علیرضا فتحی:سازمان تحقیقات فضایی هند (ISRO) مدتی پیش اعلام کرد که در تلاش برای کاهش هزینه پرتاب ماهواره‌ها به فضا به یک دهم هزینه فعلی می‌باشد. این بیانیه دقیقا بعد از این صادر شد که شرکت علوم و فناوری‌های هوافضای چین (CASC) برای پرتاب‌های سریعتر و ارزان‌تر ماهواره‌بر به مدار LEO اعلام آمادگی کرده بود. سازمان CASC قصد دارد هزینه ارسال هر کیلوگرم محموله به فضا را ۵۰۰۰دلار و زمان مورد نیاز برای تشریفات و آمادگی‌های قبل از پرتاب را به تنها یک هفته کاهش دهد. این وعده‌ها توسط یانگ باهوا (Yang Baohua) نایب رییس این سازمان طی کنفرانسی در پکن در سال گذشته مطرح شده بودند. برنامه‌های این دو سازمان برای کاهش هزینه پرتاب که با فاصله کمی از یکدیگر نیز اعلام شدند، نشان می‌دهند که رقابت فضایی قدیمی چین و هند وارد فاز جدیدی شده است.
ایسرو اخیرا گام‌های بلندی در جهت پرتاب ارزان‌قیمت ماهواره برای کشورهای دیگر برداشته و شاید برجسته‌ترین آن را بتوان پرتاب معروف رکوردشکن این سازمان دانست که ۱۰۴ماهواره را به صورت همزمان با یک ماهواره‌بر به فضا فرستاد. ایسرو با پرتاب‌های همزمان و قیمت‌های رقابتی توانسته جایگاه خوبی را در رقابت با سازمان‌هایی همچون CASC در بازار جهانی برای خود فراهم کند.
دویپراساد کارنیک (Deviprasad Karnik) سخنگوی ایسرو در مصاحبه با روزنامه هندوستان تایمز با اشاره به علاقه‌مندی هند به حضور در رقابت پرتاب ماهواره گفت: «در حال حاضر با توجه هزینه‌های پرتاب در مقیاس جهانی، پیشنهادات تجاری هند کاملا رقابتی است. تاکنون بیش از 200 ماهواره از ابعاد نانو، میکرو، مینی و استاندارد برای 28 کشور جهان توسط این کشور پرتاب شده است. یک حرکت جهانی برای کاهش هزینه دسترسی به فضا و رساندن آن به یک دهم قیمت فعلی شروع شده و هند نیز در این زمینه تلاش می‌کند.
کارنیک افزود: «هند بر روی توسعه ماهواره‌برهای چندبار مصرف کار می‌کند. ما تاکنون یک ماموریت آزمایشی را برای اثبات فناوری با موفقیت انجام داده‌ایم و تلاش برای توسعه کامل چنین سامانه‌هایی ادامه دارد.
ارزش بازار جهانی فضا در حال حاضر حدودا ۳۳۶میلیارد دلار تخمین زده میشود و تمام بازیگران اصلی این عرصه تلاش می‌کنند تا سهم خود را از این بازار افزایش دهند. در سال‌های اخیر، قیمت‌گذاری‌های به صرفه ایسرو و درصد بالای موفقیت در پرتاب خصوصا در در پرتاب ماهواره‌های کوچک، به این سازمان کمک کرده تا اعتماد مشتریان خارجی را به خود جلب کند. طبق گزارشات در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ ایسرو به ازای پرتاب هر ماهواره به طور میانگین ۳میلیون دلار درآمد داشته است.
این در حالی است که شرکت فرانسوی آرین اسپیس (Arianespace) به ازای هر پرتاب پس از تخفیف و کمک‌های مالی به مشتریان، حدودا ۱۰۰میلیون دلار دریافت می‌کند. اسپیس ایکس (SpaceX) هم که یکی از اهداف اصلی خود را از توسعه ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر، کاهش هزینه‌های پرتاب اعلام کرده بود، برای هر پرتاب تقریبا 60 میلیون دلار هزینه از مشتریان می‌گیرد. شرکت یونایتد لانچ الاینس (United Launch Alliance) که با نام اختصاری ULA شناخته میشود و حاصل همکاری دو شرکت آمریکایی بوئینگ و لاکهید مارتین (Lockheed Martin) می‌باشد، برای ارسال هر کیلوگرم محموله به فضا بین ۱۴۰۰۰تا ۲۰۰۰۰دلار دریافت می‌کند. البته گزارش‌ها حکایت از آن دارد که اسپیس ایکس هم قصد دارد قیمت‌های خود را کاهش داده و با به کار گیری بیشتر ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر سعی دارد قیمت ارسال هر کیلوگرم محموله را به ۲۵۰۰دلار برساند.
