نگاهی گذرا به برنامه‌اینترکاسموس (بخش آخر)

سیروس برزو:‌ آخرین سفر در چارچوب برنامه‌اینترکاسموس توسط سایوز-تی.ام.۷ بود و پس‌ازآن سفرهای مجانی به فضا تعطیل شد و شوروی با اعلام نرخ ۱۲میلیون دلار برای هر سفر، تجارت فضایی با سفینه سایوز را شروع کرد.

سایوز-۳۹ به فرماندهی ولادیمیر ژانیبکف (Vladimir Dzhanibekov) در ساعت۱۴:۵۹ روز ۲۲مارس۱۹۸۱ به فضا پرتاب شد. در این سفر جاگدردمیدن گوارگچا (Jügderdemidiin Gürragchaa) ،از جمهوری دموکراتیک مغولستان، ژانیبکف را همراهی می‌کرد. سفینه، روز بعد در ساعت۱۶:۲۸ به سالیوت-۶ پیوست و چند ساعت بعد، فضانوردان، به داخل ایستگاه مداری راه یافتند. مانند پروازهای پیشین سرنشینان سایوز-۳۹ آزمایش‌های طراحی‌شده توسط دانشمندان مغولستان و شوروی را که بالغ‌بر ۳۰مورد بود. در ایستگاه مداری به انجام رساندند که ازجمله می‌توان بررسی‌های زیر را نام برد.

اردم(Ordom): آزمونی جهت یافتن منابع زیرزمینی مغولستان در انجام این طرح، از دوربین‌های ام.کا.اف-۶ام (M.K.F-6)و کاته-۱۴۰ (Kate-140)ساخت آلمان، استفاده شد.

کنتراست (Konterast): بررسی تفاوت عکس‌برداری از نواحی مختلف زمین، در طلوع و غروب خورشید. بدین منظور عکس‌هایی در ساعت‌های نخستین صبح و عصر برداشته شد. پس از پایان کار فضانوردان در ساعت۸:۲۲ روز ۳۰مارس سایوز-۳۹ را از مجتمع مداری سالیوت-۶ سایوز تی-۴ (Soyuz T-4)جدا کرده و پس از چند ساعت سالم به زمین بازگشتند.

سایوز-۴۰ در روز ۱۴مه۱۹۸۱ به فرماندهی لئونید پاپف (Leonid Popov)، راهی مدار زمین شد. فضانورد دیگر این ناو، دومیتروپروناریو (Dumitru Prunariu)، تبعه رومانی بود. یک روز بعد سایوز-۴۰ با موفقیت به مجتمع فضایی سالیوت-۶، سایوز تی-۴ پیوست و دو کیهان‌نورد، ساعاتی بعد وارد ایستگاه فضایی شدند. تلویزیون‌های شوروی و رومانی، به‌طور مستقیم این جریان را نشان دادند. ۴فضانورد از روز بعد، به کمک یکدیگر به انجام آزمایش‌های طراحی‌شده توسط دانشمندان رومانی و شوروی پرداختند. تا روز ۲۱مه، مجتمع فضایی متشکل از سه ناو سالیوت-۶، سایوز تی-۴ و سایوز-۴۰ جمعاً به‌طور مشترک ۱۱۳بار، زمین را دور زده بودند. یک روز بعد، ضمن دور یک‌صد و بیست و دوم گروه فضایی شوروی-رومانی، به سایوز-۴۰ بازگشتند و در ساعت۱۱:۱۰ همین روز، سفینه خود را از ایستگاه مداری، جدا و در مسیر فرود، قرار گرفتند. سایوز-۴۰ در ساعت ۱۴۲۸ در نقطه تعیین‌شده آرام فرود آمد.

ناو کیهانی سایوز تی-۶ در روز ۲۴ژوئن۱۹۸۲ با سه سرنشین به فضا، پرتاب شد کیهان‌نوردان این سفینه، عبارت بودند از ولادیمیر ژانیبکف، الکساندر ایوانچنکف (Alexander Ivanchenkov)، ژان لو کرتین (Jean-Loup Chrétien) ،از فرانسه، ژان لو کرتین، نخستین فضانورد جهان غرب، اولین و تنها غربی شرکت داشته در طرح اینترکاسموس بود.

