نگاهی گذرا به برنامه‌اینترکاسموس (بخش اول)

کاوش‌های موشکی در مورد جو که توسط هواشناسان دو کشور در اواخر سال‌های۱۹۶۰ و اوایل۱۹۷۰ انجام شد، دارای نتایج مفیدی بود. به کمک رفلکتورهای گونیایی ساخت فرانسه که در دو مه پیمای لوناخود-۱ (Lonokhod-1) و لوناخود-۲ (Lonokhod-2)، نصب گردید فاصله دقیق ماه و زمین اندازه گرفته شد. از اوایل سال‌های۷۰ بعضی دستگاه‌های ساخت فرانسه که برای پژوهش خواص فضایی بین سیارات تهیه‌شده بود در ماهواره‌های بلندپرواز شوروی، مانند پروگنوز (Prognoz)و ایستگاه‌های خودکار مارس (Mars) و ونرا (Venera) به کار گرفته شد.

از۱۹۶۳ شوروی همکاری‌های فضایی خود را با هند آغاز کرد و در احداث ایستگاه‌های پرتاب موشک‌های هواشناسی به این کشور کمک کرد. در آوریل۱۹۷۵ نخستین ماهواره هند به نام آریابهاتا (Aaryabhata) از ایستگاه فضایی شوروی، راهی مدار زمین گشت و با تجربیات حاصل از آن بود که هند توانست بهره فراوانی جهت ساخت و فرستادن دومین ماهواره خود بهاسکارا (Bhaskara) که برای پژوهش منابع طبیعی زیرزمینی ساخته‌شده بود، ببرد اما مهم‌ترین فعالیت فضایی شوروی با کشورهای دیگر تحت برنامه‌اینترکاسموس (Interkosmos) یا فضانوردی بین‌المللی انجام می‌گردد. کشورهای بلغارستان،آلمان شرقی سابق، چکسلواکی، رومانی، شوروی، کوبا، لهستان، مجارستان و مغولستان، قراردادی را در سال۱۹۶۷ جهت انجام عملیات مشترک برای بهره‌برداری از ماهواره‌ها، در زمینه‌های علمی و فنی بستند. در سال۱۹۷۹ ویتنام نیز به این مجمع پیوست اهداف این همکاری مطالعات فیزیکی، تحقیق و بررسی جو زمین، مخابرات، بیولوژی و پزشکی اعلام شد. در سال۱۹۷۵ مطالعه منابع نیز به آن‌ها اضافه گشت.

هر یک از کشورهای عضو، می‌توانستند به‌تنهایی و یا با همکاری دیگری طرحی را ریخته و ابزار آن را بسازند. برای در مدار قراردادن این ماهواره از پایگاه پرتاب‌های فضایی و همچنین موشک‌های ساخت شوروی، استفاده می‌گردید. کارهای انجام‌شده، توسط اینترکاسموس را می‌توان شامل سه مرحله دانست:

۱. مرحله تجربه و تشخیص امکانات و نیازهای کشورهای عضو. در این مرحله، ماهواره‌های نسبتاً ساده‌ای با موشک بی-۱ به فضا پرتاب شد.

۲. ماهواره‌های مجهز با امکانات گسترده علمی و فنی (۳تا ۴برابر تجهیزات ماهواره‌های نسل اول و تقریباً ۳برابر طول عمر آن‌ها) که با موشک‌های سی-۱، به فضا پرتاب شد.

۳. فرستادن فضانورد به ایستگاه‌های مداری.

اینک می‌پردازیم به شرح مختصر هر یک از سه مرحله بالا:

پرتاب ماهواره‌ها با در مدار قرار گرفتن اینترکاسموس-۱ در ۱۴اکتبر۱۹۶۹ توسط آلمان شرقی سابق، شوروی، چکسلواکی، شروع شد. این ماهواره، در مداری با اوج و حضیض ۶۴۰-۲۶۰کیلومتر و زاویه شیب ۴.۴۸درجه نسبت به استوا، به گردش درآمد. اینترکاسموس-۱ هر ۳.۹۳دقیقه یک دور به دور زمین می‌چرخید و ۳۷۵کیلوگرم وزن داشت. این ماهواره جهت مطالعه پرتوهای خورشیدی، پارامترهای لایه‌های بالای جو زمین و چند موضوع دیگر، به فضا فرستاده شد.

اینترکاسموس-۲ در ۲۵دسامبر۱۹۶۶ به فضا پرتاب شد و در مداری با اوج و حضیض ۱۲۰۰-۲۰۶کیلومتر و زاویه ۴.۴۸درجه نسبت به استوا به چرخش درآمد. این ناو ۳۲۰کیلوگرم وزن داشت و هر ۵.۹۸دقیقه یک‌بار، زمین را دور می‌زد. در طراحی، ساخت و پرتاب این ماهواره، آلمان شرقی ، شوروی، چکسلواکی و بلغارستان شرکت داشتند. از اهداف پرتاب این ماهواره، ارزیابی دانسیته یون و الکترون‌های بالای جو بود.

