سیروس برزو: هفته گذشته، چند خبرگزاری اطلاعاتی را منتشر کردند که سازمان فضایی روسیه (Roscosmos) در طرح آمریکایی ایستگاه مداری ماه (Lunar Orbital Platform – Gateway) شرکت نخواهد کرد. ناسا این ایستگاه را به عنوان یک طرح ملی میبیند، در حالی که روسکاسموس علاقمند است در برنامهای همکاری داشته باشد که به عنوان یک طرح بینالمللی از سهم مساوی برخوردار شود. امری که ناظران بعید میدانند با نگاه آمریکاییها منطبق شود و جامه عمل بپوشاند.
آخرین خبرها چنین نشان میدهد که روسکاسموس ساخت یک ایستگاه در مدار نزدیک ماه حتی پایگاهی در سطح این کره با مشارکت کشورهای عضو بریکس BRICS (حرف اول Brazil, Russia, India, China and South Africa) را مورد بررسی قرار داده است. البته این ایده را نمی توان چندان منطبق به حقیقت دید زیرا کشورهای عضو بریکس گرچه کمابیش دارای امکاناتی برای حضور در چنین برنامهای هستند اما تفاوت دیدگاههای عمیقی دارند.
برزیل کشوری با جاه طلبیهای فضایی است. طی دهههای گذشته، تلاشهای فوقالعادهای برای ساخت ماهوارهبر سبک خود را داشته است گرچه برای اکثر این کارها از مشارکت خارجی (روسیه و اوکراین) سود برد. در حال حاضر برزیل به طور فعال در فکر توسعه برنامه موشکی خود نیست، چرا که دولت آماده لازم برای تامین منابع مالی برای جهت برنامههای فضایی را ندارد. ضمن این که این کشور به هیچ وجه پروازهای سرنشیندار را دنبال نمیکند و مسلما به دلیل مشکلات اقتصادی تمایل به توسعه چنین برنامهای و همکاری با روسیه در طرح سنگینی مانند ایستگاه مداری در اطراف ماه را نخواهد داشت.
در مورد روسیه بهطور خلاصه میتوان گفت این کشور در شرایط اقتصادی بسیار دشوار است. گرچه در توانایی روسکاسموس برای ساخت یک ایستگاه فضایی شکی نیست، با این حال، این که قادر به انجام چنین برنامهای باشد غیرممکن است و میشود گفت هیچ چشماندازی برای جامه عمل پوشاندن به طرح پرهزینه ایستگاه مداری در اطراف ماه وجود ندارد زیرا این کشور حتی پول لازم برای ساخت یک ایستگاه مداری کوچک در اطراف زمین را هم نمیتواند تامین کند چه رسد به ایستگاه بزرگی در مدار یا سطح ماه.
برنامههای فضایی هندی به طور فعالانه در حال توسعه است و حتی برنامههای منحصر به فرد خود را دارد. سازمان فضایی هند (ISRO) در حال حاضر توانش را صرف ساخت یک سفینه فضایی برای پرتاب فضانوردان به مدار زمین میکند. با این حال، شریک اصلی هند در فناوری فضا، نه روسیه، بلکه آمریکا است و اگر این کشور بتواند در چنین برنامهای مشارکت کند به سودش خواهد بود که با آمریکا در طرح ایستگاه مداری ماه شریک شود. مشکل دیگر، عدم تمایل هند به همکاری با چین در اکتشافات فضایی است. این دو کشور در زمینه فناوری فضایی بیشتر رقیب هستند، تا شریک.
در زمینه فناوری فضایی چین از پیشرفتهترین اعضای پیمان بریکز بهشمار میرود. اما این کشور دارای برنامه طولانی مدت خود است، که ساخت مجتمع مداری بزرگی در اطراف زمین را شامل میشود. نکته بعدی این است که همکاری چین و روسیه تا حدودی شبیه مشکل همکاری روسیه و آمریکا است. حتی به فرض که چین در این طرح با روسیه همکاری کند، علاقمند خواهد بود که سهمی درخور، هم در اجرا و هم در مدیریت ایستگاه داشته باشد و ساخت و پرتاب اجزای ایستگاه مدار ماه از مراکز فضایی روسیه چندان برای کارشناسان چینی خوشایند نخواهد بود. با این حال مشکل تنها در اینجا به پایان نمیرسد, چین از یک سو نمیخواهد با هند همکاری کند و از سوی دیگر به دلایل قانونی نمیتواند به هیچ وجه با ناسا همکاری داشته باشد.
در مورد آفریقای جنوبی که کلا جای بحث نیست چون این کشور نه برنامه فضایی دارد و نه تمایل به شرکت در چنین طرحی دارد. بنابراین میتوان گفت هیچ یک از این کشورها به جز روسیه علاقمندی خاصی برای شرکت در این برنامه ندارند و طرح فضایی مشترک با کشورهای عضو بریکس را می توان یک تخیل دور از واقعیت دانست.
شاید هدف راگوزین (Rogozin)، رئیس روسکاسموس، از مطرح کردن ایستگاه فضایی مشترک با کشورهای عضو بریکس بیشتر در دست داشتن یک اهرم برای دستیابی به شرایط بهتر در نشست ماه اکتبر با رئیس ناسا، جیمز بریدنستین (James Bridenstine)، باشد که تصور نمی شود اهرم کارآیی بهشمار رود.