فشار قیمتگذاری بر بازار پرتاب ماهوارههای کوچک

شرکتهایی که هم پرتابهای اختصاصی و هم پرتابهای دستهجمعی را برای ماهوارههای کوچک فراهم میکنند، اذعان دارند که هزینه پرتاب فاکتور مهمی در انتخاب نوع پرتاب توسط مشتریان میباشد؛ بویژه با توجه به فشار روزافزونی که از جانب رقبایی با قیمت پرتاب کمتر حس میشود. امروزه شرکتهای زیادی بر روی توسعه دهها مدل از ماهوارهبرهای کوچک کار میکنند و اغلب ادعا میکنند که انعطافپذیری بیشتری نسبت به پرتابهای دستهجمعی به مشتریان ارائه میکنند که ارزش هزینه بالاتر را دارد. کنترل زمان پرتاب و قابلیت انتخاب مدار مورد نظر برای قرارگیری ماهواره از مواردی است که در ماهوارهبرهای کوچک وجود دارد و در پرتابهای دستهجمعی خیر.
دن هارت (Dan Hart) مدیر شرکت ویرجین اوربیت (Virgin Orbit) در اجلاس هفته جهانی کسب و کار ماهوارهای که توسط شرکت یوروکانسالت برگزار شد گفت باید به پرتاب ماهواره به عنوان یک بخش کلیدی از طرح کسب و کار مشتریان پرتاب توجه شود. ویرجین اوربیت در حال توسعه یک ماهوارهبر کوچک هواپرتاب با نام لانچروان (LauncherOne) است که به گفته هارت نخستین پرتاب مداری آن در پاییز سال جاری انجام خواهد شد. وی اعتقاد دارد که بازار ماهوارههای کوچک در سالهای اخیر به بلوغ کافی رسیده است و دیگر قیمت تنها عامل موثر در انتخاب یک شرکت ارائهدهنده پرتاب نیست. هارت مسئله اصلی را ظرفیت و ارزش کلی یک پرتاب در یک برنامه کسب و کار میداند و میگوید: «چیزی که اکنون شاهد آن هستیم این است که انعطافپذیری و توانایی رسیدن به مدار مورد نظر در زمان مقرر، تمرکز و توجه به هر مشتری را بالا میبرد و کمیتهای مهمی برای بازار پرتاب ماهوارههای کوچک هستند.»
البته صحبتهای هارت به این معنی نیست که قیمت دیگر در این بازار اهمیتی ندارد. تیم الیس (Tim Ellis) مدیر اجرایی شرکت رلاتیویتی (Relativity Space) که بر روی توسعه ماهوارهبر تجاری تران ۱ (Terran 1) کار میکند، میگوید: «صحبتهای زیادی در مورد این که پرتابهای اختصاصی بهتر از پرتابهای دستهجمعی هستند میشود اما هنوز هم قیمت مسئله مهمی است. به همین علت ما نسبت به ابعاد محمولهای که به فضا حمل میکنیم قیمت مقرون بهصرفهای ارائه خواهیم داد.» رلاتیویتی قصد دارد به ازای پرتاب هر محموله ۱۲۵۰ کیلوگرمی به مدار LEO، ۱۰ میلیون دلار از مشتریان دریافت کند. اولین پرتاب این ماهوارهبر در سال ۲۰۲۱ صورت خواهد گرفت.
مارینو فراگنیتو (Marino Fragnito) نایبرییس برنامه وگا (Vega) در شرکت آرین اسپیس (Arianespace) نیز با اشاره به اینکه برای جذب مشتری نباید از میانگین قیمت بازار زیاد فاصله گرفت میگوید: «اگر برخی از بازیگران بازار شروع به کاهش قیمتها کنند، ما هم باید دنبالهرو آنها باشیم. ما نمیتوانیم در صورتی که قیمتهای بازار کاهش پیدا کند به ارائه خدمات با هزینه فعلی ادامه دهیم.» وی اعتقاد دارد که وگا در کسب و کار خود موفق خواهد بود چرا که از لحاظ فنی و برنامهریزی نسبت به رقبا برتری دارد. هرچند که آخرین پرتاب این شرکت که در ماه جولای انجام شد با شکست مواجه بود اما فراگنیتو آن را حاصل یک اشکال فنی دانست و از آغاز مجدد پرتابهای این ماهوارهبر در اوایل سال ۲۰۲۰ با پرتاب دستهجمعی بیش از ۴۰ ماهواره به فضا خبر داد.
