سیروس برزو: گروهی از قانون‌گذاران آمریکایی می‌خواهند طرحی را تهیه کنند که بر
اساس آن یک پارک ملی یا موزه‌ای تاریخی بر روی ماه ساخته شود. آن‌ها معتقدند مناطق
فرود ناوچه‌های مه نشین آپولو بر روی ماه، باید به پارک تاریخ ملی آمریکا تبدیل می‌شود.
در این لایحه که “قانون میراث فرود کاوشگر
آپولو” نام دارد و به کمیته علم، فضا و فناوری و کمیته منابع طبیعی مجلس
آمریکا ارائه‌شده، آمده است که برنامه آپولو به‌عنوان یک دستاورد بزرگ برای بشر
بوده و مناطق فرود مه نشین آپولو بر روی ماه باید برای آیندگان حفظ شود. این در
حالی است که استفان دوئل، قائم‌مقام سابق بخش امور داخلی ناسا معتقد است ماه در
زمره مشاعات بین‌المللی قرار می‌گیرد و این بدان معناست که تمامی دولت‌های عضو، می‌توانند
از آن بهره‌برداری کنند، اما حق تصرف آن را ندارند به عبارت ساده‌تر هیچ‌کس
حق را ندارد به دور بخشی از ماه حصار بکشد و بگوید اینجا مال من است.
سابقه کشورهای استعماری نشان می‌دهد آن‌ها همیشه به‌عنوان
کشورگشایی به سرزمین‌های دیگر حمله نمی‌کنند و بهانه‌های مختلفی می‌تواند هدف اصلی
آن‌ها را پوشش دهد. حال آیا هدف از این لایحه واقعاً حفظ آثار طرح آپولو است یا
تملک بخش‌هایی از ماه به‌درستی معلوم نیست.
در سال ۱۹۶۷ آمریکا و شوروی با امضای
«معاهده فضای خارجی» توافق کردند هیچ کشوری نمی‌توانست مالکیت قطعه‌ای از ماه یا
یک سیارک را در اختیار داشته باشد. این معاهده به مشاجرات ارضی فضایی دو ابرقدرت
فضایی آن دوران را با منع هرگونه تملک ملی فضا و اجرام آسمانی پایان داد. تا امروز
۹۸ کشور به این پیمان پیوسته‌اند
و ۲۷ کشور دیگر نیز معاهده را
امضا کرده‌اند، اما هنوز تصویب نهایی را به پایان نرسانده‌اند. این معاهده،
استفاده از ماه و دیگر اجرام فضایی را منحصراً به اهداف صلح‌آمیز محدود ساخته و
صریحاً کاربرد آن‌ها را به‌منظور آزمایش سلاح‌ها، انجام مانورهای نظامی و ایجاد
پایگاه‌های نظامی ممنوع می‌کند. به‌علاوه، دولت‌ها توسط این عهدنامه از ادعا در
مورد تصاحب منابع فضایی ازجمله ماه یا هر سیارهٔ دیگری منع می‌شوند و دربند ۲ معاهده به‌صراحت گفته‌شده
است: «دولت‌ها نمی‌توانند فضای ماورای جوّ شامل ماه و دیگر اجرام فضایی را با
ادعای مالکیت و باهدف استفاده، اشغال یا هر منظور دیگری، به خود اختصاص دهند»
اما اویانگ زیووان، دانشمند ارشد برنامه‌های چین در کره
ماه برخلاف آن معاهده معتقد است در دور جدید مسابقه تسخیر ماه، نخستین کسی که ماه
را فتح کند، اول‌ازهمه از آن سود می‌برد. بر اساس برنامه‌هایی که روسیه در نظر
دارد، بهره‌برداری از ذخایر طبیعی کره ماه ازجمله استخراج هلیوم ۳ ازجمله مهم‌ترین طرح‌های
این کشور بشمار می‌رود.
در حال حاضر و با توجه به برنامه‌های آمریکا، روسیه،
چین، ژاپن، هند و دیگر کشورها برای اعزام ناوهای بدون سرنشین و در آینده‌ای
نه‌چندان دور، سرنشین دار، این سؤال پیش می‌آید که آیا هیچ کشوری حق دارد در ماه
برای خود قلمرویی تعیین کند و از منابع قابل‌تجدید ماه چون آب و اکسیژن
استفاده کند؟ برای جلوگیری از سوءاستفاده صاحبان قدرت‌های فضایی، در دهه ۱۹۹۰ از سوی سازمان ملل
«پیمان‌نامه ماه» ارائه شد، اما هیچ‌یک از سران قدرت‌های فضایی تاکنون آن را امضا
نکرده‌اند.
درحالی‌که طبق بند ۶ «معاهده فضای خارجی» کلیه فعالیت‌های
غیردولتی در فضای ماورای جوّ شامل ماه و دیگر اجرام فضایی ملزم به کسب مجوز از کمیته‌های
مرتبط با عهدنامه بوده و باید تحت نظارت آن‌ها انجام شوند. اما جالب است بدانید که
در آمریکا یک شرکت تحت عنوان «موسسه مستعمرات فضایی» به ثبت رسیده که هدف خود را
کمک به بخش خصوصی برای سفر به سیارات دیگر قرار داده است. این شرکت به
دنبال آن است که قوانینی را به ثبت برساند که بر اساس آن‌ها بتوان مستعمره‌سازی
فضایی ایجاد کرد و این مستعمره‌سازی‌ها اجازه داشته باشند ماه را قطعه‌بندی کرده و
به مهاجرین بفروشند!
برخی کارشناسان عقیده دارند معاهده‌های “دریاهای آزاد” و “قطب جنوب” را می‌توان سرلوحه کار بهره‌وری از ماه قرار گیرد بر اساس این
معاهده، قاره جنوبگان به‌عنوان ذخیره‌گاه علمی شناخته می‌شود و هرگونه فعالیت
نظامی یا معدن‌کاوی را در آنجا ممنوع اعلام است. آن‌ها می‌گویند قانون بهره‌وری از
اجرام آسمانی باید همانند معاهده‌های “دریاهای آزاد” و “قطب جنوب” تدوین شود
وگرنه درگیری‌ها و جنگ‌های زمینی به فضا کشیده خواهد شد.
به‌هرحال آنچه مسلم است در دهه پیش رو مسابقه جدیدی بین
کشورهای مختلف برای ایجاد سکونتگاه‌هایی بر روی ماه و بهره‌برداری از منابع و
امکانات آن به وجود خواهد آمد. سابقه کشورهای دارای قدرت نشان می‌دهد که قوانین و
مقررات نخواهد توانست آن‌ها را از رسیدن به اهدافشان بازدارد و باید منتظر خلاف‌های
علنی و غیرعلنی آن‌ها در ماه باشیم.