شرکت‌های خصوصی در حال کمک به سازمان ناسا (NASA) برای بازگشت به ماه هستند، اما در همین حال ممکن است که این شرکت‌ها خود بزرگ‌ترین رقبای ناسا نیز باشند. با توجه به اینکه شرکت‌های خصوصی تصمیم دارند در آینده‌ای نزدیک فضانوردان خود را به ماه بفرستند، این امکان وجود دارد که فضانوردان یکی از این شرکت‌های خصوصی، زودتر از آژانس فضایی آمریکا پای خود را روی سطح کره ماه بگذارند. اما رقابت فضایی بخش دولتی با خصوصی موضوعی نیست که ناسا نسبت به آن احساس تقابل کند. در حقیقت، برنامه‌های آژانس فضایی برای بازگشت دوباره به ماه به جای روندی رقابتی، بر همکاری‌های نزدیک با این شرکت‌های خصوصی استوار است.
وِندی وایتمن کاب (Wendy Whitman Cobb) در این مورد گفت: «این رقابت‌ها برای بخش دولتی و خصوصی متفاوت هستند.» وایتمن کاب که استاد دانشکده مطالعات هوافضای نیروی هوایی ایالات متحده (SAASS) در پایگاه نیروی هوایی ماکسول مونتگمری (Maxwell Air Force Base) است، تحرکات سازمانی در سیاست‌گذاری‌های اکتشافات فضایی را بررسی می‌کند. او تأکید دارد آنچه در این مورد از آن صحبت می‌کند، صرفا عقاید شخصی‌اش است و لزوما بازتاب نظرات نیروی هوایی یا وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا نیست. او می‌گوید فناوری برای هیچ‌کدام از این دو بخش مسئله پیچیده‌ای نیست. توانایی سفر به ماه از دهه‌ی ۱۹۶۰ وجود داشته؛ اما آنچه (اکنون) تفاوت دارد، اراده انجام آن است.
تیمی جهانی
فشار برای بازگشت به ماه برای ناسا از دسامبر سال ۲۰۱۷ شروع شد. در این زمان بود که دونالد ترامپ (Donald Trump)، رئیس‌جمهور ایالات متحده، دستورالعمل سیاست فضایی را برای فرستادن انسان به کره ماه و حضور دائمی در آنجا به امضا رساند. اوایل سال جاری نیز مایک پِنس (Mike Pence)، معاون اول رئیس‌جمهور، به ناسا گفت كه باید تا سال ۲۰۲۴، اولین گام‌هایش را روی ماه بگذارد؛ درحالی‌که پیش‌تر زمان‌بندی بازگشت به ماه برای سال ۲۰۲۸ برنامه‌ریزی شده بود. ضرب‌العجل اعلام شده از سوی پنس، مشخصا نیاز به تکاپوی بیش‌تری در ناسا دارد و البته به طور غیرمستقیم فشار مضاعفی را نیز بر این سازمان تحمیل می‌کند.
فضاپیمای سرنشین‌دار اوریون و گردونه خدمات برنامه‌ی آرتمیس
برنامه آرتمیس (Artemis) ناسا نیز برای دستیابی به همین هدف شروع به کار کرده است. آرتمیس در اساطیر یونان باستان، خواهر دوقلوی آپولو و خدابانوی ماه بود. فضاپیمای اوریون (Orion) این سازمان نیز فضانوردان را به سکوی مداری گیت‌وی (LOP-G) خواهد برد. ناسا تصمیم دارد که ساخت این ایستگاه فضایی کوچک را در اوایل دهه ۲۰۲۰ در مدار ماه شروع کند. سپس، سطح‌نشین‌های ناسا از طریق آن به سطح ماه فرستاده خواهند شد.
ناسا باید تا سال ۲۰۲۴ اولین گام‌هایش را پس از نیم‌قرن روی ماه بگذارد
با این حال، آژانس فضایی آمریکا به تنهایی به این اهداف دست نخواهد یافت. مارشال اسمیت (Marshall Smith)، مدیر برنامه اکتشافات فضانوردی ماه در مقر ناسا در واشنگتن گفت: «ما (ناسا) قبلا همکاری‌های لازم را با شرکای تجاری خود برای ساخت این سامانه‌ها شروع کرده‌ایم. و بعدا همکاری‌های خود را نیز با شرکای بین‌المللی برای ساخت ایستگاه فضایی گیت‌وی (GateWay) آغاز خواهیم کردیم.»
