برگزاری ویژه برنامه روز جهانی ماده تاریک در اصفهان

سروش شاکری، عضو هیئت علمی فیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان، در ویژه برنامه روز جهانی «ماده تاریک» که به همت مرکز آموزش نجوم ادیب اصفهان برگزار شده بود، اظهار کرد: «ماده تاریک، نوعی از ماده است که فرضیه وجود آن در کیهانشناسی ارائه شدهاست. ماده تاریک به این دلیل نامگذاری شده که هنوز هیچ چیزی در مورد آن درک نشده است. در سال ۲۰۱۷ به دلیل اهمیت این ماده، روز ۳۱ اکتبر را روز جهانی ماده تاریک نامیدند تا با این حرکت، نظر جهانیان بیش از پیش نسبت به این موضوع پر اهمیت جلب شود. ماده تاریک در واقع هالهای است که اطراف ما را فراگرفته است. این ماده برهمکنش اندکی با نور دارد که البته با چشم یا تلسکوپ قابل مشاهده نیست.»
شاکری ادامه داد: «مقدمات کشف ماده تاریک توسط خانم ورا روبین (Vera Rubin) و با جمعآوری دادههایی توسط او آغاز شد. وی دریافت که رفتار اجرام آسمانی در بازوهای کهکشانی مطابق آنچه که انتظار داریم، پیش نمیرود. با توجه به فرمولهای فیزیک، با افزایش فاصله اجرام باید در بازوهای کهکشانی، سرعت اجرام کاهش یابد؛ اما دادههای به دست آمده توسط روبین چنین چیزی را نشان نمیداد، بلکه با فاصله گرفتن اجرام در بازوها سرعت آنها ثابت شده و کاهش نمییافت. درنتیجه این فرضیه مطرح شد که احتمالاً مادهای در بازوهای کهکشان وجود دارد که دیده نمیشود و نوری از خود تولید نمیکند.»
شاکری با بیان اینکه جرم ماده موجود در فاصله خورشید تا مرکز کهکشان راه شیری باید در حدود ۱۰ به توان ۱۱ برابر جرم خورشید باشد، تأکید کرد: «مشاهدهها کمتر از این فاصله را نشان میداد. با توجه به سرعت چرخش خورشید به دور مرکز کهکشان راه شیری در حدود ۱۰ به توان ۹ برابر جرم خورشید است که این موضوع خود نشان دهنده وجود مادهای است که ما آن را نمیشناسیم؛ چنین چیزی در تمام کهکشانها اتفاق میافتد.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «شاهد دیگر برای اثبات وجود ماده تاریک، «لنزینگ» است که با وجود جرمی سنگین به اسم ماده تاریک باعث خمش فضا و زمان میشود و خود نیز منجر به تغییر مسیر مستقیم نور میگردد. به همین دلیل دانشمندان دریافتند که لنزینگ نور دلیلی برای اثبات ماده تاریک است. نمونه لنزینگ را میتوان در برخی از تصاویر تلسکوپ هابل (Hubble) مشاهده کرد. باتوجه به تصاویر لنزینگ، دانشمندان موفق به انجام یک شبیهسازی شدند که مطابق آن تنها در حدود ۱۰ درصد ماده کهکشانها مرئی و حدود ۹۰ درصد آن غیرقابل دیدن است. حال اگر بخواهیم مواد سازنده عالم را بر حسب درصد تقسیمبندی کنیم انرژی تاریک ۶۹ درصد و ماده تاریک ۲۶ درصد ماده سازنده عالم است. ماده تاریک با انرژی تاریک متفاوت است. ۹۵ درصد جهان ناشناخته و تنها ۵ درصد آن شناخته شده است.»
عضو هیئت علمی فیزیک دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: «ماده تاریک کیهان را شکل میدهد، بطوری که ماده تاریک، کیهان را از حالت همگن اولیه به حالت شکل گرفته کنونی (حالت لامپی) تبدیل کرده است.»
شاکری گفت: «در این زمینه سؤالاتی وجود دارد که هنوز پاسخی برای آنها پیدا نشده است. یکی ازاین سؤالات این است که آیا حضور ماده تاریک الزامیست؟ پاسخ به این سؤال با توجه به مشاهدات اخیر که حاکی از وجود چند کهکشان فاقد ماده تاریک و وجود کهکشانهایی که ۹۹ درصد ساختار آنها از ماده تاریک ساخته شده است، خاصتر میشود. مطالعه برای یافتن پاسخ به این سؤالات ادامه دارد.»