گرد و غبار ماه؛ مشکل اقامت طولانی مدت در این کره خواهد بود
سیروس برزو: سازمان فضایی اروپا (ESA) برای انجام یک پروژه بزرگ در مقیاس وسیع تصمیم دارد دهها دانشمند از سراسر جهان را جذب کند. هدف این پروژه بررسی آثار گرد و غبار ماه و احیانا خطرهای آن برای سلامتی انسانها است. ESA میگوید ما میخواهیم ببینیم آیا گر و غبار ماه میتواند بر سلامتی مسافران و مهاجران به این کره اثر منفی بگذارد. در صورت پاسخ مثبت، آیا اصولا طراحی برنامههایی برای ایجاد پایگاهها و شهرک در ماه بیمعنی نخواهد بود؟
کیم پریسک (Kim Prisk)، پزشک متخصص دستگاه تنفسی و ریوی از دانشگاه کالیفرنیا (the University of California)، یکی از شرکت کنندگان در این پروژه گفت: «ما هنوز هم نمیدانیم که این گرد و غبار مشکل ساز هست یا خیر.»
فضانوردان آمریکایی مأموریت آپولو (Apollo) احساس ناراحتی از گرد و غبار ماه نداشتند آنها میگفتند تنها گردوغبار بوی بد سوختگی میداد و احساس بدی را در آنها ایجاد میکرد و ضمنا به راحتی و در زمان کم این بو از بین نمیرفت. هیچکدام از ۱۲ نفر که به ماه پا گذارندند بیمار نشدند در صورتی که غبار ماه از طریق کفشها و وسایل دیگر به داخل وحتی سفینه آپولو هم رسیده بود. در میان همه آنها تنها هریسون اشمیت، فضانورد آپولو ۱۷، علائمی شبیه به بیماری تب یونجه پیدا کرد.
در دهههای ۶۰ و ۷۰ قرن گذشته، آمریکاییها سفر های کوتاه مدتی به ماه داشتند. اما در حال حاضر سازمانهای فضایی در صدد ایجاد پایگاه و زندگی مدت طولانی در کره ماه هستند. این است که پاسخ بدن کسی که طولانی مدت در معرض غبار قرار بگیرد باید بهطور دقیق بررسی شود. به همین دلیل باید دید اگر اگر کسی بهطور طولانی مدت در معرض این گرد و غبار قرار گیرد، بدن چگونه پاسخ خواهد داد؟ از چند ماه پیش، محققان در دانشکده پزشکی دانشگاه استونی بروک(Stony Brook University School of Medicine) تحت رهبری یک دانشمند زیست-شیمی به نام بروس دیمپل (Bruce Demple) تلاش دارند تا به این سوال پاسخ دهند. آنها آزمایشهایی نه با گرد و غبار ماه بلکه شبیه به آن یعنی گرد و غبار ساخته شده از سنگهای آتشفشانی بر روی سلولهای بافت ریه انسان و نورون مغز موش صورت گرفت.
به گفته این پژوهشگران، این گرد و غبار برای ریهها و مغز اثرات منفی داشت. اینک سازمان آژانس فضایی اروپا میخواهد در چارچوب پروژهای که توسط کارشناسان این نهاد برگزار خواهد شد ببیند که مواد مضر واقعا میتوانند آسیب رسان باشند.
ذرات گرد و غبار ماه حدود ۵۰ برابر کوچکتر از قطر موی انسان، سخت و تیز هستند و میتوان گفت در زمین، مشابه آنها وجود ندارد. در زمین به دلیل وجود باد و سایش این ذرات به هم، لبههای هر ذره – حتی سختترین – به زودی از بین میرود. در ماه، که در آن باد وجود ندارد، این اتفاق نمیافتد. نکته دیگر آن که گرانش روی ماه ۶ برابر کمتر از زمین است به همین دلیل گرد و غبار میتواند برای مدت طولانیتری در ارتفاع بالا بماند. گرد و غبار ماه میتواند به علت نیروی الکترواستاتیک طولانی در میدان الکتریکی نامنظم پرواز و با سرعت بالا به صورت افقی حرکت کند. ذرات گرد و غبار به علت باد خورشیدی، اشعه ماوراء بنفش و اشعه ایکس جذب میکنند. در روز، گرد و غبار مثبت شارژ میشود، در طرف شب منفی. تجزیه خاک ماه همچنین نشان داد که حاوی سیلیکات است.