مريم فخيمی: آسمان شب جولانگاه ماه، سيارات، صورفلكی و اجرامی است كه برخی با چشم غير مسلح قابل رويتند. صورت فلكی جبار يا شكارچی مهمترين صورت فلكی آسمان زمستان است. در اين يادداشت با صورت فلكی جبار آشنا شده و نگاهی خواهيم داشت به مهمترين رويدادهای رصدی اسفند كه در تمام آسمان ايران قابل رويت است.
فرماندهی جبار در زمستان
جبار يا اوريون (The Orion) شكارچی بزرگ آسمان شبهای زمستان است. شكارچی، صورت فلكی زيبا و پرابهت با ستارگانی بارز است. طلوع ستارگان اين صورت فلكي نويد بخش آغاز زمستان در نيمكره شمالی زمين است.
اما چگونه اين صورت فلكي بزرگ را در آسمان پيدا كنيم؟ در شبهای زمستانی به نيمه جنوبی آسمان كه نگاه كنيد سه ستاره همنور خواهيد يافت كه روی يك خط مورب در كنار هم به صف شدهاند. اين سه ستاره، كمربند صورت فلكی جبار هستند. دو ستاره در بالا و دو ستاره در پايين اين كمربند، تنه اصلی صورت فلكی جبار را تشكيل میدهند. يكی از ستارگانی كه در بالا (چپ تصوير) به رنگ سرخ است، يك ستاره غول پير و رو به مرگ است. ستارهای كه درپايين (راست تصوير) و به رنگ آبی است، جوان و بسيار داغ است.
به ستارگان كمربند جبار كمی دقت كنيد، اندكی پايينتر از آنها يك لكه مات را خواهيد يافت. اين لكه مات كه در آسمان صاف قابل رويت است سحابی جبار نام دارد. سحابی جبار محل زايش ستارگان است، مهدكودكی از ستارگان جوان و تازه متولد شده.
در آسمان شبهاي اسفند چه خبر؟!
آخرين ماه زمستان را در حالی آغاز میكنيم كه اكثر نقاط كشور ابری است. اما بد نيست رويدادهای رصدی را در تقويمتان يادداشت كنيد و هر از گاهي به گنبد قيرگون بالای سر نگاه كنيد. اين پديدهها در تمام نقاط كشور با چشم غير مسلح قابل رويتند.
1 اسفند: حدود ساعت 4 بامداد، به جنوبشرق آسمان كه نگاه كنيد، ماه را در بالای ستاره سرخ رنگ قلب العقرب (Antares) خواهيد يافت.
3 اسفند: ساعت 3:50 بامداد، مقارنه زيبای مقارنه ماه و زحل (Saturn) را در جنوب شرق آسمان خواهيد ديد.
10 اسفند: ساعت 19:15 عصر، هلال باريك ماه و سياره زهره (Venus) را در غرب آسمان خواهد ديد.
11 اسفند: ساعت 19:20 عصر، اجتماع هلال باريك ماه، سياره سرخ رنگ مريخ (Mars) و سياره درخشان زهره (Venus) را در غرب آسمان خواهيد ديد.
14 اسفند: ساعت 19:25 عصر، به جنوبشرق آسمان كه بنگريد ماه و خوشه پروين (The Pleiades, M45) را در نزديكی هم خواهيد يافت.
15 اسفند: ساعت 15:04 ماه در تربيع اول است.
22 اسفند: ساعت 18:25 ماه بدر
24 اسفند: ساعت 21:30 شب، اجتماع ماه، سياره مشتری(Jupiter) و ستاره سفيد سِماك اعزل (Spica) را در شرق و جنوبشرق آسمان خواهيد ديد. در اين زمان، ماه و مشتری در حال مقارنه و بسيار نزديك به هم خواهند بود.
30 اسفند: ساعت 19:30 عصر ماه در تربيع دوم خواهد بود.
30 اسفند: ساعت 1:40 بامداد، ماه و سياره زحل (Saturn) را در جنوبشرق آسمان خواهيد يافت.