۲۰حقیقت جالب در بیستمین سالگرد تولد ایستگاه بین‌المللی فضایی!

ایستگاه بین‌المللی فضایی (ISS) که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین مقر حضور انسان در فضا یاد می‌کنند امسال بیست‌ساله می‌شود. این‌طور که در تاریخ ثبت‌شده است، آژانس فضایی فدرال روسیه موسوم به روسکاسموس (Roscosmos) پروژه‌ای را آغاز کرده بود تا به‌واسطه آن مدل بعدی ایستگاه‌های میر (Mir) و اسکای لب (Sky lab) را در تاریخ ۲۰نوامبر۱۹۹۸ راه‌اندازی کند و این اتفاق مقارن بازمانی بود که ماژول زاریا خود را از سکوی پرتاب خود در قزاقستان به فضا فرستاد.

دو هفته پس‌ازاین اتفاق سازمان فضایی ناسا پروژه اختصاصی خود را عملیاتی کرد و این پروژه یونیتی نام‌گرفت. سرانجام قطعات ساخته‌شده در روسیه که کمی زودتر در مدار خود قرا گرفته بودند به قطعاتی که ناسا (NASA) به فضا فرستاد در مدار زمین متصل شدند و این اتفاق نتیجه ۱۳سال ساخت قطعاتی بود تا درنهایت به‌عنوان رصدخانه، آزمایشگاه فضایی و ایستگاهی برای حضور انسان در فضا و انجام تحقیقات پیشرفته مورداستفاده قرار گیرد.

ایستگاه بین‌المللی فضایی (ISS) همچنین یک همکاری بزرگ بین ایالات‌متحده و روسیه بعد از جنگ سرد بود که باعث شده بود برای چندین دهه به مشکلات خود پایان دهند. بین آمریکا و روسیه برای دهه‌های طولانی در زمینه هسته‌ای تنش‌های اساسی وجود داشت و در دهه۱۹۶۰ میلادی این با آغاز نبرد بزرگ برای تصاحب فضا این تنش‌ها بیشتر شد.

تولد بیست‌سالگی این پروژه فوق‌العاده بزرگ در حالی صورت می‌گیرد که ناسا پیش‌بینی کرده است ایستگاه بین‌المللی فضایی با ساختار کنونی دستکم ۱۰سال دیگر به حیات خود ادامه دهد و هم‌اکنون که جشن تولد برگزار می‌شود، ناسا ۲۰حقیقت در مورد ایستگاه بین‌المللی فضایی را منتشر کرده است که بی‌تردید از بیشتر آن‌ها بی‌خبر بوده‌اید.

در جریان ساخت قطعات، پرتاب آن‌ها به فضا و راه‌اندازی ایستگاه بین‌المللی فضایی ۱۶کشور با یکدیگر همکاری داشتند. علاوه بر آمریکا و روسیه کشورهای دیگر ازجمله بلژیک، برزیل، کانادا، دانمارک فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، هلند، نروژ، اسپانیا، سوئد، سوئیس و بریتانیا نیز فعالیت‌هایی را به انجام رساند.

حدود ۱۳۶پرواز فضایی به کمک هفت فضاپیمای مختلف انجام شد تا قطعات متفاوتی که برای ایستگاه بین‌المللی آماده‌شده است در اختیار مهندسان قرار گیرد. این ماژول‌های بسیار بزرگ از طریق ۴۲پرواز اختصاصی مخصوص مونتاژ صورت گرفت که بر اساس آن ۳۷پرواز توسط شاتل‌های آمریکا و ۵پرواز توسط حامل‌های پروتون و سایوز روسیه به انجام رسید.

نتیجه تلاش‌های ۱۳ساله و تلاش‌های گسترده باعث شد تا انسان بتواند بزرگ‌ترین سازه خود را در فضا مستقر کند. این سازه سرانجام با طولی معادل ۳۵۷فوت معادل ۱۰۸.۸متر طول راه‌اندازی شد که از این نظر آن را معادل یک زمین فوتبال آمریکایی می‌دانند.

ایستگاه بین‌المللی فضایی پس‌ازآنکه همه قطعات خود را در اختیار گرفت تا بتواند به‌صورت عملیاتی مورداستفاده قرار گیرد درمجموع ۴۱۹هزار و ۷۲۵کیلوگرم وزن داشت که البته این عدد به همراه وزن فضاپیماها محاسبه‌شده بود. ایستگاه بین‌المللی فضایی به‌گونه‌ای ساخته‌شده است که در هر آن می‌تواند به‌صورت هم‌زمان شش فضاپیما را در خود جا دهد.

