۱۶ ژوئیه؛ سالگرد نخستین سفر انسان به ماه
سیروس برزو: ساعت ۱۳:۳۲:۰۰ روز ۱۶ ژوئیه ۱۹۶۹ زمان پرتاب آپولو ۱۱ (Apollo 11) فرا میرسد و پنج موتور قسمت طبقه اول موشک عظیم ساترن-۵ (Saturn V) با صدایی رعدآسا کار خود را آغاز میکنند. طی دو دقیقه و نیم٬ اولین مرحله موشک٬ سفینه را به فاصله ۶۴ کیلومتری زمین میرساند. سرعت سفینه در این زمان بیش از ۸۸۵۰ کیلومتر در ساعت است.
حدود 3 دقیقه بعد از پرتاب، کار اولین مرحله موشک به پایان رسیده است؛ طبقه اول از بقیه قسمتها جدا و در اقیانوس آرام به آب میافتد. در این زمان دومین مرحله موشک ساترن-۵ شروع به کار میکند. در فاصله زمانی حدود ۶ دقیقه موتورهای دومین مرحله موشک٬ سفینه را با سرعتی معادل ۲۴ هزار کیلومتر در ساعت به طرف مداری که ۱۸۳ کیلومتر با زمین فاصله دارد میبرد. در آنجا دومین مرحله موشک ساترن-۵ نیز تمام شده و دومین مرحله نیز از طبقه سوم جدا میشود و به طرف زمین میآید. سومین مرحله موشک ساترن-۵ برای ایجاد سرعت لازم به منظور قرار دادن سفینه در مداری که راهش را به جانب ماه تعیین میکند آغاز به کار مینماید. تنها موتور سومین مرحله موشک به مدت تقریبا ۲ دقیقه و ۴۵ ثانیه روشن میشود. مرحله سوم موشک، واحد خدمات و بخش فرماندهی، با سرعتی معادل ۲۸ هزار کیلومتر در ساعت در مداری دایرهای شکل که ۱۸۵ کیلومتر با زمین فاصله دارد قرار میگیرند. حالا فقط ۱۲ دقیقه از پرتاب سفینه گذشته است. فضانوردن تجهیزات و دستگاههای سفینه را مورد بررسی قرار میدهند تا مطمئن شوند که همه چیز برای ورود به مسیر کره ماه آماده است.
برای شروع این مرحله لازم است سفینه سرعت بیشتری داشته باشد و در جهت مسیر دقیق با سرعت هدفگیری شود. سرعت لازم برای خروج از مدار زمین و قرار گرفتن در راه ماه حدود ۳۹۲۶۰ کیلومتر در ساعت است. عمل اتصال قسمت فرماندهی به بخش ماهنشین٬ یکی از چند مانور خطرناک سفر بشمار میرود. بخش فرماندهی بعد از جداشدن از طبقه سوم دور میزند، به بخش ماهنشین متصل شده٬ آن را از طبقه سوم جدا میکند و با یک مانور دیگر در مسیر ماه قرار میگیرد. این برنامه تقریبا ۴ ساعت طول میکشد و فضانوردان پس از آن اولین وعده غذای خود در فضا را صرف کرده و استراحت میکنند.
طی مدتی که فضانوردان عازم ماه هستند، چند بار باید مسیر را کنترل و اصلاح میکردند و گزارشهایی به زمین میدادند. بامداد روز ۱۸ ژوئیه فضانوردان قبل از صرف غذا، یک برنامه تلویزیونی نیم ساعته پخش و تصاویری از زمین مخابره میکنند. بعد از نیمه شب، فضانوردان فشار هوا در داخل بخش ماهنشین را بالا میبرند تا با فشار بخش فرماندهی و بخش ماهنشین برابر گردد. نیل آرمسترانگ (Neil Armstrong) و باز آلدرین (Buzz Aldrin) پس از باز کردن در راهروی میان دو بخش وارد ماهنشین میشوند. دو فضانورد پس از بررسی دستگاههای بخش ماهنشین به بخش فرماندهی باز میگردند.
صبح روز ۱۹ ژوئیه فضانوردان سومین روز سفر را به پایان میرسانند و به استراحت میپردارند و بعد از ظهر دو ساعت زودتر از وقت مقرر بیدار میشوند. سفینه به خوبی در مسیر ماه پیش میرود. حالا سفینه بیش از ۳۲۱ هزار کیلومتر از مسیر را پیموده است و تحت تاثیر جاذبه ماه، سرعت میگیرد و به لحظهای نزدیک میشود که پشت ماه قرار گیرد. موتور اصلی سفینه ۶ دقیقه در جهت عکس مسیر کار میکند تا از سرعت سفینه که ۳۱۹۸ کیلومتر در ساعت است بکاهد. ارتباط سفینه با زمین پس از قرار گرفتن در پشت ماه قطع میشود. بعد از ۴۵ دقیقه فضانوردان مجددا با زمین تماس میگیرند. نیمه شب آرمسترانگ و آلدرین قبل از صرف شام به بخش ماه نشین می روند تا دستگاه های آن را برای آخرین بار بررسی کنند. روز ۲۹ تیرماه٬ ۹۵۰ ساعت پس از پرتاب، در مدار ماه نیل آرمسترانگ و باز آلدرین از دهلیز میان بخش فرماندهی و ماهنشین میگذرند و وارد ماهنشین میشوند.
