بشر به اقتضای کنجکاوی ذاتی همواره نگاه پرسشگرانه به آسمان و ساکنان آن داشته و در پی مجالی برای یافتن پاسخ بوده؛ روز و هفته جهانی نجوم فرصتی مناسب برای کندوکاو علاقه مندان و ترویج این علم کهن است.
در عصر نوین ستاره شناسی، تلسکوپ‌های غول پیکر و رصدخانه‌های بسیار بزرگ بر فراز قله کوه‌ها بنا نهاده شد و اکتشافات و پژوهش‌های نجومی با سرعتی شگفت‌انگیز پیش رفت، به نحوی که با وجود گرایش مردم و رغبت ویژه به این دانش، گویا دانش ستاره‌شناسی از دسترس عموم خارج و ویژه افراد خاص شد، برخی روز جهانی نجوم را فرصتی برای بازگشت تلسکوپ‌ها به میان مردم می دانند.
طرح روزی با عنوان روز جهانی نجوم
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در ارتباط با طرح روزی با عنوان ستاره شناسی گفت:« ۴۵ سال قبل یعنی در سال ۱۹۷۳ میلادی (۱۳۵۱-۱۳۵۲شمسی) فردی به نام «داگ برگر» در یکی از ایالات آمریکا تلسکوپ خود را به میان مردم اورد تا آن‌ها را بیش از پیش با دانش ستاره‌شناسی آشنا کند و به مرور با گسترش این رویکرد و پیوستن سایر ایالت‌ها و با همراه شدن کشورهای متعدد، این مناسبت به یک رویداد بین‌المللی مبدل شد».
مسعود عتیقی ادامه داد:«بر اساس دیدگاه لیگ جهانی برگزار کننده این رخداد، در روز جهانی ستاره‌شناسی به جای آن که مردم به رصدخانه‌ها بروند تلسکوپ به میان مردم آورده و به سوالات علمی علاقه‌مندان پاسخ‌های لازم داده می‌شود».
وی ادامه داد:«در ایران نیز در اواخر دهه ۷۰ خورشیدی، انجمن نجوم آماتوری ایران با مکاتبه با لیگ جهانی برگزار کننده، پوسترها و بروشورهایی را در این زمینه دریافت کرد و برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ شمسی نسبت به گرامی‌داشت این روز در کشورمان منطبق با تقویم جهانی برنامه‌هایی را در فرهنگسرای بهمن اجرا کرد».
عتیقی خاطرنشان کرد:«از حدود ۱۷ سال قبل به این طرف براساس تصمیم‌گیری لیگ جهانی، هفته جهانی ستاره‌شناسی نیز تعیین شد تا در بازه زمانی بیشتر و منطبق با مناسبت‌های داخلی هر کشور بتوان به ترویج این دانش کهن و جذاب اقدام کرد».
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد:«این انجمن از همان ابتدا با رویکردهای مختلف و شعار ترویجی، هر سال به استقبال این مناسبت بین المللی رفته است؛ مراکز علمی و آموزشی دانشگاه‌ها، کتابخانه ملی و حتی مراکز نابینایان و ناشنوایان، مراکز نگهداری معلولان و افراد کم توان جسمی و همچنین خانه سالمندان، جهت تکریم این بخش از اجتماع، بخشی از جامعه هدف برنامه های این مرکز کشوری بوده است».
روش تعیین روز و هفته جهانی ستاره شناسی
عتیقی در مورد روش تعیین روز و هفته جهانی ستاره‌شناسی نیز توضیح داد:«اساس تعیین روز جهانی ستاره‌شناسی این گونه بیان شده است که در فاصله زمانی میان ماه آوریل تا میانه ماه مه (۲۶ فروردین تا ۲۵ اردیبهشت) هر سال، نزدیکترین شنبه به تربیع اول ماه به عنوان روز جهانی ستاره شناسی انتخاب می‌شود».