سایوز تی-۶ در ساعت۱۸:۴۶ روز ۲۰ژوئن به مجتمع مداری سالیوت-۷ سایوز تی-۵، پیوست طی اقامت مشترک ۵فضانورد والنتین لبدف (Valentin Lebedev) و آناتولی برزاووی (Anatoli Berezovoi)، سرنشینان قبلی سالیوت-۷ در ایستگاه مداری به انجام آزمایش‌های علمی و فنی، طراحی‌شده توسط دانشمندان و متخصصان فرانسه پرداختند. این آزمون‌ها در زمینه‌های پزشکی، زیست‌شناسی، صنعت، ستاره‌شناسی و غیره بود که ازجمله می‌توان موارد زیر را نام برد.

اکوگراف(Ekograf): آزمایشی جهت بررسی بر روی سیستم عروقی بدن، گردش خون و قلب بود. این آزمون را دانشمندان فرانسوی طراحی کرده بودند.

پوزا(Pooza): یک آزمایش پزشکی برای سنجش تأثیر متقابل ارگانهای حسی و سیستم حرکتی بدن.

کالیبرفکا(Kalibrovka): بررسی بر روی سامانه گرمایی کوره‌های الکتریکی در چند حالت مختلف.

در روز ۲۷ژوئن کیهان‌نوردان به آزمایش‌های پزشکی در فضا، به‌طور مشترک ادامه دادند و با استفاده از دستگاه اکوگراف و پوزا، اثرات بی‌وزنی را بر روی سامانه‌های بدن، آزمودند سه کیهان‌نورد، پس از حدود یک هفته پرواز مداری ،به‌طور دقیق ۷روز و ۲۱ساعت و ۵۱دقیقه، سرانجام روز ۲ژوئیه، به زمین بازگشته، در نقطه پیش‌بینی‌شده، فرود آمدند.

در  ۳آوریل۱۹۸۴ یک تبعه هند به نام راکیش شارما (Rakesh Sharma) تحت برنامه‌اینتر کاسموس به همراه دو کیهان‌نورد شوروی به نام‌های یوری مالیشف (Yuri Malyshev) و گنادی استرکالف (Gennadi Strekalov)  با سایوز تی-۱۱ راهی مدار زمین شد. سفینه آن‌ها یک روز بعد به سالیوت-۷ پیوست  و راکیش شارما برنامه مشترک خود را با فضانوردان روس در مدار زمین آغاز کرد. طی حدود یک هفته پرواز شش کیهان‌نورد در عرشه ایستگاه فضایی تجربیات مختلفی در زمینه‌های علمی و فنی به دست آوردند. مالیشف، استرکالف و شارما روز ۱۱آوریل با سایوز تی-۱۰ (Soyuz T-10) به زمین بازگشتند.

سایوز تی.ام-۳ در روز ۲۲ ژوئیه ۱۹۸۷با سه فضانورد به نام‌های الکساندر ویکتورنکو (Alexander Viktorenko) ، الکساندر الکساندرف (Alexander Alexandrov) و محمد فاریس (Mohammed Faris) راهی مدار زمین شد.  پس از اتصال سایوز تی.ام-۳ به میر آزمایش‌های مشترکی را با یوری راماننکو و الکساندر لاویکین آغاز کردند.  یک سری آزمایش‌ها تحت عنوان کلی طرح فرات انجام گردید که شامل عکس‌برداری فضایی از نقاط طبیعی و مختلف سوریه برای حل مسئله مهم اقتصادی یعنی کشف اراضی قابل‌کشت در حوضه رود فرات، جستجوی مواد مفید معدنی در صحرای سوریه، ارزیابی وضع دریاچه مصنوعی الاسد، قطینه و دیگر محدوده می‌شد.

مجتمع مداری میر در جریان سفر گروه فضایی مشترک سه بار از فراز سوریه عبور کرد. هر سه بار فضانوردان وقت خود را به عکس‌برداری از خاک سوریه اختصاص دادند. در همین زمان تصویربرداری درروی زمین با هواپیما و بالگرد به‌موازات کار کیهان‌نوردان انجام می‌شد. تطبیق اطلاعات فضایی و این پژوهش‌ها به سازمان‌های مختلف سوریه برای ارزیابی و تخمین مواد مفید معدنی، حل‌وفصل مسائل آبیاری و غیره کمک کرد.