آژانس فضایی هم‌اکنون مشغول کار با ۱۱ شرکت برای ساخت گیت‌وی و سامانه‌ها و سخت‌افزارهای مرتبط با آن است. ماه مه سال جاری (اردیبهشت ۹۸) بود که ناسا قراردادی را با شرکت ماکسار (Maxar Technologies) منعقد کرد تا اولین بخش مهم گیت‌وی را بسازد. همچنین آژانس فضایی اعلام كرد كه با سه شركت قراردادهایی را به امضا رسانده تا به‌وسیله سطح‌نشین‌های کوچکِ رباتیک، آزمایش‌هایی را روی ماه انجام دهند. هر چند یکی از این سه شرکت اخیرا اعلام کرد که با توجه به زمان‌بندی‌های انجام گرفته، امکان تحویل به موقع سخت‌افزارهای ناسا را نخواهد داشت و به همین دلیل قرارداد خود با این سازمان را فسخ کرد.
اولین مدل‌های ۳ سطح‌نشینی که ناسا برای برنامه آرتمیس انتخاب کرده است
ناسا در ماه ژوئن (خرداد) از صنایع هوافضا درخواست کرد که راهی برای تحویل محموله‌ها به گیت‌وی پیدا کنند. این راه باید دقیقا مانند روش شرکت‌های اسپیس‌ایکس (SpaceX) و نورثروپ گرومن (Northrop Grumman) برای رساندن محموله‌های ناسا با سامانه‌های رباتیک به ایستگاه فضایی بین‌المللی باشد. ناسا علاوه بر شرکت‌های خصوصی در برنامه آرتمیس با سایر کشورها نیز همکاری می‌کند. اسمیت گفت: «شرکای بین‌المللی بخش مهمی از برنامه ماه ناسا هستند و به تحقق هدف ما برای حضور دائمی در این سیاره تا سال ۲۰۲۸ کمک خواهند کرد.»
رقبای تجاری
اما شرکت‌های خصوصی فضایی صرفا تمرکز خود را روی کمک‌رسانی به ناسا برای بازگشت به ماه نگذاشته‌اند. شرکت‌هایی مانند اسپیس‌ایکس و بلو ارجین (Blue Origin) قبلا بارها از برنامه‌های اکتشافی خود برای سفر به ماه صحبت کرده‌اند. شرکت اسپیس‌ایکس هم‌اکنون مشغول طراحی فضاپیمای ۱۰۰ سرنشینه‌ای به نام استارشیپ (Starship) است. ایلان ماسک (Elon Musk) رئیس این شرکت اعلام کرده که این فضاپیما در صورت عملیاتی شدن قادر به حمل فضانوردان و محموله‌های فضایی به ماه و مریخ و دیگر اجرام و کرات منظومه شمسی خواهد بود. فضاپیمای استارشیپ به‌وسیله حامل فضایی عظیمی به نام سوپر هِوی (Super Heavy) از سطح زمین به فضا پرتاب خواهد شد.
اسپیس‌ایکس همین حالا هم برنامه‌ای برای یک سفر گردشگری به‌وسیله‌ی فضاپیمای استارشیپ و حامل فضایی سوپر هوی برای سال ۲۰۲۳ دارد. شرکت امیدوار است که این‌ها بتوانند تا سال ۲۰۲۱ به مرحله عملیاتی برسند و قادر باشند برخی برنامه‌های تجاری شرکت – احتمالا حمل ماهواره‌های تجاری – را برعهده بگیرند.
نمای کلی از طرح گیت‌وی؛ در تصویر می‌توانید مشاهده کنید که هر بخش ایستگاه مداری توسط چه سازمان یا شرکتی ساخته میشود
شرکت بلو ارجین هم‌اکنون مشغول ساخت و طراحی سطح‌نشین بزرگی به نام بلو مون (Blue Moon) است که قصد دارد ابزارهای علمی، ماه‌نورد و در نهایت فضانوردان را به ماه برساند. جف بزوس (Jeff Bezos)، رئیس این شرکت، مشتریان احتمالی زیادی به‌غیر از ناسا برای کاوشگر بلو مون خود متصور است. او در مراسم معرفی ماه‌نورد خود در مه ۲۰۱۹ (اردیبهشت ۹۸) به خبرنگاران گفت: «مشتریان در خصوص قابلیت فرود نرم محموله، ماه‌نوردها، ابزارها و وسایل آزمایش‌های علمی روی سطح ماه هیجان‌زده هستند. امروز، چنین قابلیتی وجود ندارد.»