رییس انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد:«دلیل انتخاب ماه در تعیین روز جهانی ستاره شناسی آن است که این جرم آسمانی زیبا برای رصد علاقه مندان به نجوم و عموم مردم همواره نقش موثری داشته است. بدیهی است با توجه به این روش انتخاب، روز جهانی ستاره‌شناسی در هر سال متفاوت بوده و در سال ۱۳۹۷شمسی روز شنبه ۲۱ آوریل ۲۰۱۸ برابر با اول اردیبهشت، روز جهانی ستاره‌شناسی و از دوشنبه ۲۷ فروردین تا یکشنبه دوم اردیبهشت هفته جهانی ستاره شناسی است».
وی خاطرنشان کرد:«سال‌هاست که از دوشنبه قبل از روز جهانی ستاره شناسی تا یکشنبه بعد از این روز را هفته ستاره‌شناسی می‌نامند تا علاقه‌مندان با فرصت بیشتری بتوانند در طول یک هفته به فعالیت‌های ترویجی بپردازند».
اهمیت تعیین یک روز ملی نجوم در تابستان
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در خصوص تفاوت روز ملی نجوم با روز جهانی نجوم نیز گفت:«با توجه به تفاوت ماهیتی این دو روز، در روز جهانی نجوم تمام مردم جهان در یک روز تعیین شده که از نظر لیگ جهانی برگزارکننده برابر با روز «شنبه» است نسبت به اجرای برنامه‌های ترویجی اقدام می‌کنند».
وی افزود:«با توجه به قدمت ایران در حوزه دانش ستاره‌شناسی و داشتن مفاخر بسیاری از جمله منجمان اسلامی مانند خواجه نصیرالدین طوسی، ابوریحان بیرونی و غیاث الدین کاشانی این نیاز در کشور احساس می‌شود که یک روز ملی نیز داشته باشیم».
عتیقی خاطرنشان کرد:«از همین رو انجمن نجوم آماتوری ایران در اوایل دهه ۹۰ شمسی، روز ۱۳ شهریور که با سالروز بزرگداشت ابوریحان بیرونی همراه است را به عنوان روز ملی ستاره‌شناسی به جامعه علمی پیشنهاد کرده است؛ چرا که در فصل بهار وجود ابر و بارندگی مانع اجرای برنامه‌های رصدی ترویجی می‌شود اما با توجه به شرایط آب و هوایی کشورمان در فصل تابستان، به مراتب امکان بهتری برای برگزاری برنامه‌های علمی ترویجی در این حوزه وجود دارد».
بردن تلسکوپ به میان مردم، به همین سادگی
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در خصوص فعالیت‌هایی که برای ترویج نجوم در روز جهانی ستاره شناسی می‌توان انجام داد، گفت:«برای این کار تنها کافی است تلسکوپ یا هر ابزار رصدی خود را برداشته و به یک پارک یا محل عمومی برویم، جرم زیبایی همچون ماه تابان را از درون آن رصد کرده و افراد حاضر را برای مشاهده دعوت کنیم».
وی ادامه داد:«همچنین می‌توان برخی از سوال‌های مخاطبان را در حد توان پاسخ داد و به این سادگی در یک حرکت جهانی برای ترویج دانش کهن ستاره شناسی شرکت کرد».
عتیقی آشنا کردن مردم با اطلاعات نجومی، تفکیک خرافه از این دانش جذاب، معرفی مفاخر کشور و جهان، توزیع نشریات مرتبط برای ماندگار کردن اطلاعات ارائه شده را بخشی از اقدامات افراد، گروه‌ها و مراکز در رابطه با ترویج نجوم در روز و هفته جهانی ستاره شناسی عنوان کرد.
تعلیق برنامه های انجمن نجوم آماتوری در هفته نجوم امسال در پایتخت
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران گفت:«با وجود برنامه‌ریزی‌های خوب این انجمن برای سال ۹۷ اما به دلیل تغییرات شرایط آب و هوایی و بارندگی در پایتخت، این برنامه‌ها به حالت تعلیق درآمده و در صورت اجرایی شدن به اطلاع عموم مردم خواهد رسید».