«قیمتها در چند سال گذشته کاهش یافته و این روندی است که در سالهای آینده نیز ادامه خواهد داشت.» الکساندر سرکین (Alexander Serkin) مدیر اجرایی شرکت جی کی (GK Launch Services) که مسئول جذب مشتریان تجاری برای پرتابهای حامل فضایی سایوز میباشد با اشاره به این موضوع افزود: «تغییرات اخیر در سیاستهای قیمتگذاری برخی رقبای ما بسیار چشمگیر بوده است.» این تغییرات شامل رونمایی برنامه پرتاب دستهجمعی ماهوارههای کوچک توسط اسپیس ایکس (SpaceX) در ماه آگوست نیز میشود. این شرکت ابتدا اعلام کرد که سالیانه یک پرتاب ماهوارهبر فالکون ۹ را به ماهوارههای کوچک اختصاص میدهد اما چند هفته بعد تصمیم گرفت که تعداد این پرتابها را به سالانه سه عدد افزایش دهد؛ مضاف بر اینکه در پرتابهای منظومه اینترنتی استارلینک (Starlink) نیز فرصت قرار گرفتن به عنوان محموله ثانویه را برای اپراتورهای ماهواره کوچک فراهم میکند. طبق اعلام اسپیس ایکس هزینه پرتاب هر ماهواره ۲۰۰ کیلوگرمی در طرح پرتابهای دستهجمعی این شرکت حدودا ۱ میلیون دلار میباشد؛ مبلغی بسیار کمتر از قیمت قابل ارائه توسط ماهوارهبرهای کوچک برای همین ابعاد.
الیس در مورد طرح اسپیس ایکس میگوید: «فکر میکنم که این طرح یک اعتبارسنج عالی برای بازار ماهوارههای کوچک میباشد. ضمن اینکه نشان میدهد که قیمتگذاری در جذب مشتری اهمیت زیادی دارد.» وی همچنان نسبت به موفقیت رلاتیویتی خوشبین است اما اعتقاد دارد که باید در انتخاب هزینه پرتاب دقت زیادی به خرج دهند. فراگنیتو قیمتهای پایین اسپیس ایکس را بر کسب و کار و سیاستهای قیمتگذاری آرین اسپیس موثر میداند. وی میگوید: «ما تا جایی میتوانیم قیمتهای خود را پایین ببریم که منجر به نابودیمان نشود. هدف ما از ورود به این کسب و کار، سودآوری است و فعلا این هدف برایمان قابل دسترس است. اما مشخص است که رقابت رفته رفته دشوارتر خواهد شد و تعداد کمی توانایی باقی ماندن در آن را خواهند داشت.»
طبق گفته سرکین، شرکت جی کی و روسکاسموس (Roscosmos) به دنبال راهی برای کاهش هزینه پرتابهای سایوز هستند. یکی از این راهها توسعه یک مدل جدید از سایوز با نام سایوز ۲ام (Soyuz 2M) میباشد که بر اساس سایوز-۲.۱بی بدون مرحله فوقانی فرگات (Fregat) توسعه مییابد. هر پرتاب سایوز ۲ام حدودا ۳۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت و بین ۲ الی ۳ تن را در مدار SSO قرار میدهد. با این حال محدودیتهایی در کاهش قیمتها وجود دارد. سرکین میگوید: «امیدوارم چند سال دیگر کار به جایی نرسد که برای بقا در بازار، ما مجبور شویم به مشتریان پول بپردازیم!»