شرکت خصوصی دیگر، مون اکسپرس (Moon Express) است که تلاش می‌کند اولین شرکت خصوصی باشد که با فضاپیماهای رباتیک به ماه می‌رود. مون اکسپرس در سال ۲۰۱۶، اولین شرکت خصوصی بود که توانست تأییدیه دولت ایالات متحده را برای ارسال یک فضاپیمای رباتیک به سطح ماه دریافت کند.
دید ما به ماه به‌مثابه هشتمین قاره کره زمین است
آلن برنستین (Alain Berinstain)، معاون توسعه جهانی موون اکسپرس، سال گذشته در کارگاه علوم ماه در مرکز تحقیقات ایمز (Ames Research Center) ناسا در ایالت کالیفرنیا گفت: «چشم‌انداز ما واقعا گسترش قلمروی اقتصادی و اجتماعی کره زمین با گنجاندن ماه در آن است. دید ما به ماه به‌مثابه هشتمین قاره کره زمین است تا بتوانیم در آن مانند هر قاره دیگری روی زمین اکتشاف و همچنین استخراج منابع را انجام دهیم.»
شرکت آستروباتیک (Astrobotic) نیز قصد داشت که سطح‌نشین خود یعنی پَرگرین (Peregrine) را در سال ۲۰۱۹ به ماه ارسال کند، اما این برنامه اخیرا تا سال۲۰۲۰ یا ۲۰۲۱ به تأخیر افتاد. دَن هندریکسون (Dan Hendrickson)، معاون توسعه تجاری آستروباتیک، در خلال نشست فضایی که در ماه فوریه (اسفند ۹۷) در واشنگتن برگزار شد، گفت: «ما در آستروباتیک سعی می‌کنیم به‌لحاظ فنی تا حد امکان بسیار منضبط عمل کنیم. تلاش می‌کنیم با کل صنایع فضایی در مورد وضعیت فعلی خود صادق باشیم.»
در حالی که این صنایع فضایی بخش خصوصی دسترسی کافی به فناوری‌های لازم برای رسیدن به ماه را دارند، وایتمن کاب می‌گوید: «آن‌ها (شرکت‌های خصوصی) باید ابتدا اثبات کنند که سامانه‌هایشان اساسا ایمن و قابل اعتماد هستند تا بتوانند مشتریان دست به نقد را جذب نمایند.»
در همین حال، شرکت‌های خصوصی تشریفات اداری کمتری نسبت به ناسا با میراث ۶۰ ساله اخیرش دارند. وایتمن کاب می‌گوید: «تشریفات اداری ناسا از دهه‌ی ۱۹۶۰ رکود داشته است. این امر موجب میشود ناسا در عقد قرارداد، اعمال تغییرات و سازگاری با شرایط جدید با دشواری‌هایی مواجه شود. از سوی دیگر، شرکت‌های خصوصی نشان دادند که از توانایی انسجام کاری، تغییر طرح‌ها و فناوری‌ها با سرعت نسبتا مناسبی برخوردارند که مزایای خاص خود را دارد.»
پیش به سوی ماه بدون ناسا!
برای ناسا، بازگشت به ماه ممکن است مشکلات خاص خود را داشته باشد. پس از آنكه ترامپ خواستار بازگشت به ماه شد، آژانس فضایی هدف خود را روی رسیدن به ماه تا سال ۲۰۲۸ تعیین کرد. دولت ترامپ که از برنامه ۱۰ ساله ناسا راضی نبود، برنامه‌ی این سازمان را تا سال ۲۰۲۴ جلو انداخت تا بازگشت به ماه، در دور دوم ریاست جمهوری ترامپ محقق شود. ناسا نیز از آن زمان تلاش‌های خود را برای این منظور مضاعف کرده است و حتی جیم برایدنستاین (Jim Bridenstine)، مدیر ناسا پیش‌تر اعلام کرده بود یکی از فضانوردانی که در سال ۲۰۲۴ به ماه سفر می‌کند، زن خواهد بود.