در ۷اوت۱۹۷۰ با همکاری شوروی و چکسلواکی به فضا پرتاب شد و در مداری با اوج و حضیض ۲۰۷-۱۳۲۰کیلومتر به گردش درآمد. این ناو ۳۴۰کیلوگرم وزن داشت و با زاویه ۴۹درجه هر ۸.۹۹دقیقه یک دور به گرد زمین می‌چرخید.

در ۱۴اکتبر۱۹۷۰ با وزنی معادل ۳۷۵کیلوگرم به فضا پرتاب شد و در مداری با اوج و حضیض ۶۶۸-۲۶۳کیلومتر و زاویه ۴.۴۸درجه، به گردش درآمد. این ناو هر ۶.۹۳دقیقه یک‌بار زمین را دور می‌زد و مأموریتی مشابه اینترکاسموس-۱ داشت.

در ۲دسامبر۱۹۷۱ با همکاری چکسلواکی و شوروی به فضا پرتاب شد و در مداری با اوج و حضیض ۲۰۵-۱۲۰۰کیلومتر و زاویه شیب ۴.۴۸درجه به گردش درآمد. این سفینه که ۳۴۰کیلوگرم وزن داشت هر ۵.۹۸دقیقه یک دور زمین را می‌چرخید. مهم‌ترین مأموریت اینترکاسموس-۵ بررسی حوزه مغناطیسی زمین بود.

اینترکاسموس-۶ در ۷آوریل۱۹۷۲ با همکاری مجارستان، مغولستان، لهستان، چکسلواکی و رومانی راهی مداری با اوج و حضیض ۲۵۶-۲۰۳کیلومتر بود. هدف از این پرتاب، بررسی انرژی‌های کیهانی و شهاب‌ها بود. این ناو با زاویه ۸.۵۱درجه هر ۸۹دقیقه، یک دور به دور زمین می‌چرخید.

اینترکاسموس-۷ که در ۳۰ژوئن۱۹۷۲ به فضا پرتاب شد، ۳۷۵کیلوگرم وزن داشت و در مداری با اوج و حضیض ۵۶۸-۲۶۷کیلومتر و با زاویه ۴.۴۸درجه به گردش درآمد. این ماهواره هر ۶.۹۲دقیقه یک درو به گرد زمین می‌چرخید. اینترکاسموس-۷ با همکاری آلمان شرقی ، چکسلواکی و شوروی به فضا پرتاب شد و مأموریتی مشابه اینترکاسموس-۱ داشت.

اینترکاسموس-۸ که ۱دسامبر۱۹۷۲ راهی مدار زمین گردید، ۳۲۰کیلوگرم وزن داشت و با همکاری بلغارستان، آلمان شرقی، چکسلواکی و شوروی به فضا پرتاب شد. این ناو، در مداری با اوج و حضیض ۶۷۹-۲۱۴کیلومتر، با زاویه ۷۱درجه نسبت به استوا، به گردش درآمد و هر ۲.۹۳دقیقه، یک‌بار، زمین را دور می‌زد. مأموریت این سفینه مشابه اینترکاسموس-۲ بود.

اینترکاسموس-۹ بانام کوپرنیک-۱۵۰۰، در ۱۹آوریل۱۹۷۳ با وزن ۳۴۰کیلوگرم، راهی مدار زمین گشت. برای بررسی طبقه یونسفر به کار گرفته شد.

اینترکاسموس-۱۰ در ۳۰اکتبر۱۹۷۳ با همکاری جمهوری دموکراتیک آلمان، چکسلواکی و شوروی به فضا پرتاب شد. این ماهواره که برای بررسی میدان مغناطیسی زمین و طبقه یونسفر بود، هر ۱۰۲دقیقه یک دور زمین را دور می‌زد. این ماهواره ۴۰کیلوگرم وزن داشت و در مداری با اوج و حضیض ۱۴۷۷-۲۶۵کیلومتر و زاویه ۵.۴۸درجه، به گردش درآمد.

اینترکاسموس-۱۱ در ۱۷مه۱۹۷۴ با همکاری آلمان شرقی ، چکسلواکی و شوروی به فضا پرتاب شد. مشخصات مداری سفینه به شرح زیر بود:

اوج و حضیض: ۵۲۶-۴۸۴کیلومتر

زاویه: ۷.۵۰درجه

مدت گردش یک دور به گرد زمین: ۵.۹۴دقیقه

مأموریت این ناو مشابه اینترکاسموس-۱ بود.

