شفق قطبی از منظر ایستگاه فضایی بین‌المللی

کریستینا کُچ (Christina Koch) فضانورد آمریکایی ناسا اخیراً تصویر زیبایی از شفق قطبی در ایستگاه فضایی بین المللی ثبت و منتشر کرد.

تصویر اول از شفق قطبی توسط کریستینا کُچ از ایستگاه فضایی بین‌المللی در سال ۲۰۱۹ و تصویر دوم از شفق قطبی توسط سباستین سارلوس (Sebastian Saarloos) از منطقه آلاسکا در زمین در سال ۲۰۱۵ ثبت شده است. در هر دو تصویر می‌توان مشاهده کرد هنگامی که بادهای خورشیدی باعث اختلال در منطقه مغناطیسی مَگنِتوسفِر (Magnetosphere) زمین می‌شوند، چه اتفاقی رخ می‌دهد.

مغناطیس‌سپهر یا مِغناط‌کُره یا مَگنِتوسفِر منطقه مغناطیسی پیرامون یک جرم فضایی است. کره زمین و سیارات عطارد، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون دارای مغناط‌کره هستند. مغناطکره هنگامی شکل می‌گیرد که جریانی از ذرات باردار، مانند بادهای خورشیدی، در تعامل با میدان مغناطیسی ذاتی یک سیاره یا یک جسم مشابه منحرف می‌شود.

شفق قطبی

شفق قطبی یکی از پدیده‌های جوی کره زمین است. شفق قطبی پدیده ظهور نورهای رنگین و متحرک در آسمان شب است و معمولاً در عرض‌های نزدیک به دو قطب زمین و بر اثر برخورد ذرات باردارِ بادِ خورشیدی و یونیزه شدن مولکول‌های موجود در یون‌سپهر یا یونوسفر (Ionosphere) زمین به وجود می‌آید.

شفق‌های قطبی نورهای زیبایی هستند که به‌طور طبیعی در آسمان شب و در عرض‌های جغرافیایی قطبی به چشم می‌خورند. آن‌ها در یونوسفر تشکیل می‌شوند و در سپیده‌دم قطبی قابل مشاهده هستند. در عرض جغرافیایی قطب شمال به آن‌ها شفق‌های شمالی نیز گفته می‌شود که این نام بر گرفته از نام ایزدگونه رومی سپیده‌دم و نام یونانی باد شمالی است که در سال ۱۶۲۱ توسط پیر گاسندی روی این پدیده طبیعی گذاشته شد.

به شفق‌های قطبی، نور قطب شمال هم گفته می‌شود زیرا آن‌ها غالباً در نیم کره شمالی رؤیت می‌شوند و هر چقدر به قطب شمال نزدیک می‌شوید با توجه به مجاورت با قطب مغناطیسی شمالی زمین احتمال بیشتری می‌رود که بتوانید آن‌ها را ببینید؛ به‌طور مثال در شهرهای شمالی کانادا که بسیار نزدیک به قطب هستند امکان رؤیت آن‌ها بسیار زیاد است.

شفق‌های قطبی در نزدیکی قطب مغناطیسی شمالی ممکن است خیلی بالا باشد ولی در افق شمالی به صورت سبز بر افروخته و در صورت طلوع خورشید به صورت قرمز کمرنگ دیده می‌شود.

در قطب جنوب نیز این اتفاق می‌افتد ولی فقط در جنوبی‌ترین عرض جغرافیایی قابل رؤیت است. علت وقوع شفق قطبی خروج جرم از تاج خورشیدی است که از طریق مغناطره و کمربند وان آلن به مناطق قطبی هدایت می‌شوند. شفق‌های قطبی در مکانی مانند زمین توسط بادهای خورشیدی ایجاد می‌شود ولی در سیاره مشتری٬ اقمار آن٬ به خصوص قمر آیو (Io)٬ علت وجود این پدیده هستند.