با پیشرفت انواع فناوری و بالاخص فناوری فضایی، ابزارهای توسعه دادهشده و دانش بدستآمده، تاثیرات خود را در زندگی مردم نشان میدهند و رفته رفته بهکارگیری آنها به یک ضرورت بدل میگردد. یک مثال واضح برای این قضیه سامانه جیپیاس (GPS) است. این سامانه ناوبری ماهوارهای در ابتدا جنبه نظامی و استفادهای محدود داشت اما امروزه کمتر اتومبیل یا تلفن همراهی را میتوان یافت که به گیرنده جی پی اس مجهز نباشد.
در مقاله حاضر به کاربردی از فناوری فضایی اشاره میشود که اخیرا در برخی کشورها از جمله هند و چین مورد توجه قرار گرفته و انتظار میرود به زودی به روندی فراگیر تبدیل شود؛ استفاده از فناوریهای فضایی توسط پلیس برای مبارزه با جرم و جنایت. دادهها و اطلاعاتی که توسط ماهوارهها جمعآوری میشوند، میتوانند برای تحلیل حوادث، شناسایی و ردیابی مجرمین، نقشهبرداری از نواحی جرمخیز و پیشبینی وقوع جرم و جنایت مورد استفاده قرار گیرند. در ادامه به بررسی برخی کاربردها و موارد میپردازیم.
ماهوارههای سنجش از دور در خدمت پلیس
کشف استخرهای شخصی در یونان که عوارض آنها پرداخت نشده بود، مبارزه با فرارهای مالیاتی در ایتالیا و شناسایی دفع غیرقانونی زباله در آمریکا همه از مواردی هستند که تصاویر ماهوارههای سنجشی به پلیس کمک کردهاند. دکتر ریچارد هیلتون (Dr. Richard Hilton) از کارشناسان ارشد سنجش از دور در شرکت کاتاپولت (Satellite Applications Catapult) که با ارائه تصاویر ماهواره این شرکت با نام تک دموست-۱ (TechDemoSat-1) به پلیس بریتانیا، در حل یک معمای قتل کمک رسانده است میگوید: «کمک به حل معمای قتل یک طرح ابتدایی و آزمایشی شرکت بود. تمرکز ما بر جرایم سازمانیافته همچون قاچاق انسان و کالا میباشد.» وی با اشاره به درآمد سالانه ۲۳ میلیارد دلاری صنعت ماهیگیری غیر قانونی از آمادگی این شرکت برای نظارت بر بنادر و کشتیها خبر داد.
برخی کارشناسان باور دارند که سنجش از دور فضایی میتواند به زودی به یکی از الزامات استاندارد نه تنها برای پلیسهای ملی و بینالمللی بلکه برای هر سازمان امنیتی در سطح جهان تبدیل شوند. ری پوردی (Ray Purdy) کارشناس ماهواره و حقوق در دانشگاه لندن میگوید در آینده نزدیک با کاهش هزینه توسعه ماهوارهها، نیروهای پلیس قادر خواهند بود تا ماهوارههای اختصاصی خود را در فضا داشته باشند.
در زمینه استفاده از تصاویر ماهوارههای سنجشی برای مبارزه با جرم و جنایت هنوز دو مسئله حلنشده وجود دارد. مسئله نخست این است که آیا تصاویر ماهوارهای با توجه به نیاز به تحلیل توسط کارشناس از لحاظ قانونی قابل استناد هستند؟ این سوال شاید اکنون جوابی قطعی نداشته باشد اما در آینده با افزایش دقت تصویربرداری ماهوارهها و عملیاتی شدن سامانههایی که به کمک یادگیری ماشینی، نیاز به عامل انسانی را برای تحلیل تصاویر از بین میبرند احتمالا مشکلی از این بابت وجود نداشته باشد. مسئله دیگر این است که با افزایش دقت ماهوارههای سنجشی در آینده و با توجه تجاری بودن اکثر آنها، هرکسی میتواند با خرید تصاویر ماهوارهای از شرکتهای اپراتور، جاسوسی افراد دیگر را بکند. این سوال هنوز پاسخ داده نشده و محل اختلاف کارشناسان و شرکتها باقی مانده است.
