شوروی نخستین ایستگاه فضایی جهان را در مدار زمین قرارداد

سیروس برزو:‌در آخرین روز فروردین۱۳۵۰ خبری فضایی به صفحه اول روزنامه‌های دنیا راه پیدا کرد: شوروی نخستین ایستگاه فضایی جهان را در مدار زمین قرارداد.  ۴روز بعد یک ناو سایوز با سه سرنشین به فضا پرتاب شد. بر اساس اطلاعیه‌های رسمی هدف از این پرواز عملیات مشترک با سالیوت بود. تنها دو روز بعد از پرتاب، اطلاعیه‌های بعدی نشانگر انجام موفقیت عملیات و بازگشت سلامت فضانوردان بود. اما حقیقت را ولادیمیر شاتالف (Vladimir Shatalov) فرمانده این سفینه سال‌ها بعد در ملاقاتی که با او در شهرک ستارگان داشتم برایم تعریف کرد:

«من به همراه الکسی یلیسیف (Aleksei Yeliseyev) و نیکلای روکاویشنیکف (Nikolay Rukavishnikov) با سایوز-۱۰ (Soyuz 10) به  فضا پرتاب شدیم تا سفینه‌مان را به سالیوت-۱ متصل و با ورود به آن نخستین اقامت انسان را در یک ایستگاه فضایی آغاز کنیم . طبق برنامه ما باید یک ماه در سالیوت فعالیت می‌کردیم.

ما در مدار زمین به ردیابی ایستگاه مداری سالیوت پرداختیم و در دوازدهمین دور گردش به دور زمین، برای اتصال به آن نزدیک شدیم به دلیل مشکلي که در کار سامانه ردیابی و الحاق ناو به وجود آمد، به من دستور دادند اصلاح مسير را به‌صورت دستي انجام دهم. اين کار خيلي خوب‌صورت گرفت و توانستم سفینه‌مان را به ایستگاه متصل کنم. برای نخستین بار، سامانه جدید اتصال و ورود در سایوز-۱۰ به‌کاررفته بود. سفینه‌های سایوز۴ و۵ همچنین ۷و۸ تنها  می‌توانستند به هم متصل شوند. اما کیهان‌نوردان قادر نبودند مستقیماً از یک سفینه به سفینه دیگر بروند. سایوز-۱۰ توانایی آن را داشت که پس از اتصال و قفل و کیپ شدن دو سفینه، دریچه ورودی خود را به داخل ایستگاه باز کند و فضانوردان به سالیوت وارد شوند. اما پس از اتصال سفینه‌مان، متوجه شدیم چراغی که  نشانگر اتصال کامل بود روشن نشد و قفل‌های دستگاه‌های اتصالي ناو  و ايستگاه مداري باهم ۹۰میلی‌متر فاصله‌دارند. از زمين به من توصیه شد ناو  را به‌وسیله موتورها به جلو فشار دهم شايد فاصله از بين برود اما اين هم کمک نکرد و از مرکز فرماندهي به ما دستور  دادند ناو را از ایستگاه فضایی جدا کنیم. در اینجا هم ما به مشکل برخوردیم. ناو از ایستگاه جدا نمی‌شد و سامانه الحاق  گیرکرده بود. وضعیت خطرناکی پیش آمد. راه فرار نداشتیم. بالاخره با تلاش زیاد پس از ۵.۵ساعت پرواز مشترک توانستیم ناومان را از ایستگاه جدا کنیم. 

به ما دستور بازگشت داده شد. هوای منطقه فرود برفی و طوفانی بود اما چاره‌ای نداشتیم. ما باید اجباراً فرود می‌آمدیم. شب‌هنگام در شرایط آب و هوایی بسیار بد و طوفانی در قزاقستان ناو ما فرود آمد. در زمان فرود، دستگاه تصفیه هوای ناو مشکل پیدا کرد و میزان اکسید کربن به‌قدری بالا رفت که روکاویشنیکف بی‌هوش شد. پزشکان در محل فرود به داد او رسیدند وگرنه او را ازدست‌داده بودیم.

روزنامه‌ها در روز بعد خبری به چاپ رساندند که نشانگر پرواز موفقیت‌آمیز ما بود.»