سیروس برزو: بسیاری تصور میکنند که شوروی نخستین کشوری بوده که برنامهای را برای سفر زنان به فضا در دست تهیه داشته است؛ اما واقعیت این است که آمریکا خیلی قبل از شوروی به فکر سفر زنان به فضا بوده؛ ولی پیشدستی حریف باعث تعلیق برنامه شده است.
پسازآنکه در سال ۱۹۵۸ موسسه تحقیقاتی طبی ۳۲نامزد نهایی پروازهای فضایی را آزمایش کرد و بین آنها ۷فضانورد اولیه آمریکا را انتخاب نمود، آمریکاییها مطلع شدند که روسها درصدد انتخاب فضانوردانی مؤنث هستند. البته این اطلاعات غلط بود؛ چون در آن زمان حتی فضانوردان مرد هم انتخابنشده بودند.
این خبر باعث شد در سپتامبر ۱۹۵۹ راندولف لاولیس، مسئول موسسه تحقیقات طبی، پیشنهاد انتخاب زنانی را برای سفرهای فضایی بدهد. در همین زمان چند تن از افسران ارشد نیروی هوایی نیز به مسئله پرواز زنان علاقهمندی نشان دادند. لاولیس کار را با جرالدین کاب (Jerrie Cobb) آغاز کرد. کاب از سن ۱۲سالگی پرواز با هواپیما را آغاز کرده و در سن ۱۷سالگی گواهینامه پرواز را به دست آورده بود. وی چندین مدال در پرواز با هواپیما داشت و در سال۱۹۵۹ بهعنوان بانوی دنیا در هوانوردی معرفی شد. کاب توانست کلیه آزمایشهای موردنظر کارشناسان را با موفقیت پشت سر بگذارد و توانایی خود را برای انجام سفر فضایی به اثبات برساند. این نتیجه باعث شد لاولینس تصمیم بگیرد کار را بهصورت جدی دنبال کند. او از ژاکلین کوچران، خلبان زن برجسته آمریکا، خواست که وی را در انتخاب گروهی از خلبانان زن کمک کند. کوچران بنیانگذار موسسه خدمات هوایی زنان خلبان بود. این موسسه در جریان جنگ جهانی دوم خدمات بینظیری را به انجام رسانده بود و زنان عضو این موسسه پروازهای غیرنظامی و تجاری داخلی آمریکا را انجام میدادند.
ازآنجاییکه ناسا این فعالیتها را هدایت نمیکرد، هزینههای مربوط به معاینات و سازماندهی توسط کوچران پرداخت میشد. در پایان کار، ۱۳زن انتخاب شدند که ازنظر وضعیت جسمی و روانی آمادگی سفر به فضا را داشتند. این افراد عبارت بودند از: جرالدین (جری) کاب، مری والاس فونک، جین هارت (Jane Briggs Hart)، ری الیسن، جین هیکسون، میرتل کاگل، ایرینه لاورتن، جن دیتریش، ماریان دیتریش، برنیس استیدمن، سارا گورلیک، جرالدین اسلوان و جن نورا استامبا.
تعدادی هم در رده دوم قرار داشتند. در این گروه، کاب بهعنوان قویترین و کارآمدترین فرد، مسئولیت کلی گروه را بر عهده داشت. جیمز وب (James Edwin Webb)، رئیس وقت ناسا، به شکل غیررسمی حضور این گروه را پذیرفت و کاب حدود یک ماه و نیم در دفتر ریاست ناسا حضوری دائمی داشت. او همچنین در مجامع مختلف شرکت میکرد و با طرح مسئله زنان فضانورد تقاضای به رسمیت شناختن این برنامه را داشت؛ اما خبری رسمی به دست او نمیرسید و تکلیف کار هنوز مشخص نبود.
نامهنویسیهای مکرر کاب و دیگر همراهانش باعث دردسر مسئولان ناسا شد، بهطوریکه یکی از آنان خطاب به مسئول بالاتر خود از این قضیه شاکی شد و تقاضای پاسخ رسمی نمود.
هان درایدن (Hugh Dryden)، معاون ناسا، در پاسخ گفت که در حال حاضر برنامهای مشخص برای این کار وجود ندارد. او اطمینان داد که از زنان در آیندهای نامعلوم برای پروازهای فضایی استفاده خواهد شد.
جین هارت یکی از سیزده زن انتخابشده، همسر سناتور فیلیپ هارت (Philip Hart) بود. او از این موقعیت استفاده کرد و در سال۱۹۶۲ نامههای متعددی به شخصیتهای سیاسی و علمی، ازجمله نمایندگان سنا، نوشت. جری کاب هم چندین نامه برای جانسن که رئیسجمهور وقت آمریکا بود فرستاد؛ اما هیچیک از این فعالیتها نتوانست راه را برای انتخاب رسمی زنان فضانورد باز کند. گرچه آنها بهطور غیررسمیتوانستند از عهده آزمایشها برآیند و در حقیقت فضانورد بودند؛ اما آموزش برای سفرهای فضایی را هنوز آغاز نکرده بودند. بسیاری، حتی در ناسا، هنوز هم این طرح را یک کار خیالپردازانه و رویایی میدانستند. فعالیت برای انتخاب فضانوردان زن با سکوت، دیرباوری، تمسخر و اتلاف وقت مواجه شد. مسئولان نه میتوانستند اعلام کنند که نمیخواهند زنان برای این شغل انتخاب شوند و نه تمایلی به چنین انتخابی داشتند؛ گرچه میدانستند که انتخاب زنان و سفر یک زن به فضا میتواند دستاورد تبلیغاتی خوبی علیه حریف شود. این پا و آن پا کردنها همچنان ادامه یافت تا سرانجام در روز ۱۵ژوئن۱۹۶۳ شوروی اعلام کرد که والنتینا ترشکوا، نخستین زن فضانورد جهان، بر عرشه ناو وستک-۶ (Vostok 6) در مدار مشغول به فعالیت است. با اعلام این خبر یأس و ناامیدی گروه کاب را فراگرفت و آنها به این نتیجه رسیدند که فعالیت دیگر فایدهای ندارد؛ چون آنهایی هم که به لحاظ تبلیغاتی با پرواز زنان موافق بودند، ازاینپس دیگر علاقهای به این کار نشان نخواهند داد. بااینحال آنها تا یک سال بعد هم با مقامات ناسا مکاتبه داشتند؛ اما دیگر مسلم شد که انتخاب زنان برای سفر به فضا امری غیرممکن و محال به شمار میرود و بهتر است این کار پیگیری نشود. بعدها مسئولان ناسا اعلام کردند که هیچ طرح و برنامه مشخصی برای انتخاب و آموزش زنان جهت سفرهای فضایی نداشتهاند و فعالیتهای افرادی چون کاب جنبه شخصی داشته و ربطی به ناسا ندارد.
بهاینترتیب پرونده زنان فضانورد در آمریکا بسته شد.