باید توجه داشت که ساخت چنین سازه بزرگ فضایی هزینه بسیار زیادی را هم در پی داشته است. از ایستگاه بین‌المللی فضایی به‌عنوان پرهزینه‌ترین پروژه واحد که در طول تاریخ به انجام رسیده است یاد می‌کنند. این پروژه درنهایت با هزینه‌ای بالغ‌بر ۹۳.۴میلیارد پوند به انجام رسید.

انسان‌های روی کره زمین هنگام شب اجرام آسمانی مختلف را مشاهده می‌کنند. ولی بد نیست بدانید از دید ما انسان‌ها روی کره زمین، ایستگاه بین‌المللی فضایی سومین شیء آسمانی بزرگ در آسمان شب است و پس از ماه و سیاره زهره، از آن به‌عنوان سومین جرم آسمانی بزرگ یاد می‌کنند که انسان به هنگام شب می‌تواند آن را مشاهده کند.

بدیهی است که ایستگاه بین‌المللی فضایی پس از استقرار در مدار زمین با سرعت مشخص حرکت می‌کند. بد نیست بدانید این سازه باعظمت خود با سرعت ۴.۷۹۱مایل بر ثانیه معادل ۷.۷۱۰کیلومتر بر ثانیه در حال حرکت است و سرعت مذکور به‌قدری زیاد است که با چنین سرعتی می‌توان در طول یک شبانه‌روز به کره ماه سفر کرد و برگشت.

ایستگاه بین‌المللی فضایی با این سرعت می‌تواند هر ۹۰دقیقه یک‌بار به دور کره زمین بچرخد و بر این اساس گفته می‌شود که این سازه فلزی بزرگ در طول هر ۲۴ساعت ۱۶بار دور کره زمین چرخش کامل انجام می‌دهد. این مسئله به آن معنی خواهد بود که ساکنان ایستگاه بین‌المللی فضایی در طول هر ۲۴ساعت ۱۶بار طلوع و غروب خورشید را مشاهده می‌کنند. زمانی که ایستگاه بین‌المللی فضایی در مدار خودچرخش کامل را انجام می‌دهد از بالای سر ۹۰درصد ساکنان کره زمین عبور می‌کند.

از ایستگاه بین‌المللی فضایی به‌عنوان نیک اقامتگاه فضایی بزرگ یاد می‌کنند. این سازه بیش از یک‌خانه شش خوابه فضا دارد و برای آن شش بخش مجزای اقامتی، یک باشگاه ورزشی و یک پنجره شیشه‌ای ۳۶۰درجه در نظر گرفته‌شده است و البته با همه این توضیحات، این مرکز فقط دو سرویس بهداشتی و دو حمام دارد. در ایستگاه بین‌المللی فضایی هیچ‌گونه صندلی وجود ندارد و فضانوردان برای آنکه کنسروها و غذاهای خشک‌شده مخصوص خود را در سه وعده روزانه مصرف کنند، می‌بایست در فضایی با گرانش صفر معلق بمانند. اتمسفر موجود در فضا به‌گونه‌ای است که فضانوردان به‌صورت دائم بوی نوعی فلز یونیزه شده را استشمام می‌کنند.

تاکنون ۲۳۰نفر از ۱۸کشور جهان به ایستگاه بین‌المللی فضایی سفرکرده‌اند و این مرکز از نوامبر۲۰۰۰ تا امروز همواره پر از انسان بوده است و هرگز به‌صورت کامل خالی نشده است.

یکی از فضانوردان مشهور ناسا به نام پِگی ویتسون (Peggy Whitson)  رکورد طولانی‌ترین حضور در ایستگاه بین‌المللی فضایی را به خود اختصاص داد. او در تاریخ ۲سپتامبر۲۰۱۷ به مدت ۶۶۵روز متوالی در ایستگاه بین‌المللی فضایی کار کرد و فردای آن روز به‌سلامت به کره زمین برگشت.

از سال۱۹۹۸ میلادی تاکنون فضانوردان پیاده‌روی‌های فضایی در فضای خارج از ایستگاه را هم تجربه کرده‌اند و تاکنون ۲۰۵پیاده‌روی‌ فضایی در محدوده ایستگاه بین‌المللی فضایی به ثبت رسیده است. البته این پیاده‌روی‌ها به‌منظور تفریح و سرگرمی نبوده است و در هر یک از آن‌ها فضانوردان مجبور بودند در زمینه ساخت، نگهداری و تعمیرات ایستگاه اقداماتی را انجام دهند.

