تا چند روز دیگر قرار است ناو کیهانی سایوز ام.اس-۱۱ با سه سرنشین راهی ایستگاه فضایی بین‌المللی شود. حتماً بارها در رسانه‌ها خبر پرتاب یک ناو کیهانی سایوز و خبر سفر کیهان‌نوردان به ایستگاه مداری را خوانده‌اید اما به احتمال زیاد مطلع نیستید که بر گروه فضانوردان از زمان سوارشدن به سفینه تا رسیدن به ایستگاه فضایی چه می‌گذرد و چگونه یک سفینه سایوز در پایگاه پرتاب‌های فضایی بایکونور آماده و سپس به مدار زمین و سپس به ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌رسد.
در این مطلب، شما را با مراحل مختلف آماده‌سازی حامل فضایی و سفینه، همچنین قرار گرفتن در مدار و اتصال به ایستگاه مداری آشنا می‌کنیم:
یک ساعت و ۴۵ دقیقه قبل از پرتاب، فضانوردان وارد ناو می‌شوند. در داخل ناو هرکدام از آنها در جای خود قرارگرفته و یا تسمه‌های ویژه بسته می‌شوند. در این مرحله، آزمایش سامانه‌های بخش فرودی و اتصال سامانه حیاتی لباس به ناو صورت می‌گیرد. یک ساعت و سی دقیقه قبل از پرتاب، در ناو بسته‌شده و آزمایش آغاز می‌شود. نیم ساعت بعد سامانه کنترل حامل فضایی و سیستم ژیروسکوپ به کار می‌افتد.
مراحل بعدی تا زمان پرتاب عبارت‌اند از:
۴۰ دقیقه قبل از پرتاب: بررسی نشتی در لباس، آزمایش بخش فرودی به پایان می‌رسد.
۳۰ دقیقه قبل از پرتاب: حامل فضایی نجات اضطراری آماده کار می‌شود.
۲۵ دقیقه قبل از پرتاب: خدمات مرتبط با سکوی پرتاب(کابل‌های ارتباطی و غیره) به‌کلی قطع می‌شود.
۱۵ دقیقه قبل از پرتاب: بررسی نشتی لباس فضایی تمام می‌شود. سامانه نجات اضطراری در حالت خودکار قرار می‌گیرد.
۷ دقیقه قبل از پرتاب: پایان عملیات قبل از پرتاب
۶ دقیقه قبل از پرتاب: آمادگی سکوی پرتاب و حامل فضایی
۵ دقیقه قبل از پرتاب: سامانه‌های بخش هدایت ناو کاملاً فعال می‌شود، در این مرحله فضانوردان باید با بستن کلاه ایمنی لباس فضایی، کاملاً از سامانه‌های لباس برای تنفس استفاده کنند.
۳ دقیقه قبل از پرتاب: تزریق نیتروژن به محفظه احتراق
۲ دقیقه قبل از پرتاب: سوخت مخزن تحت‌فشار قرار می‌گیرد.
و بالاخره پرتاب…
در زمان به‌اصطلاح صفر، حامل فضایی سایوز، سکوی پرتاب را به مقصد مدار تعیین‌شده در اطراف زمین ترک می‌کند. ۱ دقیقه و ۵۸ ثانیه بعد از پرتاب، ۴ حامل فضایی تقویتی از بدنه اصلی جدا می‌شوند. پس از آن نوبت جدا شدن حامل فضایی نجات اضطراری است که در بالای سفینه نصب است. این حامل فضایی وظیفه دارد چنانچه تا این مرحله مشکلی برای حامل فضایی بالابرنده پیش آمد، بخش سرنشین دار را از آن جدا کرده و در نقطه مطمئنی فرود آورد.
۴ دقیقه و ۵۸ ثانیه بعد از پرتاب، طبقه دوم حامل فضایی از طبقه سوم جدا می‌شوند. ۵ دقیقه بعد، ناو کیهانی در مدار قرارگرفته است و به‌این‌ترتیب مأموریت طبقه سوم حامل فضایی نیز به پایان می‌رسد. به دنبال قرار گرفتن ناو سایوز در مدار زمین آنتن و باتری‌های خورشیدی سفینه باز می‌شوند. پس از این، اداره امور به عهده مرکز هدایت پرواز روسیه گذاشته می‌شود.
در طول سه دور اول پرواز، وضع و قابلیت کار دستگاه‌های سفینه و میزان بهره‌دهی بخش‌های مختلف آن بررسی می‌شود. کیهان‌نوردان پس از استقرار در مدار، کلاه ایمنی لباس فضایی را که در زمان به مدار رساندن سفینه بر تن داشتند، برمی‌دارند.
در جریان دورهای چهارم و پنجم، نخستین مانورها برای انتقال سفینه به مدار بلندتر به عمل می‌آید. سفینه ضمن حرکت در این مدار، به‌تدریج ارتفاع خود نسبت به زمین را افزایش داده، خود را به مدار ایستگاه فضایی می‌رساند که در این زمان پیش روی آن قرار دارد.
درگذشته بین یک تا دو روز را صرف هماهنگ‌سازی مدار سفینه و ایستگاه فضایی می‌کردند اما مدتی است که این زمان به‌شدت کاهش یافته و سفینه‌های سایوز ظرف ۶ ساعت خود را به ایستگاه فضایی می‌رسانند. در هر صورت ملاقات و اتصال سفینه با ایستگاه فضایی طی سه مانور صورت می‌گیرد. مانور سوم امکان می‌دهد سفینه تا فاصله‌ای به ایستگاه نزدیک شود که «زمان اتصال نهایی» نام دارد. از این مرحله به بعد- در حالت عادی – کار به شکل کاملاً خودکار انجام می‌شود. در این زمان، فاصله سفینه سایوز با ایستگاه فضایی تقریباً ۵۰ متر است و هر دو ناو با سرعتی در حدود ۳۰ هزار کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند.
بعد از بررسی وضع دستگاه‌های داخلی سفینه و ایستگاه، سرنشینان به دستور مرکز هدایت پرواز، مراحل نزدیکی و اتصال خودکار را به کار می‌اندازند. سپس سرنشینان سفینه برحسب دستور واصله از زمین، دستگاه مخصوص ملاقات و تماس خودکار را روشن می‌کنند:
تماس و اتصال سفینه با ایستگاه مداری با نظارت رادیویی ایستگاه‌های مراقبت که در قلمروی روسیه واقع هستند انجام می‌پذیرد. جریان کار، هم توسط سرنشینان و هم توسط کارشناسان مرکز هدایت پرواز بررسی می‌شود.
بعد از اتصال، در صورت عایق‌بندی و کامل بودن اتصال دو ناو، دستور باز کردن دریچه بین آنها داده می‌شود. فضانوردان با باز کردن دریچه به داخل ایستگاه مداری پا می‌گذارند، مدت اقامت کیهان‌نوردان در ایستگاه مداری بستگی به برنامه‌های علمی و فنی پیش‌بینی‌شده دارد.
