سیروس برزو: پسازآن که ناو کیهانی سایوز ام.اس -۱۰ (Soyuz MS-10) موفق به رساندن الکسی اووچینین (Alexei Ovchinin) و نیک هیگ (Nik Haig) به ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) نشد، میتوان گفت دو عضو دیگر خدمه ایستگاه فضایی که باید این روزها در مدار زمین فعال میبودند، عملاً از برنامه کاری ایستگاه خارج شدند. گرچه سازمان فضایی روسیه (Roscosmos) بلافاصله یک گروه دولتی را برای مشخص شدن دلیل حادثه سایوز ام.اس-۱۰ تعیین کرد اما این کار بهفوریت انجامشدنی نیست و تحقیقات آنها هنوز ادامه دارد.
کارشناسان معتقدند سرنوشت ایستگاه فضایی و اقدامات اصلاحی لازم برای بازگشت موشک سایوز- اف.گ (Soyuz-FG) به خدمت را نتایج تحقیقات گروه تعیین خواهد کرد. باید توجه داشت ناو کیهانی سایوز ام.اس-۹ (Soyuz MS-9) که در حال حاضر به ایستگاه متصل است، نمیتواند بیش از ۲۰۰روز دوام بیاورد. این مدت “زمان زندگی” ناو کیهانی “سایوز” در مدار، یا به عبارت بهتر طول عمر مفید پراکسید هیدروژن مورداستفاده موتورهای موشکی بخش فرودی است. پسازاین مدت, هیدروژن پراکسید (Hydrogen peroxide) به گاز اکسیژن و هیدروژن، تجزیه و باعث ایجاد حباب در مخازن میشود. سامانه موشکی سایوز شامل چند موتور برای جهتگیری و دادن زاویه مناسب بهمنظور کنترل دقیق مکان و انجام مانور در فضا طراحیشده است. این موتورهای موشکی کوچک برای هدایت ناو کیهانی قبل از ورود به جو بکار میآیند. اگر حباب در سوخت مایع به وجود آید، موتورها ممکن است غیرقابلاعتماد شوند و باعث میشود خدمه بهجای ورود هدایت و محاسبهشده، در مسیر بالستیکی خطرناک بازگردند قرار گیرند و سرنوشت نامعلومی پیدا کنند. عمر قانونی ناو کیهانی ام.اس- ۹ که در اوایل ژوئن پرتاب شد، در پایان ماه دسامبر به اتمام خواهد رسید. قبل از پرتاب سایوز ام.اس- ۱۰، برنامهریزیشده بود که سایوز ام.اس-۹ در روز ۱۳دسامبر یعنی یک هفته قبل از پرتاب ناو سایوز ام.اس-۱۱ در ۲۰دسامبر، ایستگاه را ترک کند و خدمه خود را به زمین بازگرداند. در آن صورت هیگ و آوچینین فقط به مدت یک هفته تنها ساکنین ایستگاه بودند. اما اکنون هیگ و آوچینین هنوز در زمین هستند و در دست روسکاسموس و ناسا تعداد محدودی سناریو وجود دارد که به آنها امکان میدهد از متروکه شدن ایستگاه فضایی جلوگیری کنند.
فراموش نکنیم که در حال حاضر تنها ناو کیهانی که میتواند فضانوردانی را به ایستگاه فضایی بینالمللی ببرد یا برگرداند سایوز است. اگر این وسیله تا دسامبر اجازه پرواز نداشته باشد، مهندسان روی زمین قادر نخواهند بود تا عمر سایوز ام.اس-۹ را در مدار ارتقا دهند و همانطور که گفته شد مسئله تجزیه پراکسید، طول عمر سایوز را محدود میکند و این فرایند نمیتواند با استفاده از ابزار موجود در ناو کیهانی اندازهگیری شود برای حل مشکل چند سناریو در پیش روی روسکاسموس و ناسا وجود دارد.
سناریوی اول این است که باید موشک سایوز اف-گ تا دسامبر به خدمت بازگردد و پرتاب سایوز ام.اس-۱۱ در اوایل ماه دسامبر با پنجاه و هشتمین گروه خدمه ایستگاه فضایی بینالمللی صورت گیرد. طبق برنامه پرتاب آنها، منوط به بازگشت فضانوردان سایوز ام.اس-9 بود که آنها نیز که مشکلات خاص خود را پیداکردهاند. بخش مداری ناو سوراخی به وجود آمد که گرچه از داخل تعمیر شد اما هنوز بهروشنی منشأ این سوراخ اعلامنشده, ضمن آنکه برای اطمینان بیشتر باید از بیرون هم موردبررسی دقیق قرار بگیرد و این کار نیاز به راهپیمایی فضایی دارد و این کار بهطور اصولی باید توسط دو فضانورد انجام شود تا اگر به هر دلیل برای یکی مشکل پیش آمد, دومی به او کمک کند. در حال حاضر تنها یک فضانورد روس در ایستگاه فضایی فعالیت دارد.
سناریو دوم، پرتاب ناو کیهانی سایوز ام.اس – 11 (Soyuz MS-11) به شکل بدون سرنشین است که به عنوان “قایق نجات” سرنشینان فعلی به ایستگاه فضایی بینالمللی متصل شود که بسیار بعید به نظر میرسد روسکاسموس دست به چنین کاری بزند. در صورت اجرای چنین برنامهای و موفقیتآمیز بودن آن, سایوزام.اس-۹ میتواند بدون سرنشین به زمین بازگردد . برفرض سوراخ سایوز, خطری هم به وجود آید, جان کسی را تهدید نمیکند و سایوز ام.اس-۱۱ برای بازگشت خدمه فعلی ایستگاه استفاده میشود در این صورت آنها میتوانند تا رسیدن خدمه بعدی کار خود را در مدار ادامه دهند. اما اگر بازهم مشکلی در هنگام پرتاب به وجود آید که باعث جلوگیری از رسیدن سایوز ام.اس-۱۱ به ایستگاه شود، فضانوردان سایوز ام.اس-۹، مجبور خواهند بود خطر احتمالی را به جان بخرند و برای بازگشت به زمین از همان ناو سایوزام.اس- ۹ استفاده کنند. البته لازم به توضیح است که بخش مداری سایوز در بازگشت فضانوردان نقش مهمی ندارد و از آن استفاده نمیشود اما درهرصورت باید همه جوانب کار سنجیده شود. بههرحال درصورتیکه فضانوردان دیگر به ایستگاه اعزام نشوند و فضانوردان فعلی هم برگردند, ایستگاه خالی از سکنه خواهد شد. البته مرکز هدایت پرواز در زمین قادر به کنترل ایستگاه از راه دور برای مدتزمان قابلتوجهی خواهند بود، اما این کار بهطور نمادین یعنی از دست رفتن ایستگاه فضایی بینالمللی، زیرا این ایستگاه از زمان ورود اولین خدمه اصلی در سال ۲۰۰۰ بهطور دائمی اشغال بوده است.