چند خودروی آتش‌نشان نیز در اطراف سكو موضع گرفته‌اند و چراغ‌های گردان قرمزرنگ‌شان جلب توجه می‌كند.
از حوالی ساعت ۱۸:۳۰ نوبت به اعضای گروه سرود شهید ورامینی می‌رسد تا در مقابل جایگاه بازدیدكنندگان مشغول خواندن سرودهای حماسی و انقلابی شوند. همه چیز خبر از قریب‌الوقوع بودن پرتاب می‌دهد. در گوشه‌ای از جایگاه، دكتر حمید فاضلی، رئیس پیشین سازمان فضایی ایران، را می‌بینم. از او پرسیدم چقدر احتمال برای موفقیت در این پرتاب وجود دارد؟ در حالی كه در اضطراب سرنوشت پرتاب است، در پاسخ می‌گوید: «در پرتاب‌های قبلی تجارب خوبی به دست آمده است. قطعاً پیش‌بینی‌های لازم انجام شده و امیدواریم این بار مأموریت با حداكثر موفقیت صورت پذیرد.»
برخی توضیحات فنی درباره پرتاب
حوالی ساعت ۱۸:۵۰ سخنگوی جایگاه به میان حضار می‌آید، میكروفن را به دست می‌گیرد و اعلام می‌كند تا دقایقی دیگر پرتاب انجام خواهد شد. وی در ادامه می‌گوید: «۱۸ فرآیند در طول پرتاب انجام می‌شود. نیم‌ساعت طول می‌كشد تا برج سرویس به‌طور كامل كنار برود. پایگاه پرتاب شامل سه مركز است که بخش اول مركز فرماندهی و كنترل است كه طراحی و كیفیتی در حد مركز كنترل پرتاب‌های فضایی اروپا دارد با نمادهایی از فرهنگ اسلامی.»
این سخنگو كه نامش اعلام نشد ادامه می‌دهد: «این مركز با مراكزی در ده كیلومتری موقعیت فعلی در سمنان و همین‌طور با مراكزی در چابهار و شهداد در كرمان در ارتباط است. ماهواره ظفر-۱ نیز پس از پرتاب با مراكزی در چرمشهر، ماهدشت، خوزستان و تهران در ارتباط خواهد بود. به‌طور كلی مركز فرماندهی با شش استان در ارتباط است.»
وی می‌افزاید: «بخش دوم مركز فنی بوده و سوله‌ای است که ماهواره‌بر به صورت تكه‌تكه در آن وارد شده و آزمون‌های پیش از پرتاب را طی می‌کند؛ زیرا ممكن است اجزای ماهواره و ماهواره‌بر در حین حمل‌ونقل دچار اشكال شده باشد. در اینجا تست‌های مكانیكی مانند تست فشار ضعیف انجام می‌شود تا متخصصان مطمئن شوند نشتی ندارد. تست دیگر روی كپسول‌های فشار بالا انجام می‌شود كه حدود ۳۰۰ بار فشار دارد. در حین پرواز مخازن فشارگذاری می‌شود و در اینجا همه تست‌ها انجام می‌گیرد.»
حین اینكه سخنگو مشغول ارائه توضیحات فنی بود، از بلندگوی دیگری در محوطه اعلام می‌شود تا چند دقیقه دیگر پرتاب انجام خواهد شد! همین اعلام كافی بود كه همه حضار هیجان‌زده صندلی‌ها را ترك كنند و به سوی محوطه حصاركشی‌شده در مقابل چادر تعبیه شده بدوند. سخنگوی جایگاه كه ارائه اطلاعات فنی‌اش ناتمام مانده بود در ادامه به حضاری كه حالا از چادر خارج شده‌اند اعلام می‌كند: «در صورت بروز هر سانحه‌ای، امكان استفاده از پناهگاه مهیاست. همچنین تأكید شد حضار از محوطه تعیین‌شده جلوتر نروند و پس از ثانیه‌هایی از پرتاب به چادر جایگاه برگردند تا ادامه مراحل را از نمایشگرهای ال‌سی‌دی تماشا كنند و لحظه به لحظه در جریان داده‌های تله‌متری قرار بگیرند.»
