نوسانات شدید در سطح اکسیژن مریخ و سردرگمی دانشمندان ناسا

طبق پژوهشی جدید، کاوشگر کنجکاوی (Curiosity) ناسا اخیراً با تغییر فصلی غیرمنتظرهای در سطح اکسیژن مریخ روبرو شده است. این کاوشگر که هم اکنون ۷ سال است روی سطح سیاره سرخ بهسر میبرد، پیشتر از افزایش قابلتوجه گاز متان در گودال گیل (Gale) مریخ خبر داده بود که ظاهراً بهواسطه برخی عوامل محیطی رخ داده بود و حالا اعلام کرده که سطح اکسیژن این سیاره نیز مانند متان به شکل مرموزی در حال نوسان است. مطابق مقالهای که پیرامون همین موضوع منتشر شده، اکسیژن مریخ به میزان چشمگیری در حال نوسان است و این موضوع نشاندهنده نوعی فرایند جوی یا سطحی ناشناخته است.
مریخ نیز درست مانند زمین روی محورهای گردشی مختص به خود حرکت میکند؛ این یعنی نیمکرههای شمالی و جنوبی آن درست مانند زمین با تغییر فصل روبرو هستند و مثلا وقتی نیمکره شمالی به سمت خورشید باشد در سطح آن تابستان است و وقتی از خورشید دور باشد زمستان روی آن رخ میدهد. دانشمندان با استفاده از ابزاری به نام SAM مدتهاست که پراکندگی مولکولهای مختلف در جو مریخ و همچنین نوسانات آنها طی فصول را بررسی و پایش میکنند. اکنون نیز آنها با بررسی دادههای به دست آمده از سه سال مریخ (برابر با پنج سال زمین) از تغییر فصلی شدید سطح اکسیژن در سطح این سیاره خبر دادند.
البته نتایج بهدستآمده در رابطه با برخی عناصر چندان شگفتانگیز نبود؛ برای مثال سطح گاز آرگون و تغییرات آن بسیار شبیه به نتایجی بود که پیشتر کاوشگر آپورچونیتی (Opportunity) ارائه کرده بود. علاوه بر این، کاوشگر کنجکاوی در بررسیهای خود با نیتروژن زیادی روبرو نشده بود. روی زمین، حیات از طریق چرخه پیچیده نیتروژنی با خاک و هوا تعامل دارد و اگر چنین چرخهای روی مریخ وجود داشته باشد تاثیری روی گازهای جوی آن نمیگذارد و در نتیجه به راحتی قابل شناسایی نیست.
اما نکته مهم در بررسیهای کنجکاوی سطح اکسیژن مریخ است. اندازهگیریهای انجام شده توسط ابزار SAM در گودال گیل هیچگونه ثبات سالانه یا الگوی فصلی را که بتوان براساس منابع شناخته شده و بررسی اتمسفر پیشبینی کرد، نشان نمیدهد. طبق دادههای به دست آمده، در اواخر بهار در نیمه شمالی مریخ، حجم اکسیژن به میزان زیادی بالا رفته و در طول زمستان این اکسیژن به میزان چشمگیری کم شده است.
دانشمندان در بررسیهای خود تلاش کردند توضیحات قانع کنندهای برای تغییر در سطح اکسیژن مریخ ارائه کنند. آنها برای این منظور احتمالات مختلفی را هم مطرح کردند؛ مثلا خراب شدن ابزار SAM (که البته اینطور نبود) یا اینکه اکسیژن کشف شده ناشی از شکست آب یا تجزیه دیاکسیدکربن در جو بوده که این یعنی حجم آب موجود در جو مریخ بیشتر از میزان برآورد شده قبلی است.
دانشمندان در توضیحات خود اینطور آوردهاند: «این حقیقت که رفتار اکسیژن در هر فصل به طور کامل تکرار نمیشود نشان میدهد که این مسأله ارتباطی با تغییرات جوی ندارد و در مقابل به برخی منابع شیمیایی مرتبط است.»
آنها حتی این احتمال را مطرح کردهاند که تغییرات گسترده در سطح اکسیژن مریخ به نوسانات متان ارتباط دارد. با این حال، اظهار نظر نهایی دراینباره منوط به انجام تحقیقات گستردهتر است.