تمام بخش‌های مختلف زندگی که فضانوردان باید در ایستگاه بین‌المللی فضایی تجربه کنند از قبل محاسبه‌شده است. خدمه ایستگاه بین‌المللی فضایی می‌بایست به‌صورت مرتب روزانه دو ساعت در باشگاه مربوطه ورزش کنند تا مقاومت استخوان‌بندی آن‌ها حفظ شود و شرایط مختلف بتوانند سلامت بدن خود را حفظ کنند.

چهار فضاپیمای مخصوص حمل بار که به‌صورت اختصاصی در این زمینه ساخته‌شده‌اند، وظیفه انتقال آذوقه و تجهیزات موردنیاز به خدمه ایستگاه بین‌المللی فضایی را بر عهده‌دارند. این چهار فضاپیمای باربری بانام‌های زیر شناخته می‌شوند: سیگنوس (Cygnus ) وابسته به شرکت اوربیتال اِی‌تی‌کِی (Orbital ATK)، دراگون (Dragon) وابسته به شرکت اِسپیس‌ایکس (SpaceX)، اچ‌تی‌وی (HTV) وابسته به شرکت جاکسا (JAXA)، و راشَن پراگرِس (russian progress).

سازمان فضایی ناسا برای تأمین آب موردنیاز فضانوردان در ایستگاه دستگاه مخصوصی را بانام سیستم بازیابی آب در این مرکز مستقر کرده است که وابستگی فضانوردان به فضاپیماهای باری برای تأمین آب آشامیدنی را تا ۶۵درصد کاهش می‌دهد. توجه داشته باشید که در ایستگاه بین‌المللی فضایی حتی ادرار هم تصفیه می‌شود و مجدد مورداستفاده قرار می‌گیرد.

اکسیژن موردنیاز برای تنفس در فضای داخلی ایستگاه بین‌المللی فضایی توسط فرآیندی موسوم به الکترولیز تأمین می‌شود. فرآیند مذکور به این صورت است که جریان ذخیره‌شده توسط پنل‌های خورشیدی ایستگاه برای تجزیه ملکول‌های آب به هیدروژن و اکسیژن مورداستفاده قرار می‌گیرد.

حجم فشار داخلی ایستگاه بین‌المللی داخلی ۳۲هزار و ۳۳۳فوت مکعب معادل ۹۱۵۵۶۸.۶‌لیتر است که از این نظر می‌توان آن را معادل حجم داخلی هواپیمای مسافربری بوئینگ۷۴۷ دانست.

نرم‌افزار پیشرفته‌ای که برای ایستگاه بین‌المللی فضایی طراحی‌شده است ۳۵۰حسگر متصل شده به آن را به‌صورت دائم بررسی می‌کند تا سلامت و ایمنی سرنشینان در همه لحظات مانیتور شود. در این میان ایستگاه بین‌المللی فضایی ۵۰دستگاه رایانه پیشرفته و بیش از هشت مایل معادل ۱۲.۸۷کیلومتر کابل را در خود جا داده است و این کابل‌ها به‌قدری است که می‌تواند فضای داخل پارک مرکزی شهر نیویورک را پر کند.

برای نخستین بار در تاریخ، ایستگاه بین‌المللی فضایی در ماه مه از سال۲۰۱۳ میلادی یک موزیک ویدیو را در خارج از جو کره زمین پخش کرد. آن زمان فرمانده کریس هَدفیلد (Chris Hadfield) که پیشتر مدیریت ایستگاه بین‌المللی فضایی را بر عهده داشت با خواندن و نواختن گیتار موزیک ویدیوی فضایی و شگفت‌انگیزی را درست کرده بود آن را در فضا پخش کرد.

ایستگاه بین‌المللی فضایی در آستانه تولد بیست‌سالگی خود قرار است یک دستگاه هوشمند جدید موسوم به ریفابریکاتور را در اختیار بگیرد. این دستگاه بازیافت کننده دوگانه که در اصل یک چاپگر سه‌بعدی هم محسوب می‌شود به‌گونه‌ای ساخته‌شده است که می‌تواند پلاستیک‌های مازاد و اضافی در ایستگاه بین‌المللی فضایی را ذوب کند و از آن‌ها ابزارها و محصولات جدید بسازد.