وی یادآور می‌شود: «موتور مرحله اول ماهواره‌بر ۱۰۲ ثانیه و موتور كنترلی ۱۰۶ ثانیه بعد فعال می‌شود. سپس مرحله جدایش پرتابگر مرحله اول از مرحله دوم صورت می‌پذیرد و ۳۸۵ ثانیه طول می‌كشد تا ماهواره در مدار قرار بگیرد.»
ساعت ۱۹:۵ امیر حاتمی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، و محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات، همراه با تنی چند از سرداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وارد جایگاه می‌شوند. از قضا همان‌جایی می‌آیند كه ایستاده‌ام؛ در فاصله یك متری من. یكی از حاضران ندا می‌دهد: «نثار روح شهدای كربلا، ابوالفضل عباس(ع) و سردار قاسم سلیمانی صلوات.» و جمعیت صلوات می‌فرستند. لحظه به لحظه كه به پرتاب نزدیك می‌شویم، حضار با تناوب كوتاه‌تری پشت‌سرهم صلوات می‌فرستند، یاحسین می‌گویند و از ته دل دعا می‌خوانند. فضای عجیبی است؛ بیم و امید در دل همه موج می‌زند. هر كسی در حال و هوایی است. من در این فكرم كه در لحظات اول حجم صدای حاصل از غرش ماهواره‌بر چه اندازه خواهد بود. آسمان را نگاه می‌كنم؛ رو به جنوب ایستاده‌ایم و ستارههای فروزان صورت فلكی جبار پیش چشمانم است. حدس می‌زنم سیمرغ از مقابل ستارههای جبار فرق آسمان را بشكافد و وای كه چه عكس نجومی بی‌نظیری می‌شد اگر دوربین داشتم و می‌توانستم این نما را عكاسی كنم!
ساعت ۱۹:۱۲ است و حالا سكوت بر فضا حاكم شده است. در تاریكی شب یكی از سرداران پرافتخار سپاه كه كنارم ایستاده بود، خالصانه بانگ نذر هزار صلوات برای موفقیت جوانان كشور در این مأموریت سر می‌دهد. جمعیت حاضر همراه هر دو وزیر با سر دادن صلوات همراهی‌اش می‌كنند. از پشت سر صدای ملخ‌های پهپاد تصویربردار را می‌شنوم كه بالای سرمان قرار گرفته است. جابه‌جایی چراغ‌های چشمك‌زنش نشان می‌داد جلوتر می‌رود برای ثبت كادر بهتری از پرتاب.
و اینك پرتاب…
لحظاتی بعد در ساعت ۱۹:۱۵ از بلندگوی جایگاه، شمارش معكوس آغاز می‌شود: ۱۰، ۹، ۸، ۷، ۶، ۵، ۴، ۳، ۲، ۱… پرتاب نمی‌شود چرا؟! گوینده بلندگو ادامه می‌دهد ۱، ۲، ۳، ۴… (با وجود دل‌نگرانی كسی از جایش تكان نمی‌خورد!) ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲ و بالاخره دود سفید از بخش زیرین پرتابگر آشكار می‌شود، شعله‌های آتش، سكوی پرتاب را در بر می‌گیرد و ماهواره‌بر ۲۶ متری سیمرغ با جرم۷۷ تن با وزانت و شكوه هر چه تمام از سكو برمی‌خیزد تا سفر ۴۹۵ ثانیه‌ای خود را آغاز كند. هنوز صدای زیادی از ماهواره‌بر به گوش نمی‌رسد. پنج ثانیه پس از پرتاب، غرش موتورهای مرحله اول ماهواره‌بر، وسعت دشت عظیمی كه شاهدش هستیم را دربرمی‌گیرد. آتش زردرنگ ماهواره‌بر تمام دشت را روشن كرده،بالا می‌رود و ثانیه به ثانیه بر سرعتش افزوده می‌شود. جمعیت بهت‌زده از شكوه پرتاب، حالا نوای ا… اكبر سر می‌دهند. با چشمانی گردشده و دهانی باز، بالارفتن ماهواره را تماشا می‌كنم. یك آن به خود می‌آیم و می‌بینم پاهایم از فرط هیجان می‌لرزد.
