تلسکوپ فضایی جیمز وب چگونه به ما در درک نحوه تشکیل ستارههای جدید کمک میکند؟
وقتی صحبت از ایجاد ستارههای جدید میشود، باید گفت که این موضوع تقریباً در جهان امروزی به پایان رسیده و در واقع میلیاردها سال از آن گذشته است. راه شیری ما هر سال معادل یک خورشید را تشکیل میدهد؛ اما در گذشته، این نرخ تا صدبرابر بیشتر بود. بنابراین اگر واقعاً خواهان درک این موضوع هستیم که ستارههایی مانند خورشید چگونه در جهان شکل گرفتهاند، باید به میلیاردها سال قبل بنگریم!
تیمی از محققان با استفاده از تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb) سازمان ناسا (NASA) به عنوان نوعی دستگاه زمان، قصد دارند دقیقاً این کار را انجام دهند. ستارهشناسان با استفاده از تلسکوپ فضایی جیمز وب مانند یک ماشین زمان قادر خواهند بود میلیاردها سال به عقب بازگردند تا بدانند چگونه ستارههایی مانند خورشید ما در جهان اولیه شکل گرفتهاند. این تیم برای این منظور از لنزهای گرانشی (Gravitational lens) تلسکوپهای قوی بهره میگیرند. این لنزها نور حاصل از کهکشانهای دوردست را که در اوج شکلگیری ستاره یا در نزدیکی آنها قرار دارند، بزرگنمایی میکنند.
پدیدۀ همگرایی گرانشی (gravitational lensing) زمانی اتفاق میافتد که حجم عظیمی از مواد، مانند یک کهکشان عظیم یا گروهی از کهکشانها، یک میدان گرانشی ایجاد میکنند که نور اشیاء پشت سر خود را در همان خط دید، تغییر داده و بزرگنمایی میکند. این حالت به محققان اجازه میدهد تا به مطالعۀ جزئیات کهکشانهای قدیمی و بسیار دور بپردازند.
جیمز وب یک تلسکوپ فضایی است که قرار است جانشین تلسکوپ فضایی هابل شود. این تلسکوپ وضوح و حساسیت بسیار بالایی را در مقایسه با هابل فراهم خواهد کرد و گسترۀ وسیعی از تحقیقات در زمینههای نجوم و کیهانشناسی از جمله مشاهدۀ برخی از وقایع و اجرام دوردست در جهان مانند شکلگیری و تکامل اولین کهکشانها را فراهم مینماید.
آینۀ اصلی جیمز وب که عنصر بصری این تلسکوپ است از ۱۸ قسمت آینه شش ضلعی تشکیل شده که آینهای با قطر ۶٫۵ متر را تشکیل میدهند. این آینه بسیار بزرگتر از آینۀ هابل با قطر ۲٫۴ متر است. بر خلاف هابل که طیفهای اشعه فرابنفش، طیف مرئی و مادون قرمز (۰٫۱ تا ۱ میکرومتر) را مشاهده میکند، جیمز وب در محدودۀ فرکانس پایینتری از نور مرئی با طول موج بلند از طریق مادون قرمز (۰٫۶ تا ۲۷ میکرومتر) به رصد خواهد پرداخت که به آن اجازه میدهد اجرام بزرگ انتقال به سرخ (Redshift) را مشاهده کند که برای هابل بیش از حد دور و بسیار قدیمی هستند.
این تلسکوپ باید بسیار سرد نگه داشته شود تا بتواند اشعۀ مادون قرمز را بدون تداخل دریافت نماید. بدین منظور تلسکوپ در فضا در نزدیکی نقطه لاگرانژی خورشید قرار خواهد گرفت و یک آفتابگیر بزرگ، آینه و دیگر قطعات تلسکوپ را در دمای زیر ۲۲۳/۲- درجه سانتیگراد نگه میدارد.
ناسا در ماه مارس ۲۰۱۸ پس از انفجار آفتابگیر تلسکوپ در زمان شبیهسازی پرتاب، ارسال را به تأخیر انداخت. پرتاب در ژوئن ۲۰۱۸ پس از توصیههای یک هیئت بررسی مستقل دوباره به تعویق افتاد و در حال حاضر عملیات ارسال این تلسکوپ به فضا برای ماه مارس ۲۰۲۱ برنامهریزی شده است.