نخبه‌های دانشگاهی به دعوت سازمان فضایی ساخت نوع پیشرفته‌ای از ماهواره‌ها به نام ماهواره‌های مکعبی را از اولین قدم آغاز کرده و تا مدل مهندسی پیش برده اند.
کیوب ست (CubeSat) نوعی ماهواره کوچک و متشکل از واحدهای مکعب شکل است که توانایی قرار گرفتن درون یک خشاب و یکپارچه‌سازی با سامانه پرتابگر و قرار گرفتن در مدار را دارد.
این نوع ماهواره ها به دلیل اندازه و وزن کم هر روز بیشتر مورد اقبال قرار می‌گیرند و در حوزه‌های مختلف صنعت هوافضا؛ از جمله تصویربرداری از زمین در فضا، اندازه‌گیری میدان مغناطیسی زمین، تشخیص جهت گیری ماهواره‌ای، اندازه گیری محیط اطراف مدار، بررسی محیط زیست از مدار، تجربه یا آموزش ساختن، پرتاب و بهره برداری از ماهواره‌های دانشجویی و شخصی و آزمودن روش های تثبیت ماهواره‌ای استفاده می‌شوند.
سازمان فضایی ایران به عنوان یکی از متولیان توسعه صنعت هوافضا و ساخت و پرتاب از چندی قبل در قالب مسابقه‌ای دانشگاهی و دانشجویی سعی کرده است گروه‌های نخبه را وارد عرصه ساخت ماهواره مکعبی کند.
گروه ماهواره مکعبی نصیر ۱ خواجه نصیرالدین طوسی یکی از گروه‌هایی است که توانسته مراحل این مسابقه را طی کند و به مرحله ساخت مدل مهندسی ماهواره مکعبی برسد.
دکتر حامد علی‌صادقی روز پنجشنبه در مورد اولین دوره مسابقه ساخت ماهواره مکعبی به خبرنگار علمی ایرنا گفت:«این مسابقه به همت سازمان فضایی در مراحل مختلف از اسفند ۹۴ آغاز شد و شامل مراحل ارسال پیشنهاده، طراحی مفهومی، طراحی اولیه، طراحی جزئی، ساخت مدل مهندسی و مدل فضایی یا پروازی می شود.
وی افزود: ۲۱ تیم دانشگاهی در این مسابقه شرکت کردند و در هر مرحله چند تیم برگزیده شده و به مرحله بعدی راه یافتند. در مرحله اخیر ۵ تیم با هم رقابت کردند که از این تعداد ۳ تیم توانستند به مرحله بعد راه یابند و باید بر اساس قراردادی با سازمان فضایی، مدل مهندسی بسازند که در آن همه قطعات مانند نمونه اصلی ماهواره است ولی روی زمین آزمایش می شود».
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی هوافضای دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی ادامه داد:«سپس یک تیم از میان این سه تیم انتخاب می‌شود و ساخت مدل فضایی را برای پرتاب برعهده می‌گیرد؛ در این مرحله سه تیم از دانشگاه‌های امیرکبیر، مالک اشتر و خواجه نصیرالدین طوسی با هم رقابت می‌کنند و از آن‌جا که قرارداد هر مرحله با سازمان فضایی حدود ۶ ماه است، در صورتی که این قرارداد با گروه های دانشجویی منعقد شود طی ۶ ماه آینده مدل مهندسی و در ۶ ماه بعدی مدل فضایی ماهواره باید ساخته شود؛ بنابراین اسفند ۹۷ باید در انتظار نتیجه دادن این ماهواره ساخت گروه های دانشجویی باشیم».
تمایل دانشجویان برای ورود به آوردگاه ساخت ماهواره
دکتر علی‌صادقی در توضیح اعضای تیم دانشجویی دانشگاه خواجه نصیر گفت:«اعضای این گروه دانشجویان رایانه، هوافضا و برق هستند که به دلیل طولانی شدن روند مسابقه بعضی از آن‌ها دانش آموخته شدند ولی هنوز با گروه ارتباط دارند».
وی در مورد دلیل شرکت در این مسابقه نیز افزود:«دانشجویان تمایل به شرکت در این مسابقه داشتند؛ زیرا امروزه فرصت‌های شغلی در رشته تخصصی هوافضا به آسانی در اختیار آن‌ها قرار نمی‌گیرد و می‌خواستند به نوعی هم تجربه‌ای کسب کنند و هم وارد بازار کار شوند. با وجود دشوار و طولانی بودن این روند به عنوان سرپرست گروه مسئولیت را پذیرفتم و بعد از ادغام دو گروه دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی از اعضای هیات علمی در گروه دیگر دانشگاه خواستیم هدایت و برنامه ریزی را برعهده بگیرند و به نوعی کار جمعی انجام شد».
دکتر علی‌صادقی در مورد ماهواره‌های مکعبی گفت:«ماهواره‌های مکعبی یا cubesat کلاس جدیدی از ماهواره‌ها را ایجاد کرده‌اند که در سال‌های اخیر در دنیا بسیار گسترش یافته است؛ زیرا وزن تجهیزات الکترونیکی هر روز کاهش می‌یابد و از طرف دیگر هزینه تمام شده این ماهواره‌ها با توجه به انعطاف مأموریتی که دارند بسیار پایین است از این رو این ماهواره‌ها برای انجام ماموریت های مختلف بیشتر با اقبال روبرو می شوند».
وی گفت:«هدف سازمان فضایی از طراحی این مسابقه شتاب گرفتن این حوزه با ورود دانشگاه‌ها به آن بود ضمن این که سازمان فضایی عضو سازمان همکاری‌های فضایی آسیا و اقیانوسیه یا اپسکو یا APSCO نیز هست و می تواند ماهواره مکعبی را با کمک آن‌ها در مدار قرار دهد».
عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوس گفت:«این سازمان ماموریت‌هایی را برای ماهواره‌های حاضر در مسابقه تعیین کرد؛ یکی برقراری ارتباط بین ماهواره‌ای، دیگری رصد و مخابره اطلاعات هواپیماهای در حال پرواز یا فناوری Automatic dependent surveillance-broadcast است و از گروه های شرکت کننده خواست هر کدام ماموریت سومی برای ماهواره‌های خود تعریف کنند. ما طراحی بادبان را برای ماهواره در نظر گرفتیم که می تواند در انتهای ماموریت ماهواره باز شده و نیروی معکوس برای خروج از جو تولید کرده و بعد از آن می سوزد».
وی در توضیح این امر گفت:«از آن‌جا که زباله‌های فضایی زیاد شده‌اند و ماهواره‌ها بعد از انجام ماموریت خود در جو می‌مانند، استانداردهای بین المللی در حال تصویب است که ماهواره‌ها بیش از ۲۵ سال در جو باقی نمانند و این بادبان به خروج ماهواره از جو کمک می کند».
از آن‌جا که پیش از این نیز گروه‌های دانشگاهی وارد عرصه ساخت ماهواره‌های شده‌اند و سابقه طولانی از همکاری با سازمان فضایی در این زمینه دارند، باید منتظر ماند و دید این تلاش که به نظر می‌رسد هدفمندتر و در قالب مسابقه انجام شده و پرتابگر آن تاحدی مشخص است به نتیجه برسد. این نوع ماهواره‌ها در صورتی که تعامل با اپسکو به سرانجام برسد توسط این سازمان بین‌المللی و حتی اگر به نتیجه نرسد با پرتابگر داخلی سفیر قابل پرتاب هستند و ان شاالله نتیجه گروه‌های دانشجویی خلاق و باانگیزه به ثمر خواهد نشست».