این اولین بار نبود كه پرتاب موشكی را می‌دیدم. در دوران خدمت سربازی دیده‌بان ارتش بودم و بارها صدای مهیب شلیك توپ و موشك كاتیوشا را كه غرشی همچون صاعقه در فاصله چند ده متری دارند تجربه كرده‌ام. اما صدای فراگیر ماهواره‌بر سیمرغ در آن دشت عظیم ابهت دیگری داشت؛ حال و هوایش آن طور كه انتظار می‌كشیدم بود. سیمرغ بالا رفت و از كنار ستاره سرخ‌فام ابط‌الجوزا در صورت فلكی جبار گذشت و كم‌كم در سیاهی آسمان ناپدید شد. سخنگوی جایگاه كه پیش از پرتاب اطلاعات فنی خوبی ارائه می‌كرد، اعلام كرد: «برگردید به چادر تا ادامه مأموریت را دنبال كنیم.» این بار همه دویدند به سوی چادرها!
اعلام لحظه به لحظه سرعت و ارتفاع ماهواره‌بر
با چشمانی دوخته به نمایشگرها، در شرایطی كه همه زیر لب دعا می‌خوانند، مراحل اولیه پرتاب با موفقیت انجام شده بود و تا موفقیت ۱۰۰ درصدی این مأموریت فاصله‌ای نداشتیم. لحظه‌ای كه اعلام شد مرحله اول ماهواره‌بر با موفقیت جدا شده و حالا ادامه مسیر با مرحله دوم ماهواره‌بر است، حضار شادمانانه پشت‌سرهم فریاد ا… اكبر سر دادند. سخنگوی جایگاه هر ۱۰ ثانیه یك بار ارتفاع و سرعت ماهواره‌بر را اعلام می‌كرد: ارتفاع ۴۷۲ كیلومتر، سرعت ۴۳۰۰ متر بر ثانیه… لحظه‌ای كه اعلام می‌شود ماهواره از ارتفاع ۵۰۰ كیلومتری فراتر رفته است، همه مهیای جشن‌گرفتن شدند. من در كنار سیروس برزو این لحظات را دنبال می‌كردم؛ روزنامه‌نگار باسابقه حوزه فضا كه سال‌ها روایتگر مأموریت‌های فضایی روسیه (شوروی سابق) و ایالات متحده و دیگر كشورهای جهان برای مخاطبان فارسی‌زبان بود، اینجا از شدت هیجان بی‌اختیار اشك شوق می‌ریخت. دكتر فاضلی، رئیس پیشین سازمان فضایی، او را در آغوش می‌گیرد تا مگر آرام شود.
لحظات به‌سرعت می‌گذرند و حالا ماهواره‌بر به سرعت بیشتر از ۵۰۰۰ متر بر ثانیه رسیده و اینجا اوج داستان است. اگر ماهواره بتواند به سرعت ۷۵۰۰ متر بر ثانیه برسد، با احتمال بالایی تزریق در مدار با موفقیت انجام می‌شود، ولی هنوز تا رسیدن به این سرعت فاصله داریم. دكتر فاضلی می‌گوید: «هنوز برای افزایش سرعت فرصت داریم و می‌توان امیدوار بود.»
اما حوالی ساعت ۱۹:۲۵ ناگهان سخنگوی جایگاه اعلام می‌كند: «ارتباط تله‌متری با ماهواره قطع شده است!» همه بهت‌زده به نمایشگرها نگاه می‌كنند. اعلام می‌شود: «حالا باید منتظر باشیم تا دیگر ایستگاه‌ها در قشم یا چرمشهر بتوانند با ماهواره ارتباط برقرار كنند.» دكتر فاضلی هنوز امیدوار است؛ اما شواهد نشان می‌دهد نمی‌دانیم اكنون ماهواره در چه موقعیتی است. گمانه‌زنی‌های مختلفی با بیم و امید ارائه می‌شود. كم‌كم در سكوت، چادر خلوت می‌شود. به سوی چادر جانبی كه وزرای دفاع و ارتباطات در آن مستقر هستند می‌روم تا اطلاعات بیشتری بگیرم، اما دیدم بیشتر حضار سوار خودرو شده‌اند و ستون خودرویی برای خروج از پایگاه پشت در به صف شده است. ظاهراً ما فقط در لحظات آخر موفق نشدیم گل پیروزی را بزنیم.
