حل مشکل تهوع ناشی از بازگشت به زمین با هدست واقعیت مجازی
فضانوردان ممکن است هنگام بازگشت به زمین دچار حالت تهوع ناشی از حرکت شوند، اما هدست‌های واقعیت مجازی می‌توانند به آن‌ها کمک کنند تا هوشیار بمانند. هنگام بررسی اثرات سفر فضایی بر سلامت انسان معمولا درباره خطر تشعشعات، کاهش تراکم استخوان و تغییرات بینایی گفته می‌شود. با وجود این، یکی از مشکلات کمتر مورد توجه، بیماری حرکت است.
تیلور لونر (Taylor Lonner)، پژوهشگر دانشگاه آمریکایی کلرادو بولدر (University of Colorado Boulder)، می‌گوید: «در کودکی به شدت مستعد ابتلا به بیماری حرکت بودم، خواه در صندلی عقب خودرو نشسته بودم، خواه در قطار یا در اتوبوس. در آن زمان، تصور می‌کردم این مشکل ناشی از شانس بد است، اما اکنون به عنوان یک پژوهشگر می‌دانم که علت آن در نحوه پردازش حسی بدن خودم بوده است.»
لونر توضیح می‌دهد: «گاهی نگاه کردن از پنجره خودرو به بیرون به او کمک می‌کرد، اما در بیشتر مواقع نیاز بود خودرو برای مدتی توقف کند.» او می‌گوید: «در کودکی تصور می‌کردیم پنج حس اصلی داریم؛ بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه، اما در واقع، حس ششمی هم وجود دارد که به بدن کمک می‌کند جهت و نحوه حرکت را درک کند و مرکز آن در سامانه دهلیزی گوش داخلی است. مغز داده‌های همه حواس را ترکیب می‌کند و با آنچه از تجربه‌های پیشین انتظار دارد، مقایسه می‌کند.»
در حالت عادی، اختلاف بین داده‌های حسی و انتظارات مغز ناچیز است. اما زمانی که این اختلاف زیاد و مداوم باشد، بدن واکنش نشان می‌دهد و فرد دچار بیماری حرکت می‌شود. لونر می‌گوید: «وقتی در خودرو مطالعه می‌کردم، به واژه‌های بی‌حرکت روی صفحه کتاب نگاه می‌کردم، در حالی که سامانه دهلیزی به مغز من پیام می‌داد که در حال حرکت هستم. این تضاد باعث گیج شدن مغزم می‌شد، اما اگر به بیرون نگاه می‌کردم و حرکت مناظر اطراف را می‌دیدم، حالم بهتر می‌شد.»
پژوهشگران می‌گویند تضاد بین آنچه بدن تجربه می‌کند و آنچه مغز انتظار دارد، عامل اصلی بروز حالت تهوع است؛ نه تنها در خودرو، بلکه در هنگام استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی، دریازدگی یا سفرهای فضایی. مهندسان هوافضا به طور ویژه به نوع فضایی این بیماری توجه دارند.
بیماری حرکت در پروازهای فضایی
تمام فضانوردان روی زمین رشد کرده‌اند، بنابراین مغز آن‌ها انتظار دارد که حرکات بدن همیشه با نیروی گرانش همراه باشد، اما هنگامی که در مدار زمین قرار می‌گیرند و در شرایط بی‌وزنی هستند، ورودی گرانشی به سامانه دهلیزی قطع می‌شود و همین اختلاف باعث بروز بیماری حرکت در فضا می‌شود. با گذشت زمان، مغز فضانوردان خود را با شرایط جدید وفق می‌دهد، اما هنگام بازگشت به زمین، این فرآیند باید دوباره معکوس شود. در نتیجه، بسیاری از فضانوردان در زمان فرود نیز دچار بیماری حرکت ناشی از سازگاری مجدد با محیط زمین می‌شوند.
از زمان بازنشستگی شاتل‌های فضایی، وسایل نقلیه سرنشین‌دار معمولا در آب فرود می‌آیند و این موضوع باعث می‌شود فضانوردان علاوه بر بازگشت به جاذبه زمین، با تکان‌های ناشی از امواج نیز مواجه شوند. این ترکیب می‌تواند تهوع را تشدید کند. آمارها نشان می‌دهد بیش از نیمی از فضانوردان در نخستین مأموریت خود علائم بیماری حرکت را تجربه می‌کنند و هنگام بازگشت به زمین نیز این علائم با همان شدت رخ می‌دهد.
راهبردهای احتمالی برای کاهش تهوع
فضانوردان معمولا از داروهایی استفاده می‌کنند که با تاثیر بر انتقال‌دهنده‌های عصبی، حالت تهوع را مهار می‌کنند. اما این داروها عوارضی مانند خواب‌آلودگی دارند و اثربخشی آن‌ها ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد. گروهی از پژوهشگران دانشگاه کلرادو بولدر برای یافتن راهکاری غیر دارویی، دو آزمایش طراحی کردند تا تاثیر نشانه‌های بصری در کاهش تهوع ناشی از حرکت بررسی شود. در این آزمایش، شرکت‌کنندگان در معرض حرکاتی قرار گرفتند که برای شبیه‌سازی شرایط بی‌وزنی و تکان‌های ناشی از امواج اقیانوس طراحی شده بود. پژوهشگران بررسی کردند که آیا یک «پنجره مجازی» می‌تواند شدت بیماری حرکت را کاهش دهد یا خیر.
در این مطالعه، از هدست‌های واقعیت مجازی برای شبیه‌سازی نمای بیرونی کپسول استفاده شد. گروهی از شرکت‌کنندگان هیچ تصویر حرکتی دریافت نکردند (مشابه مطالعه در خودرو)، در حالی که گروه دیگر مناظر متحرک را مطابق با حرکت خود می‌دیدند. نتایج نشان داد شرکت‌کنندگانی که از هدست با نشانه‌های بصری متحرک استفاده کردند، تقریبا نصف سایرین دچار تهوع شدند. دو سوم افراد بدون نشانه بصری نتوانستند آزمایش یک‌ساعته را کامل کنند، در حالی که تنها یک‌دهم از گروه دارای نمای واقعیت مجازی، نیاز به توقف زودهنگام داشتند.
پژوهشگران می‌گویند: «این نتایج نشان می‌دهد اگر حرکت کپسول به‌صورت هم‌زمان از طریق هدست واقعیت مجازی برای فضانوردان نمایش داده شود، احتمال بیماری حرکت به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. در موارد اضطراری نیز فضانوردان می‌توانند هدست را به‌راحتی کنار بگذارند.»
به گفته پژوهشگران، این روش می‌تواند جایگزینی غیر دارویی و بدون عارضه برای مدیریت تهوع فضایی باشد و همچنین برای افراد مستعد بیماری حرکت در زمین مانند مسافران قطار، هواپیما یا اتوبوس نیز کاربرد داشته باشد.