اما ترامپ اولین رئیس‌جمهور ایالات متحده نیست که خواستار بازگشت به ماه شده است. جرج بوش پدر (George H. W. Bush) در سال ۱۹۸۹، در دوره ریاست‌جمهوری خود پیشنهاد یک طرح بلندپروازانه را برای ساخت ایستگاه فضایی در مدار زمین، اکتشافات سرنشین‌دار در ماه و در نهایت، ماموریت‌های فضایی سرنشین‌دار به مریخ را ارائه داد. به گفته دپارتمان تاریخ ناسا، واکنش کاخ سفید و کنگره نسبت به طرح ناسا در وهله اول به دلیل برآورد هزینه‌ها (که قطعا هزینه‌ای گزاف روی دست کنگره می‌گذاشت) مخالفت شدید بود. چند سال بعد، دولت بیل کلینتون (Bill Clinton) با سیاست‌های فضایی ملی خود در سال ۱۹۹۶، اکتشافات فضایی انسانی را از دستور کار دولت خارج کرد.
جورج دبلیو بوش (George W. Bush)، بوش پسر، نیز در سال ۲۰۰۴ میخ آخر را به تابوت برنامه اکتشافات ماه زد. در آن زمان، برنامه ناسا این بود که فضانوردان را تا اوایل سال ۲۰۱۵ به ماه بازگرداند. این طرح در سال ۲۰۱۰ با روی کار آمدن دولت باراک اوباما (Barack Obama) لغو شد. دولت اوباما تصمیم گرفت به جای آن، فضانوردان را تا سال ۲۰۲۵ به سیارکی در نزدیکی زمین ارسال کند تا راه را برای سفرهای طولانی‌تر به مریخ یا کرات دوردست دیگر هموار نماید.
تصویر مفهومی که گیت‌وی را در حال گردش به دور مدار ماه نشان می‌دهد
تغییر مواضع سیاسی یادشده احتمالا موجب آن شد که مایک پِنس، بازگشت آمریکایی‌ها به کره ماه را جلو بیاندازد؛ اتفاقی که ممکن است این بار به رقابت فضایی قرن ۲۱ با روسیه و چین بیانجامد. اما این رقابت فضایی بین‌المللی ممکن است واقعی‌تر از رقابت دهه ۱۹۶۰ باشد که بیشتر در آن منافع سیاسی حائز اهمیت بود. وایتمن کاب گفت: «وقتی ایده یک رقابت فضایی جدید به ذهن‌ها متبادر میشود، معمولا تمایلات سیاسی منتهی به هزینه پول بیش‌تری در بخش فضا می‌گردد.» او در ادامه افزود: «هیچ شواهد مؤثقی در دست نیست که نشان دهد روسیه و چین قابلیت رفتن به ماه در کوتاه مدت را داشته باشند.» وایتمن کاب همچنین گفت: «از سوی دیگر، اگر سیاستمداران یا عموم مردم آمریکا از اهداف روسیه یا چین دچار واهمه شوند، ممکن است مایل باشند برای پروژه آرتمیس هزینه کنند و بدین طریق آمریکایی‌ها تا سال ۲۰۲۴ به ماه بازگردند.»
در گذشته، خط‌مشی‌های ناسا ممکن بود با تغییر چشم‌اندازهای سیاسی تغییر کند، اما با وارد شدن بخش‌های خصوصی به اکتشافات ماه، احتمالا مشکلات عدیده‌ای برای این آژانس فضایی به وجود می‌آید. وایتمن کاب گفت: «اگر شرکت‌های خصوصی زودتر به ماه بروند، این اتفاق احتمالا بحران وجودی برای ناسا به همراه خواهد داشت. در واقع مسئله این است که اگر شرکت‌های خصوصی می‌توانند چنین کاری انجام دهند، دیگر چه نیازی به ناسا است؟ به عبارت دیگر، اگر ناسا نتواند به ماه برسد، مسئله فقط این است که چه کسی (شرکت یا کشوری) زودتر به ماه می‌رسد. یعنی برنده رقابت فضایی جدید چه کسی خواهد بود؟»