سرانجام ظفر به روایت گروه فضایی وزارت دفاع
در سكوی پرتاب، جز از دست رفتن ارتباط تله‌متری، توصیف و علت دقیقی برای سرنوشت ماهواره ظفر ارائه نشد. اما حوالی ساعت ۲۰:۰۰، سید احمد حسینی، سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع، در پایگاه اطلاع‌رسانی این وزارتخانه اعلام كرد: «امشب ساعت ۱۹:۱۵ پس از پرتاب ماهواره‌بر سیمرغ، فرآیند مرحله اول پرتاب به صورت كامل انجام شد و استارت پرواز موتورهای مرحله دوم نیز با موفقیت انجام شد و توانست حدود ۹۰ درصد مسیر را در حدود ۹ دقیقه پرواز طی كند و برای اولین باربه ارتفاع بالای ۵۴۰ كیلومتر و سرعت حدود ۶۵۰۰ متر بر ثانیه رسید؛ در حقیقت برای پرتاب كامل ۴۹۰ ثانیه زمان لازم بود كه ۴۵۷ ثانیه آن انجام شد.»
مهندس سید احمد حسینی با اشاره به این كه فرآیند آماده‌سازی ماهواره‌بر سیمرغ حدود ۲۰ روز در پایگاه فضایی حضرت امام خمینی(ره) به‌طول انجامید، افزود: «ماهواره‌بر سیمرغ ماهواره ظفر را با موفقیت به فضا پرتاب كرد؛ اما ماهواره‌بر به سرعتِ مورد نیاز جهت تزریق ماهواره در مدار مورد نظر نرسید و بهینه‌سازی‌های لازم جهت پرتاب آتی انجام خواهد شد.» وی افزود: «در مأموریت پرتاب ماهواره ظفر توسط ماهواره‌بر سیمرغ كلیه فرآیند‌های پرتاب فضایی از قبیل مونتاژ مراحل ماهواره‌بر و ماهواره، تست‌های پیش پرتاب، تزریق سوخت و پیش فشارگذاری، به‌طور كامل به‌انجام رسید. فرآیند پرتاب و استارت موتورهای مرحله ۱ ماهواره‌بر و جدایش مراحل و استارت موتور مرحله ۲ به درستی انجام شد و در انتهای مسیر، ماهواره‌بر به سرعتِ مورد نیاز جهت تزریق ماهواره در مدار مورد نظر نرسید.»
وی ادامه داد: «بهینه‌سازی‌ها روی پایگاه فضایی و مراحل پرتاب ماهواره و تغییراتی روی موتور و سامانه كنترل انجام شده بود كه این تغییرات، در پرتاب پاسخ مثبت داد. اهداف تحقیقاتی مد نظر از این پرتاب محقق شده است و داده‌های تله‌متری از فرآیند پرتاب به‌طور كامل احصا گشته كه با تحلیل این داده‌ها و تطبیق عملكرد زیرسامانه‌ها با طراحی انجام شده، بهینه‌سازی‌های لازم برای پرتاب آتی انجام خواهد شد.»
مهندس حسینی درباره ماهیت تحقیقاتی‌بودن این پرتاب بیان كرد: «همان‌طور كه قبلاً اعلام شده بود این پرتاب ماهیتی كاملاً تحقیقاتی دارد و انتظار ما هم مطابق اهدافی كه طرح‌ریزی شده بود محقق شده است و در این فضای تحقیقاتی به دنبال داده‌برداری و اصلاح فرآیند طراحی هستیم كه این امر با موفقیت انجام شده و امیدواریم در مأموریت‌های آینده بتوانیم با تعداد و تكرار مورد نیاز، ماهواره را نیز در مدار صحیح قرار دهیم.» وی همچنین درباره سیگنال‌دهی ماهواره در مدار گفت: «ماهواره بخشی از مسیر را برای رسیدن در مدار طی كرد و در واقع به ارتفاع مورد نظر رسید اما در دقایق پایانی به سرعت لازم نرسید. بااین‌وجود ایستگاه‌های زمینی توانستند از ماهواره سیگنال دریافت كنند.»
خیلی خوب وآرامش بخش بود.من خیلی دوست داشتم در آنجا باشم ولی دیدم نمی گذارندوبرای سفر بخاطر مدرسه نمی توانم به سمنان بیایم تصمیم گرفتم در تابستان 99به پایگاه بروم ولیدر این گزارش گفته شده بود، یک منطقه نظامی است،ومن نوجوان نمی توانم به آنجا بروم وخیلی در خواندن گزارش ناراحت شدمولی در سلماس که ایستگاه فضایی می سازندکه خیلی به ما نزدیک است به آنجا بروم.