کاوشگر رباتیک ناسا (NASA)، آپورچونیتی (Opportunity) از زمان شروع طوفان شن مریخ در اواخر خردادماه، هنوز نتوانسته با مرکز کنترل ناسا تماس بگیرد. مریخنورد ۶چرخه ناسا با آغاز طوفان شن خود را در وضعیت خواب زمستانی قرار داده است. درواقع، ازآنجاییکه مریخنورد آپورچونیتی از پنلهای خورشیدی برای تأمین برق خود استفاده میکند، به دلیل نبود نور خورشید قادر به شارژ باتریهای خود نبوده است.
طوفان شن سرتاسری مریخ، آینده مریخنورد آپورچونیتی ناسا، پرسابقهترین کاوشگر فعال در سیاره سرخ را تهدید میکند. آژانس فضایی ناسا در ژوئن سال۲۰۰۳، این مریخنورد را که بهاندازه یک خودروی مخصوص گلف است بهسوی مریخ فرستاد. مریخنورد آپورچونیتی ژانویه سال۲۰۰۴ روی مریخ فرود آمد و درحالیکه در ابتدا تنها برای یک مأموریت سه ماه برنامهریزیشده بود، تاکنون ۱۵سال است که با باتریهای خورشیدی خود سیاره مریخ را درمینوردد.
اما اکنون به نظر میرسد که آپورچونیتی به دردسر افتاده است. با توجه به طوفان شنی که تمام مریخ را پوشانده، آپورچونیتی خاموش شده و از ۲۰خرداد تاکنون نتوانسته اطلاعاتی را به زمین مخابره کند. طوفانهای شن هرچند سال در سیاره سرخ به وقوع میپیوندند، اما ناسا گفته است که طوفان اخیر یکی از شدیدترین طوفانهایی است که تابهحال در مریخ دیدهشده است.
چرا طوفان شن مریخنورد آپورچونیتی را تهدید میکند؟
طوفان شن مریخ، نهتنها مانع رسیدن نور خورشید به پنلهای آپورچونیتی میشود، بلکه سطح سیاره را هم با خاک پوشانده است. این دو موضوع باهم، توان ذخیره و استفاده از برق مریخنورد را کاهش دادهاند. سرما مسئله مهمی در مریخ است، جایی که دمای هوا در فصل سرما آنهم در نزدیکی نواحی استوایی به منفی ۷۳درجه سانتیگراد میرسد. چنین سرمایی میتواند قطعات فلزی موجود در مدارهای الکترونیکی مریخنورد را منقبض کرده و بشکند.
دکمههای کوچکی از مواد هستهای به نام پلوتونیوم۲۳۸ باعث میشود که مدارهای مریخنورد آپورچونیتی گرم بمانند، اما این مواد برای همیشه سالم باقی نمیمانند، بنابراین ممکن است که حالا بهاندازه کافی گرم نباشند تا قطعات الکتریکی مریخنورد را گرم نگهدارند. این موضوع بدین معناست که مریخنورد آپورچونیتی هنوز نیاز به برق دارد تا بخاریهای گرمکننده مداری خود را روشن کند و با مرکز کنترل مأموریت روی زمین تماس بگیرد.
تخلیه باتریها نیز مشکلساز خواهد بود. باتریها هرچقدر بیشتر غیرفعال باقی بمانند، ظرفیت ذخیرهسازی برق بیشتری را از دست میدهند. ناسا اعلام کرده که اگر طوفان شن بهزودی به پایان نرسد و از غلظت گردوغبار کاسته نشود، احتمال دارد که باتریها دچار کاهش ولتاژ شوند یا بهطور ناگهانی دچار افت ولتاژ شوند. اگر چنین اتفاقی بیفتد یا مریخنورد نتواند از نقصهایی که با آن مواجه میشوند جان سالم درببرد، آپورچونیتی هم به دوقلوی خود، اسپیریت (Spirit) خواهد پیوست.
در عکس موزاییکی میتوانید تأثیر طوفان شن مریخ را بهخوبی مشاهده کنید. هرسال در مریخ طوفانهای شن اتفاق میافتند. اما طوفانهای شن بهندرت، بهاندازهای بزرگ میشوند که تمامی سطح سیاره را بپوشانند.
مریخنورد اسپیریت در اوایل مارس۲۰۱۰ دریکی از زمستانهای مریخ، پس از جهتگیری اشتباه روی سطحی مسطح گیر افتاد و از شدت سرما از کار افتاد.
اسپیریت در زمستانهای قبل با حرکت بهسوی شیبهای رو به خورشید، حرارت داخلی خود را بالای منفی۴۰درجه سانتیگراد نگهداشته بود؛ اما زمستان۲۰۱۰،زمستان مریخ، روی سطح تختی به دام افتاد و دمای داخلیاش به منفی۵۵درجه سانتیگراد کاهش یافت. ناسا هم باوجود تلاشهای بسیار، سرانجام در سال۲۰۱۱ اعلام کرد که مریخنورد خود را از کاملاً ازدستداده است.
ناسا هنوز امیدوار است
ناسا در نشست خبری که ۲۵مرداد برگزار شد، اعلام کرد که دلایلی برای خوشبینی وجود دارد، چراکه به نظر میرسد، طوفان در حال محو شدن است و تا حدی از شدت آن کاسته شده است. بهاینترتیب، ممکن است که نور کافی به پنلهای خورشیدی آپورچونیتی برسد که باتریهای خود را شارژ کند و با ناسا تماس بگیرد.
ناسا همچنین اعلام کرد که باتریهای مریخنورد آپورچونیتی پیش از شروع طوفان شن در وضعیت خوبی به سر میبردند و احتمالاً آسیب چندانی ندیده باشند. مورد دیگر اینکه، طوفان شن که همچون پتویی سیاره سرخ را پوشانده، موجب گرم شدن سیاره نیز شده است و به این دلیل که آپورچونیتی در حال حاضر در ناحیهای به سر میبرد که بهتازگی وارد فصل تابستان مریخ شده، میتواند بهاندازهای گرم مانده باشد که آسیب نبیند.
بااینحال، یک نماینده ناسا گفته است که هنوز هیچ اطلاعات جدیدی از وضعیت مریخنورد در دست نیست، درواقع مریخنورد هنوز نتوانسته تماسی با ناسا بگیرد. اینیکی از طولانیترین دورههایی است که یک کاوشگر رباتیک خورشیدی در مریخ به حالت خواب زمستانی به سر میبرد.
مریخنورد آپورچونیتی قبلاً طول عمر برنامهریزیشده خود را تا ۱۵سال افزایش داده و قرار هم نیست که جوانتر شود. درواقع به همین دلیل ناسا اعلام کرده است که حتی اگر مهندسان مأموریت آپورچونیتی اطلاعاتی از مریخنورد دریافت کنند، بازهم بهاحتمالزیاد، مریخنورد دیگر همان مریخنورد سابق نخواهد شد.