ماهواره های تجاری؛ نگین پرفروغ اقتصاد فضا
سرمایهگذاری در حوزه فضایی آثار مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد و جامعه دارد؛ بهواقع با پروژههای عظیم فضایی میتوان از مزایای آن در مقابله با بلایای طبیعی، نظارت بر منابع، سطح زیر کشت، بهبود زیرساختهای مخابراتی و ماهوارهای، تقویت ساختار دفاعی و اکتشافات فضایی بهرهمند شد.
مفاهیم بینالمللی فعالیتهای فضایی در بیست سال اخیر تغییرات چشمگیری کرده، ازجمله در این سالها تعداد کشورهای سرمایهگذار در این حوزه به شکل قابلتوجهی افزایشیافته و از 37 کشور در سال 2003 به 58 کشور در سال 2013 رسیده است. این تغییر شگرف بیانگر برجسته شدن تأثیر فناوری فضایی بر جامعه وزندگی روزمره است و از دیگر سو، فرصت خوبی را برای فعالان علمی و صنعتی این عرصه فراهم آورده؛ همانطور که تهدیدی برای بازیگران کنونی این حوزه نیز به شمار میآید زیرا بازار را از حالت انحصاری خارج خواهد کرد.
زنجیره صنعت فضایی
زنجیرهای که امکان خدمات مبتنی بر فضا را فراهم میکند، شامل طیف وسیعی است که در چهار سطح قرار دارند؛
1. آژانسهای فضایی دولتی،
2. بخش فضایی بالادستی شامل طراحان و سازندگان دستگاههای فضایی، پرتابگرها و ایستگاههای زمینی،
3. بخش پاییندستی که خود عبارتاند از اپراتورهای ماهواره که ظرفیت خود را به ارائهدهندگان خدمات میفروشند و کاربران نهایی دولتی و تجاری.
روند حرکت در صنعت فضایی دنیا
درآمد ناشی از صنعت فضایی در سراسر جهان در سال 2016 طبق آمار بینالمللی، 323 میلیارد دلار بود که 43 درصد این میزان گردش مالی سهم آمریکا است و بر اساس آمار انجمن صنعت ماهواره، 261 میلیارد دلار به درآمدهای ماهواره اختصاص مییابد.
باوجود فعالیتهای گسترده در صنعت فضا، تمرکز در این صنعت طی سالهای اخیر بر بازار تولید ماهواره بوده است و طی 10 سال گذشته، اپراتورهای دولتی و تجاری 800ماهواره را با جرم بیش از 50 کیلوگرم به فضا پرتاب کردهاند و انتظار میرود تا سال 2023، هزار و 155 ماهواره جدید تولید شود که درآمد 188میلیارد دلاری را نصیب صاحبان آن خواهد کرد. همچنین برآورد میشود از میان ماهوارههای آتی 350 مورد تجاری خواهد بود که نشاندهنده بازار تولید 56 میلیارد دلاری در طول دوره پیشبینی 10 ساله است.
افزون بر این، صنعت تولید ماهواره بهشدت به دولتهایی وابسته است که از طریق گسترش مستقیم تحقیق و توسعه یا سرمایهگذاری در حوزه فضایی از آن صنایع حمایت میکنند.
تمرکز بر بازار خدمات ماهوارهای تجاری در بخش پاییندستی شامل سه دسته مجزا برای ارائه خدمات تجاری از طریق دستگاههای ماهوارهای توسعهیافته است که عبارتاند از: ناوبری، مشاهدات زمین و پخش تلویزیونی و رادیویی و بر اساس آمار تفصیلی انجمن صنعت ماهواره، 35 درصد از کل ماهوارههای موجود ماهوارههای خدماتی هستند و نزدیک به 40 درصد مجموع درآمدهای ماهواره به این ماهوارهها اختصاص دارد.
نکته قابلتوجه اینکه بازار خدمات ناوبری ماهوارهای طی سالهای اخیر رشد قابلتوجهی داشته و سرویسهای ارزشافزوده ماهوارهای نیز بازار وسیعی را برای تجهیزات ارائهدهندگان خدمات ایجاد کرده است.
پیشبینی سازمان جهانی دستگاههای ناوبری ماهوارهای اروپا نشان میدهد که دستگاههای GNSS (سیستم ناوبری ماهوارهای جهانی) از حدود 2 میلیارد دلار در سال 2013 تا نزدیک به 7 میلیارد دلار در سال 2022 افزایش درآمد نصیب صاحبان خواهند کرد.
همانطور که از آمار و ارقام برمیآید، درآمد مستقیم حاصل از سرمایهگذاری درزمینهٔ فضایی در سطح جهانی بازار بزرگی است که انتظار میرود طی سالهای آتی بیشازپیش رشد یابد. همچنین کاربردهای فراوان این صنعت و درهم تنیدگی آن با زندگی هرروزه تسریع در توسعه و استقلال در رسیدن به فناوری فضایی را حائز اهمیت میسازد.