اینترکاسموس-۱۲ در ۳۱اکتبر۱۹۷۴، راهی مدار زمین گشت. این ماهواره که به همکاری بلغارستان، آلمان شرقی ، مجارستان، رومانی، چکسلواکی و شوروی به فضا پرتاب شد در مداری با اوج و حضیض ۷۰۸-۱۲۶۴کیلومتر و زاویه شیب ۱.۷۴درجه، به گرد زمین به چرخش درآمد و یک دور گردش کامل آن ۱.۹۴دقیقه به طول انجامید. مهم‌ترین هدف پرتاب این ماهواره، بررسی طبقه یونسفر بود.

اینترکاسموس-۱۳ در ۲۷مارس۱۹۷۵ با همکاری چکسلواکی، بلغارستان، مجارستان و شوروی به فضا پرتاب شد. اوج و حضیض مدار این ماهواره ۲۸۴-۱۶۸۹کیلومتر با زاویه شیب ۲.۸۹درجه نسبت به استوا بود. اینترکاسموس-۱۳ جهت بررسی میدان مغناطیسی و طبقه یونسفر در قطب، به فضا، پرتاب شد و هر ۹.۱۰۴دقیقه یک دور زمین را می‌چرخید.

اینترکاسموس-۱۴ در ۱۱دسامبر۱۹۷۵ با همکاری چکسلواکی و شوروی به فضا پرتاب شد. این ماهواره در مداری با اوج و حضیض ۱۶۸۴-۳۳۵کیلومتر و زاویه ۹.۷۳درجه به گرد زمین به چرخش درآمد و در هر ۳.۱۰۵دقیقه یک دور زمین را دور می‌زد هدف از پرتاب این سفینه بررسی مدار مغناطیسی و طبقه یونسفر بود.

اینترکاسموس-۱۵ در ۱۹ژوئن۱۹۷۶راهی مدار زمین شد. در ساخت و پرتاب آن شوروی، چکسلواکی، آلمان شرقی ، مجارستان و لهستان شرکت داشتند. این ماهواره که ۴۲۲کیلوگرم وزن داشت. در مداری با شیب ۷۴درجه با اوج و حضیض ۴۷۴-۵۱۸کیلومتر، به گردش درآمد. زمان یک دور چرخش آن به گرد زمین ۶۰.۹۴ دقیقه بود. هدف از پرتاب این سفینه آزمایش یک سامانه تله متریک جدید بود.

اینترکاسموس-۱۶ در ۲۷ژوئیه۱۹۷۶ به فضا پرتاب شد. این ماهواره با همکاری چکسلواکی، آلمان شرقی ، سوئد و شوروی ساخته شد. اینترکاسموس-۱۶، برای مطالعه خورشید و تشعشعات پرتوایکس در بالای جو، به کار گرفته شد. ماهواره پیشین که برای این کار در نظر گرفته‌شده بود و در سوم ژوئن۱۹۷۵ پرتاب شد. به علت نقص فنی، نتوانست به مدار برسد. اینترکاسموس-۱۶ در مداری با اوج و حضیض ۵۱۷-۴۶۴کیلومتر و با زاویه شیب ۶.۵۰درجه به دور زمین می‌چرخید. مدت گردش یک دور کامل آن به دور زمین ۴.۹۶دقیقه بود.

اینترکاسموس-۱۷ در ۲۴سپتامبر۱۹۷۷ با همکاری چکسلواکی، شوروی، مجارستان و رومانی به فضا پرتاب شد. اوج و حضیض مدار آن ۹۱۹-۴۶۸کیلومتر، زاویه شیب ۸۳درجه و مدت گردش مداری ۴.۹۴دقیقه بود. مهم‌ترین اهداف از پرتاب این ماهواره، آزمایش‌ها ژئوفیزیکی و تحقیقات راجع به اشعه ایکس کیهانی بود.

اینترکاسموس-۱۸ در ۲۴اکتبر۱۹۷۸ با همکاری چکسلواکی، شوروی، آلمان شرقی ، مجارستان، لهستان و رومانی جهت مطالعه میدان مغناطیسی به فضا، پرتاب شد. اینترکاسموس-۱۸ با اوج و حضیض ۳۷۰-۷۶۸کیلومتر و زاویه شیب ۸۳درجه هر ۴.۹۶ دقیقه یک دور به گرد زمین می‌چرخید.

اینترکاسموس-۱۹ در ۲۷فوریه۱۹۷۹ به فضا پرتاب شد و مأموریتی مشابه سفینه پیشین داشت. کشورهایی که در طرح و تهیه و پرتاب این ماهواره، شرکت داشتند عبارت بودند از: بلغارستان، مجارستان، لهستان، چکسلواکی و شوروی. اوج و حضیض مدار آن، ۹۹۶-۵۰۲کیلومتر، زاویه شیب آن ۷۴درجه و مدت گردش آن به دور زمین ۸.۹۹دقیقه بود هدف از پرتاب این ناو، ادامه مأموریت اینترکاسموس-۱۸ بود.