کاربرد ماهوارههای ناوبری برای پلیس
فناوریهای ناوبری ماهوارهای مزایای متعددی برای مامورین قانون دارند. برخی سازمانها برای انجام عملیاتهای ویژه و نظارت بر امنیت کارکنان و برخی دیگر برای ردیابی مجرمین یا بهبود عملکرد از ناوبری ماهوارهای بهره میبرند. به عنوان مثال نیروی پلیس در ایالت کالیفرنیای آمریکا برای بهبود کارایی واحد هوایی خود از جی پی اس استفاده میکند که بدین ترتیب قادر هستند علاوه بر تشخیص موقعیت خود و زمان رسیدن به محل حادثه، موقعیت مکانی دقیق سوژهها را برای واحدهای زمینی ارسال کنند.
ردیابی فرستندههای جی پی اس خودروها در یک ایالت دیگر آمریکا، میزان سرقتهای اتومبیل را طی تنها یک ماه، ۶۰% کاهش داد. علاوه بر این، همانطور که امروزه در فیلمهای سینمایی نیز به وفور دیده میشود، با کمک فرستندههای ناوبری ماهوارهای به کار رفته در تلفنهای همراه، پابندهای مجرمین آزاد به شرط وثیقه و یا پنهانشده در کالاهای تحویل دادهشده به جنایتکاران، نیروهای پلیس میتوانند به تعقیب و دستگیری مجرمین بپردازند.
سامانه ناوبری بیدو (BeiDou) چین به این کشور کمک کرده است تا در سال ۲۰۱۴ میلادی ۲۰ هزار نیروی پلیس را در سامانههای سیار مستقر کند که برای ایجاد امنیت در سین کیانگ اهمیت فراوانی دارد. گزارشها حاکی از آن است که با استفاده از این فناوری در سالهای اخیر چین موفق شده است در بسیاری از مناطق جنوبی و شمال غربی کشور نرخ ارتکاب جرم را تا ۲۶درصد کاهش دهد. پلیس شهر دهلی هند نیز برای نقشهبرداری از نواحی جرمخیز و پیشبینی وقوع جرم و جنایت از فناوری مکانپایه ماهوارهای استفاده میکند.
ماهوارههای مخابراتی و کاربردهای دیگر ماهوارهها برای پلیس
در بسیاری از کشورها، پوشش مخابراتی صددرصدی توسط شبکههای زمینی امکانپذیر نیست. بنابراین نیروهای پلیس هنگام عملیات برای ارتباط با بیسیم یا موبایل به مشکل بر میخورند. در این شرایط اخیرا نیروهای پلیس تصمیم گرفتهاند تا از ماهوارههای مخابراتی نظامی برای برقراری تماس استفاده کنند. حتی در برخی موارد به همراه تیم عملیاتی، یک ایستگاه مخابرات ماهوارهای سیار به همراه نیروهای ویژه به محل حادثه اعزام میشود تا با قطع شبکههای مخابراتی زمینی و جلوگیری از برقراری ارتباط بین مجرمین، نیروهای پلیس توانایی برقراری ارتباط با یکدیگر را داشته باشند.
علاوه بر موارد ذکرشده، نیروهای پلیس از دستاوردهای دیگر فضایی نیز در عملیاتهای خود استفاده میکنند. به عنوان مثال، افبیآی از یک فناوری به نام پایدارساز و ثبتکننده تصاویر ویدیویی یا به اختصار ویسار (VISAR) که ناسا برای تحلیل ویدیوهای تهیهشده توسط ماهوارههای سنجشی توسعه داده است، برای افزایش کیفیت تصاویر ویدیویی ضبط شده توسط دوربینهای مداربسته یا دوربینهای اتومبیل پلیس بهره میبرد. فناوری ویسار با افزایش نور، پاکسازی نویز تصاویر و پایدارسازی آنها به نیروهای پلیس کمک میکند که سرنخهای حل معماهای جنایی را بیابند.
طی سالهای اخیر بارها مشاهده شده که پیشرفتهای صورتگرفته در صنعت فضایی در صنایع مختلف اثرگذار هستند. همانطور که ساخت یک ماهواره ماحصل همکاری متخصصین چندین حوزه از برق و مکانیک گرفته تا هوافضا و مهندسین مواد میباشد، سرریز فناوری فضایی نیز در زمینههای مختلف قابل استفاده است. توسعه ماهوارههای کارآمد سنجشی و مخابراتی علاوه بر دارا بودن مزایایی در کشاورزی، حفاظت از منابع طبیعی، راهاندازی شبکههای مخابراتی و بیش از 20 کاربردی که تاکنون ذکر شده، میتوانند به نیروهای امنیتی و پلیس کشور برای مبارزه با قاچاق سوخت و اقلام دیگر، مقابله با گروهکهای تروریستی، کاهش تصادفات جادهای و…. کمک کند.