در پایان سفر،کیهان‌نوردان با تعویض سفینه خود، سایوز تی.ام-۳  را برای ساکنان میر گذاشتند تا بتوانند سفر رکوردشکن خود را با اطمینان بیشتری ادامه دهند. همچنین لاویکین که با راماننکو به میر سفرکرده بود بنا به پیشنهاد پزشکان به زمین بازگشت و به‌جای او الکساندر الکساندروف در آزمایشگاه مداری باقی ماند تا تحقیقات را با راماننکو ادامه دهند.

ناو  فضايي سایوز- تي.ام-۶ روز ۲۹  اوت ۱۹۸۸  از سکوي شماره۱ در پايگاه فضايي بايکونور به مدار زمين پرتاب شد. سرنشينان اين ناو  عبارت بودند از: ولاديمير لياخف (Vladimir Lyakhov)، والري پولياکف (Valeri Poliakov) و عبدالاحد مومند (Abdul Ahad Mohmand)، نخستین کیهان‌نورد افغانستان.

اتصال سايوز تي-ام۶ با مجتمع مداري در روز ۳۱اوت،  به‌خوبی صورت گرفت.  ۵کیهان‌نورد، ضمن ۶روز اقامت در ايستگاه مداري مير، دست به کسري آزمایش‌های علمي و فني زدند، اما برنامه اساسي اين گروه، طي پرواز مشترک، انجام برنامه‌ای تحت عنوان شمشاد بود که به تحقيقات زمین‌شناسی، رودخانه و دریاچه‌ها، توده‌های يخ، مسائل مربوط به بیابان‌ها، اراضي کشاورزي، آزمایش‌های پزشکي، کارديوگرافي و غيره می‌شد. آن‌ها از ۴منطقه  اساسي خاک افغانستان، نقشه‌برداری کردند که بعضاً شامل قسمت‌های دور از دسترس و مناطقي در ارتفاعات صعب‌العبور کوهستاني بود.

با به پايان رسيدن برنامه پرواز، مومند و لياخف براي بازگشت آماده شدند. لیاخف و مومند پس از اتمام تحقیقات در روز ۵سپتامبر با سفینه سایوز تی.ام-۶، میر را به مقصد زمین ترک گفتند. آن‌ها قرار بود همان روز به زمین بنشینند اما بروز اشکال فنی در کامپیوتر، کار را به تعویق انداخت و آن‌ها سرانجام در ۶سپتامبر در وضعیتی اضطراری و خطرناک به زمین بازگشتند.

سفینه سایوز-تی.ام.۷  روز ۲۶نوامبر۱۹۸۸ سکوی پرتاب را در پایگاه فضایی بایکونور ترک کرد. سرنشینان این سفینه عبارت‌اند از الکساندر ولکف (Alexander Volkov)، سرگئی کریکالف (Sergei Krikalev) و ژان لو کریتین فضانورد فرانسوی. این دومین بار بود که کریتین راهی فضا می‌شد او در سال ۱۹۸۲ سفری به ایستگاه مداری سالیوت داشت.

روز ۲۸نوامبر عملیات اتصال به مجتمع مداری میر با موفقیت انجام شد. کار مشترک ولکف، کریکالف، وکریتین کیهان‌نوردان تازه‌وارد و موسی منارف (Vladimir Titov) و ولادیمیرتیتف (Musa Manarov) که از دسامبر سال پیش در میر به سر می‌بردند برنامه‌ای یک‌ماهه بود که شامل ۱۴برنامه می‌شد. جالب‌ترین و مهم‌ترین آن راهپیمایی فضایی کریتین بود به‌این‌ترتیب کریتین نام خود را به‌عنوان نخستین فضانورد غیر آمریکایی- غیر روسی است که در فضا راهپیمایی کرده به ثبت رساند.

در روز ۹دسامبر۱۹۸۸ لوکرتین به همراه یکی از کیهان‌نوردان شوروی به نام ولکف به یک راهپیمایی فضایی دست زد. طی این عملیات ۴ساعته او  یک سامانه طراحی‌شده توسط دانشمندان فرانسه را در خارج از ایستگاه مداری میر مورد آزمایش قرارداد.

کرتین به همراه منارف و تیتف در ۲۱دسامبر به زمین بازگشتند.

این آخرین سفر در چارچوب برنامه‌اینترکاسموس بود و پس‌ازآن سفرهای مجانی به فضا تعطیل شد و شوروی با اعلام نرخ ۱۲میلیون دلار برای هر سفر، تجارت فضایی با سفینه سایوز را شروع کرد.