مایکل کولینز (Michael Collins) که خلبانی بخش فرماندهی را بر عهده دارد سفینه را در وضعی قرار میدهد که پس از جدا شدن ماه نشین بتواند آن را با کمک گیرندههای رادار دنبال کند. در دوازدهمین گردش به دور ماه بخش ماهنشین در ساعت ۱۷:۴۷ روز ۲۰ ژوئیه از بخش فرماندهی جدا میشود. دقایقی بعد٬ ماهنشین بر فراز دریای باروَری (Mare Fecunditatis) در شرق دریای آسایش (Mare Tranquillitatis) در حرکت است. دریای باروَری یکی از دریاوارهای کره ماه است. قطر این دریاوار ۹۰۹ کیلومتر است.
ارتفاع بخش نسبت به سطح ماه کمتر و کمتر می شود. حالا سفینه ۱۴۳۰۰ متر با سطح ماه فاصله دارد. در ارتفاع ۶۴۰۰ متری ماه سرعت به ۳۶۰ متر در ثانیه رسیده است. بخش ماهنشین کمی بعد به ۱۲۴۷ متری ماه میرسد. در فاصله ۴۳۰ متری٬ آرمسترانگ از پنجره مشاهده میکند که سمت راست یک دهانه عظیم آتشفشان است؛ منطقهآی که به یک زمین فوتبال پر از سنگ شباهت داشت. آرمسترانگ هدایت دستی بخش ماه نشین را در اختیار میگیرد و آن را به طرف محلی صاف هدایت میکند. ارتفاع کم و کمتر میشود و بعد به طور آرام در سطح ماه مینشیند. ماهنشین در ۷ کیلومتری محل تعیین شده فرود آمده است.
آرمسترانگ به زمین گزارش می دهد: «از پشت پنجره یک دشت وسیع پر از دهانههای آتشفشان به شعاع ۱ تا ۱۵ متری میبینم. تپه های ۶ تا ۹ متری هم میبینم. حقیقتش را بخواهید خیال میکنم هزاران دهانه ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتری در منطقه فرود پراکنده است… .» ماه تقریبا بیرنگ است وقتی در امتداد خورشید به آن نگاه کنید خاکستری و گاه مثل گچ به نظر میرسد. با زاویه ۹۰ درجه نسبت به خورشید رنگ خاکستری تیرهای دارد.
اینک دو فضانورد برای اولین بار در تاریخ بشریت در سطح ماه غذا میخورند. بعد از چهار ساعت استراحت، فضانوردان پس از پوشیدن لباس، فشار داخل ماهنشین را پایین میآورند تا در را باز کنند. سپس آلدرین به همکار خود آرمسترانگ کمک میکند تا به صورت عقب عقب از در بخش ماهنشین بیرون برود. کمی بعد جای پای اولین انسان در خاک ماه حک میشود و آرمسترانگ آرام و مسلط میگوید: «این قدم کوچکی برای یک انسان اما جهشی غول آسا برای تمامی بشریت است.»
آرمسترانگ از جیبی که روی زانوی چپ لباسش دوخته شده است بیلچه مخصوص را در میآورد و از خاک و سنگ ماه نمونه برمیدارد. دقایقی بعد آلدرین هم قدم بر سطح ماه میگذارد. دو فضانورد مقداری سنگ و خاک را جمعآوری میکنند و سپس چند دستگاه علمی بر سطح آن قرار میدهند. آرمسترانگ پرده پلاستیکی لوحی را که به بدنه ماهنشین نصب شده است بر میدارد و جملات روی آن را میخواند: «برای نخستین بار مردانی از زمین بر ماه قدم گذاشتند. ژوئیه ۱۹۶۹ ما با آرزوی صلح برای بشریت به اینجا آمدیم.»
آلدرین به راهپیمایی خود در ماه پایان میدهد و به ماهنشین بازمیگردد. بعد از او هم آرمسترانگ به ماهنشین برمیگردد. آنها جمعا ۵/۲۲ کیلوگرم خاک و سنگ ماه را نمونهبرداری کردند. سپس در را میبندند و فشار داخل بخش را تنظیم میکنند. کار فضانوردان تمام شده است. اولین گردش کوتاه انسان در ماه پایان یافته است.
فضانوردان پس از تقریبا ۸ ساعت استراحت، سامانههای بخش ماهنشین را بررسی و آزمایش میکنند. ساعت ۱۷:۵۴ پس از یک اقامت ۲۱ ساعت و ۳۷ دقیقهای، آنها موتور طبقه اول ماهنشین را برای صعود روشن میکنند و تقریبا ۳ ساعت و نیم بعد٬ ماهنشین به ناو اصلی متصل شده، کیهاننوردان و محموله خاک ماه به آن منتقل گردیده و ماهنشین را رها میکنند. ساعت ۰۴:۵۶ سه شنبه ۲۲ ژوئیه، موتور موشکی ناو آپولو برای بازگشت به زمین روشن میشود.
سرانجام در ساعت ۱۶:۲۰ پنجشنبه ۲۴ ژوئیه، بخش سرنشیندار آپولو از قسمت موتوری جدا میشود و نیم ساعت بعد با فرود سفینه آپولو ۱۱ در اقیانوس آرام ماجرای نخستین سفر انسان به ماه بدون ایجاد مشکل خاصی پایان مییابد.