همانطور که گفته شد تاکنون هند برای ۲۸کشور مختلف از جمله آلمان، کانادا، هند و رژیم صهیونیستی ماهواره به فضا پرتاب کرده است. به عقیده کارشناسان، کم‌هزینه بودن پرتاب ماهواره توسط هند و ضریب اطمینان بالا در سرتاسر جهان مورد استقبال قرار گرفته است.
کاپیتان بازنشسته ارتش هند، آجیی لِله (Ajey Lele) که از اعضای ارشد موسسه مطالعات دفاعی این کشور می‌باشد، در مورد هزینه‌های پرتاب می‌گوید: «به احتمال زیاد هزینه‌های کلی با برون‌سپاری ساخت حجم زیادی از قطعات به بخش خصوصی توسط ایسرو در آینده کاهش می‌یابد. ضمن اینکه بسیاری از این فناوری‌ها می‌توانند در زمینه‌های دیگر غیر از ساخت ماهواره‌بر و پرتاب ماهواره به کار گرفته شوند و با مقیاس تولید مد نظر می‌توان در بحث بهینه‌سازی نیز وارد شد.» وی افزود: «البته قاعدتا این اتفاق در کشورهای دیگر نیز رخ می‌دهد؛ پس امتیازی که ایسرو اکنون نسبت به دیگر رقبا دارد شفافیت، صداقت و ارتباط بهتر با مشتری می‌باشد.
چین را می‌توان برنده فعلی رقابت با هند دانست. این کشور تا کنون چندین پرتاب سرنشین‌دار داشته و در سال ۲۰۱۷رتبه اول را از لحاظ تعداد پرتاب ماهواره‌بر کسب کرده است. اما انعقاد قرارداد با مشتریان خارجی برای پرتاب ماهواره، به خصوص در شرایط فعلی و روابط شکراب شده چین با آمریکا، برای این کشور نسبت به هند اندکی سخت‌تر می‌باشد. به هر حال تحریم‌های ITAR که ماهواره‌برهای چینی را هدف گرفته بودند هنوز به قوت خود باقی هستند و احتمالا در آینده نیز تحریم‌های بیشتری در جهت به انزوا بردن صنعت فضایی چین وضع شوند. این کشور نفوذ منطقه‌ای خود را افزایش داده و برای کشورهایی از جمله اندونزی، تایلند و پاکستان پرتاب‌هایی انجام داده است. در قاره آفریقا نیز چین مشتریانی همچون الجزایر و نیجریه برای پرتاب‌هایش دارد.
پس از رکوردزنی در پرتاب همزمان ماهواره توسط هند، یک روزنامه دولتی چینی نوشت: «پرتاب موفق و رکوردشکن ۱۰۴ماهواره توسط هند به مدار، می‌تواند به عنوان یک زنگ خطر برای صنعت فضایی تجاری چین عمل کند و از این اتفاق درس‌های زیادی می‌توان گرفت.» هرچند در زمینه خصوصی‌سازی، این هند است که باید از چین درس بگیرد. اکثر همکاری‌های بین‌المللی فضایی هند از مجرای ایسرو و به طور دقیق‌تر شرکت آنتریکس (Corporation Antrix) انجام گرفته است. این در حالی است که چین با حضور شرکت‌هایی از جمله لنداسپیس (Beijing LandSpace Technology Corporation Limited -LandSpace)، لینک اسپیس (LinkSpace)، وان اسپیس ((OneSpace، آی اسپیس (iSpace) لنداسپیس و اکسپیس (ExPace) بخش خصوصی فضایی فعالی خصوصا در زمینه پرتاب دارد.
با توجه به موارد مطرح‌شده در مجموع نمی‌توان رقابت هند و چین را حداقل در زمینه پرتاب‌های فضایی، رقابتی نابرابر دانست. اما نتیجه این رقابت در چند سال آینده، به ویژه با جدی شدن فعالیت استارت‌آپ‌هایی که در سرتاسر جهان در توسعه ماهواره‌برهای کوچک تلاش می‌کنند، مشخص میشود.
