اخترشناسان یک انفجار رادیویی سریع(FRB) قدرتمند و رازآلود دیگر شناسایی کردند که از یک منبع ناشناخته در فضا به زمین رسیده است. اگر فکر میکنید این کشف بهاندازۀ کافی برایتان عجیب نیست، باید بدانید که این انفجار رادیویی سریع به طرز باورنکردنی در دامنه فرکانسی ۵۸۰ مگاهرتز قرار دارد؛ یعنی تقریباً ۲۰۰ مگاهرتز پایینتر از هر انفجار رادیویی سریع دیگری که قبلاً شناساییشده، بود. اگر نام «انفجارهای رادیویی سریع» یا «FRB» تابه حال به گوشتان نخورده است، بدانید که این سیگنالها یکی از رازآلودترین و شدیدترین رویدادها در جهان به شمار میروند.
این انفجارها میتوانند در عرض چند ثانیه، انرژی برابر با ۵۰۰ میلیون خورشید تولید کنند و احتمال میرود هر یک ثانیه یکبار این اتفاق در جهان بیفتد. مشکل اینجاست که ما هنوز از عامل ایجاد آنها اطلاعی نداریم. یکی از سیگنالهایی که کشف کردهایم، بهکرات دریافت شده است. بر اساس این سیگنال، چند انفجار رادیویی سریع فقط از یک موقعیت ارسال میشوند. این عامل به ما اجازه داده تا تشخیص دهیم این سیگنال از کجایِ جهان به دستمان میرسد. فعلاً به شما میگوییم که منبع آن، کهکشان ما نیست. هنوز بهطور قطعی از عامل ایجاد آن خبری نداریم؛ شاید انواع مختلفی از انفجارهای رادیویی سریع وجود دارد که از منابع مختلف نشات میگیرند. حالا با این سیگنال، چالش دیگری در پیش داریم که باید موردبررسی قرار دهیم.
بر اساس گزارشی در تلگرام اخترشناسان (The Astronomer’s Telegram) در ۲۵ جولای ۲۰۱۸، آرایهای از تلسکوپهای رادیویی در بریتیش کلمبیای کانادا (The Dominion Radio Astrophysical Observatory) موفق به شناسایی این انفجار رادیویی سریع و بسیار عجیب شد. این انفجار رادیویی سریع با نام «FRB 180725A» شناخته میشود. جالب است این سیگنال شدید با فرکانس رادیوییِ خیلی پایین ۵۸۰ مگاهرتزی شناسایی شد. لذا اولین انفجار رادیویی سریع به شمار میرود که فرکانسی زیر ۷۰۰ مگاهرتز دارد. “تلگرام اخترشناسان” یک هیئت بولتن از مشاهداتی است که محققان معتبر و سرشناس منتشر میکنند. پس اگرچه اینها ازجمله شناساییهای اصیل به شمار میروند، اما توجه به این نکته هم خالی از لطف نیست که هنوز گروههای تحقیقاتی مستقل به تائید یا رد منشأ این سیگنالها نپرداختهاند.
شاید گفتن چنین چیزی قدری احمقانه به نظر برسد، اما فراموش نکنیم که محققان در سال ۱۹۹۸ تصور کردند نوع جدیدی از سیگنال رادیویی را کشف کردهاند که از فضا سرچشمه میگیرد؛ درصورتیکه ۱۷ سال بعد مشخص شد که آن سیگنال مرموز از یک اجاق ماکروویو در مرکز تحقیقاتیشان نشات میگیرد. ولی خب تاکنون، همه شواهد و قرائن بر جدید بودن این انفجار رادیویی سریع دلالت دارد. پاتریک بویل (Patrick Boyle) مدیر پروژه آزمایش ترسیم شدت هیدروژن در کانادا ( (Canadian Hydrogen Intensity Mapping Experiment (CHIME) در بولتن تلگرام اخترشناسان نوشت: “این رویدادها هم در طول روز و هم در طول شب رخ میدهند و زمان رسیدن آنها با فعالیتهای محلی شناختهشده یا سایر منابع شناختهشده در ارتباط نیست.”
پس دانشمندان فکر میکنند این سیگنالهای عجیب چه میتوانند باشند؟ جدیدترین تحقیقات درزمینهٔ انفجارهای رادیویی سریعی که بهدفعات روی میدهند، نشان میدهد که منبع آنها یک ستاره نوترونی است، اما ازجمله سایر فرضیههای دیگر در خصوص این رویدادها میتوان به سیاهچالهها، تپ اخترهایی با ستارههای همدم و … اشاره کرد. البته این احتمال نیز میرود که بیش از یک توضیح برای این رویدادها وجود داشته باشد. البته این نکته غیرممکن نیست که انفجارهای رادیویی سریع بهمثابه موتورهایی برای نیرودهی به فضاپیماهای عظیم بیگانه باشند. آنچه ما میدانیم این است که انفجارهای رادیویی سریع از مکانهای بسیار دوری میآیند و شاید میلیاردها سال نوری با ما فاصلهدارند. پس هر آن چیزی که آنها را به وجود میآورد، باید بسیار پرانرژی باشد.
صرفنظر از منبع انفجارهای رادیویی سریع، اگر عملکرد بهتری در شناسایی آنها داشته باشیم و به شکل بهتری منشأ آنها را درک کنیم، میتوانند سرنخهایی را در خصوص منشأ کائنات و دوره اسرارآمیز باز یونش به ما بدهند؛ دورهای که در آن، واسطه میان ستارهای (عمدتاً هیدروژن) در جهان اولیه دچار فرایند یونش شد. آناستازیا فیالکوف (Anastasia Fialkov) از مرکز اخترفیزیک هاروارد اسمیتسونیان (the Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics) خاطرنشان کرد: “انفجارهای رادیویی سریع مثل چراغقوههای فوقالعاده قدرتمند هستند که میتوانند از این واسطه میان ستارهای گذر کنند و از فواصل بسیار دورهم قابلمشاهده باشند. این عامل میتواند به ما اجازه دهد تا پیدایش جهان را به شیوه جدید موردبررسی و مطالعه قرار دهیم.”
دانشمندان با بهرهگیری از ابزارهای قدرتمند و تازهای که به آنها کمک میکند انفجارهای رادیویی سریع بیشتری را شناسایی کنند، ابراز امیدواری کردند که طولی نخواهد کشید منشأ آن رویدادهای پرانرژی و انفجاری را پیدا کنیم. علاوه بر این، دانشمندان امیدوارند بهزودی عامل ایجاد انفجارهای رادیویی سریع را هم بفهمند. ما علاقهمندان هم باید تا آن زمان صبر کنیم.