مریم فخیمی: خیلی از ما حتما بخاطر داریم که روزگاری نه چندان دور که آلودگی نوری و آلاینده‌های صنعتی هنوز آسمان پرستاره شب نپوشانده بودند می‌توانستیم حتی از داخل شهرهای بزرگ هم بسیاری از اجرام آسمانی را به راحتی رویت کنیم. اما اکنون برای رصد مجبوریم کیلومترها از شهر دور شویم تا شاید بتوانیم رویدادهای نجومی را راحتتر تماشا کنیم؛ این رخداد ناگواری است. طبیعت و هر آنجه در آن است به آیندگان تعلق دارد و ما باید امانتدار این میراث باشیم. در این یادداشت درباره صورت فلکی ذات‌الکرسی، رویدادهای رصدی آذر و وضعیت سیارات خواهید خواهند.
حکایت ذات‌الكُرسی، ملكه‌ای در آسمان
ذات‌الكرسی (خداوند کرسی، Cassiopeia) از مشهورترین و آسان‌یاب‌ترین صورفلكی نیمكره شمالی آسمان است. اگرچه درتمام فصول سال می‌توان این صورت آسمانی را یافت، اما بهترین زمان برای رصد آن در پاییز است. این شب‌ها از حدود ساعت 6 عصر تا پیش از طلوع آفتاب، رو به شمال كه بایستید شكلی شبیه حرف «ام» یا «دبلیو» انگلیسی (M Or W) خواهید یافت كه از كنار هم قرار گرفتن 5 ستاره هم نور تشكیل شده است و این ستارگان با چشم غیر مسلح قابل رویتند.
این صورت فلكی «ذات الكرسی» است كه همواره به دور ستاره قطبی از ستارگان دب اصغر می‌گردد؛ در سمت مقابل ذات الكرسی هم دب اكبر قرار دارد. در واقع ستاره قطبی بین ذات‌الكرسی و دب اكبر واقع است. البته در این فصل از سال و اوایل شب، دب اكبر كمی پایین‌تر از افق است و ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. برای دیدن دب اكبر باید ساعاتی بعد از نیمه شب افق شمال‌شرق آسمان را جست‌وجو كنیم. ذات الكرسی از اساطیر یونانی و به معنای زنِ بر تخت نشسته است.
عبدالرحمان صوفی رازی نخستین کسی بود که صورت فلکی ذات‌الکرسی را با چشم غیرمسلح رصد و مطالعه کرد.
برخی اجرام عمقی
منطقه‌ای از کهکشان راه‌شیری که غنی از اجرام آسمانی است از میان صورت فلکی ذات‌الکرسی عبور می‌کند؛ اجرامی چون خوشه‌های باز، ابرنواخترها، کهکشان‌ها و سحابی‌ها ذر این صورت فلکی واقع‌اند.
سحابی نشری قلب و روح،خوشه باز جغد، بقایای ابرنواختر تیکو (که در سال 1572 توسط تیکوبراهه کشف شد) و کهکشان کوتوله بیضوی موسوم به ان‌جی‌سی 185 از جمله اجرام عمقی این صورت فلکی‌اند.
تصویر مربوط به سحابی قلب (بالا، راست) و سحابی روح (چپ،پایین) است.
پدیده‌های رصدی آذر که با چشم غیر مسلح قابل رویت است.
6 آذر: گذر ایستگاه فضایی بین‌المللی از آسمان تهران که به صورت نقطه‌ای روشن در حال حرکت خواهید دید. مسیر حرکت این ایستگاه در نقشه مشخص است. در بسیاری از شهرهای ایران نیز تقریبا در همین ساعت می‌توان گذر ایستگاه فضایی را رویت کرد.
ورود: 18:28 از غرب و جنوب‌غرب، پایان عبور: 18:32، درخشندگی: 3.2-
7 آذر: گذر ایستگاه فضایی بین‌المللی از آسمان تهران که به صورت نقطه‌ای روشن در حال حرکت خواهید دید. مسیر حرکت این استگاه در نقشه مشخص است. در بسیاری از شهرهای ایران نیز تقریبا در همین ساعت می‌توان گذر ایستگاه فضایی را دید. ورود:17:35 از جنوب‌غرب، پایان عبور: 17:42 در شمال‌شرق، درخشندگی: 3.9-
9 آذر: ساعت 3:55 بامداد در شرق آسمان مقارنه سیاره سرخ‌فام مریخ (Mars) و ستاره سفید سماک اعزل (Spica) را خواهید دید. مریخ با رنگ سرخش بسیار مشخص است. سماک اعزل در صورت فلکی دوشیزه قرار دارد. درخشندگی مریخ 1.7 است.
11 آذر: ساعت 18:10 در شرق آسمان خوشه پروین را بالاتر از ماه خواهید دید.
12 آذر: ماه بدر ساعت 19:19 به وقت تهران
19 آذر: تربیع دوم، ساعت 11:22 به وقت تهران
22 آذر: ساعت 3:30 بامداد در جنوب‌شرق آسمان احتماع ماه، سیاره مریخ و ستاره سماک اعزل را خواهید دید.
23 آذر: ساعت 4:30 بامداد در جنوب‌شرق آسمان اجتماع ماه، مریخ سرخ‌فام و سیاره مشتری را خواهید دید. مریخ و مشتری اندگی پایین‌تر از ماه قرار دارند. درخشندگی مریخ: 1.6 و درخشندگی مشتری: 1.6-
24 آذر: ساعت 5:05 بامداد، گذر ماه را از نزدیکی سیاره مشتری در جنوب شرق آسمان خواهید دید.
25 آذر:گذر ایستگاه فضایی بین‌المللی از آسمان تهران که به صورت نقطه‌ای روشن در حال حرکت خواهید دید. مسیر حرکت این استگاه در نقشه مشخص است. در بسیاری از شهرهای ایران نیز تقریبا در همین ساعت می‌توان گذر ایستگاه فضایی را دید. ورود: 17:59 از شمال‌غرب، پایان عبور: 18:07 از جنوب‌شرق، درخشندگی: 3.8-
وضعیت سیاراتی که با چشم غیر مسلح قابل رویت است
سیاره زهره، نگین درخشان آسمان صبحگاهی است که این ماه کمتر از یک ساعت قبل از طلوع آفتاب در شرق آسمان نمایان می‌شود. درخشندگی سیاره زهره اندکی کمتر از 4- است.
سیاره مریخ چند ساعت بعد از نیمه شب از افق شرق بالا می‌آید و تا قبل از طلوع آفتاب قابل رصد با چشم غیر مسلح است. درخشندگی مریخ کمتر از 2 است.
سیاره مشتری نیز بعد از مریخ در افق شرق طلوع می‌کند. مشتری درخشان‌تر از مریخ است. درخشندگی مشتری حدود 1.6- است.
سیاره زحل در روزهای ابتدایی آذر همزمان با غروب آفتاب در ارتفاع کمی از افق جنوب شرق آسمان قابل رویت است.
سیارات عطارد، اورانوس، پلوتون و نپنون قابل رویت نیستند.