ایندیپندنت به مناسبت شصتمین سالگرد ارسال نخستین حیوان به مدار زمین، به بررسی تاریخچه ارسال حیوانات به فضا پرداخت.
به گزارش ایندیپندنت، یک سگ ولگرد بانام «لایکا» نخستین موجود زنده زمینی بود که برای گردش در مدار زمین، به فضا پرتاب شد. آخرین لحظات زندگی این حیوان در زمین، در یک موشک بدون پنجره متعلق به شوروی سابق گذشت.
این سگ ولگرد که در سال 1957 به شهرت جهانی رسید، از یکی از خیابان‌های مسکو انتخاب شد و به‌سرعت آموزش‌های ابتدایی دید و به فضا پرتاب شد. بااین‌حال، 5 ساعت پس از پرتاب این موشک، محفظه نگه‌دارنده لایکا بیش‌ازحد گرم شد و مرگ این حیوان را رقم زد.
اما پرتاب فضاپیمای اسپوتنیک2 در 60 سال پیش در چنین روزی، لحظه‌ای مهم در تاریخ فضانوردی شناخته می‌شود. با این‌که مأموریت این فضاپیما با موفقیت انجام نشد، این دومین باری بود که یک فضاپیما برای گردش در مدار زمین به فضا پرتاب‌شده بود و نخستین بود که یک موجود زنده در آن حضور داشت.دانشمندان آمریکایی و روسی برای مدتی طولانی برای آزمایش محدودیت‌های ارسال موجودات زنده به فضا از حیوانات استفاده کرده‌اند و آن‌ها را زنده به زمین برگردانده‌اند.
نخستین موجوداتی که به فضا پرتاب شدند حشراتی بودند که در سال 1947 در موشک بازسازی‌شده وی2 (V2) به فضا پرتاب‌شده و در ارتفاع 68 مایلی (110 کیلومتری) از سطح زمین، منفجر شدند.
در سال‌های پس‌ازآن، اداره کل ملی هوانوردی و فضای آمریکا (ناسا) چندین میمون به نام‌های آلبرت4،3،2،1 را همراه با تجهیزات نظارتی به فضا فرستادند. بااین‌حال، تمامی این حیوانات کشته شدند.در سپتامبر سال 1951، دانشمندان موفق شدند یک میمون به نام یوریک را همراه با 11 موش به فضا بفرستند و آن را زنده به زمین بازگردانند.پس از موفقیت این پرواز، آزمایش‌های پیچیده‌تری دراین‌باره صورت گرفت. دانشمندان روس، دو موش سفید به نام‌های «میلدرد و آلبرت» را در یک محفظه چرخشی قراردادند که به آن‌ها اجازه می‌داد در حالت بی‌وزنی در این محفظه جابجا شوند. بااین‌حال، این حیوانات به‌طورمعمول سفری یک‌طرفه به مدارهای کم ارتفاع زمین داشته‌اند.
اما برای به دست آوردن اطلاعات کافی برای طراحی اتاقی که برای فضانوردان مناسب باشد، دانشمندان به سگ‌های ولگرد روی آوردند.در روز 15 اوت سال 1951، دو سگ به فضا فرستاده شدند و به‌عنوان نخستین فضانوردان سگ‌سان در زیر مدار زمین شناخته شدند. پیش از فرستادن لایکا به فضا، دانشمندان تلاش کردند چندین سگ دیگر را به زیر مدار زمین بفرستند.مارتین بارستو، رئیس موسسه فضا و زمین لستر، درباره مأموریت لایکا گفت: «این به زمانی برمی‌گردد که ما اطلاعات بسیار اندکی درباره فضا داشتیم.» وی در مصاحبه با ایندیپندنت گفت: «آن‌ها (دانشمندان) نمی‌دانستند آیا می‌توانیم در فضا زنده بمانیم یا خیر. این مأموریت راه را به ما نشان داد.»
وی افزود: «این مأموریت به پرواز یوری گاگارین (نخستین فضانورد تاریخ) در سال 1961 انجامید. آن‌ها قصد داشتند فناوری ساخت کپسول خود، منبع اکسیژن، و این‌که آیا تشعشعات ممکن است به این حیوان آسیب برساند را آزمایش کنند.»
آدیلیا کوتوسکایا، زیست‌شناس 90 ساله روس که در آموزش دادن به لایکا همکاری کرده بود، در شصتمین سالگرد پرتاب این حیوان به فضا گفت: «لایکا نخستین کیهان‌نورد شد و برای موفقیت مأموریت‌های فضایی آینده قربانی شد.»
نخستین حیواناتی که به خارج از جو زمین ارسال شدند، دو سگ به نام‌های بلکا و استرلکا بودند که در 19 اوت سال 1960 به فضا پرتاب‌شده و یک روز بعدازآن، زنده به زمین بازگشتند.در سال 1968، اتحاد جماهیر شوروی یک فضاپیما را برای قرار گرفتن در مدار ماه به فضا پرتاب کردند. دو لاک‌پشت، و چند حشره و کرم در این فضاپیما حضور داشتند.پس‌ازآن، دانشمندان به ارسال قورباغه، گربه و عنکبوت به فضا ادامه دادند. اما هنگامی‌که در سال 1969 انسان‌ها بر ماه پا گذاشتند، نقش حیوانات در فضا کمرنگ شد.
اکنون توجه‌ها به ارسال حیوانات به مریخ جلب شده است که این مسئله جنجال‌هایی را نیز در پی داشته است. یک خطر بزرگ برای فضانوردانی که قصد رسیدن به سیاره سرخ را دارند سطح بالای تشعشعات است. به همین دلیل، آژانس‌های فضایی آمریکایی، اروپایی و روس آزمایش تأثیرات این تشعشات بر میمون‌ها را پیش از ارسال انسان‌ها به این سیاره، در نظر گرفته‌اند.بوریس لاپین، رئیس موسسه نخستی‌شناسی پزشکی سوچی گفت میمون‌ها و انسان‌ها «تقریباً حساسیت کاملاً یکسانی به سطوح مختلف از تشعشعات دارند. بهتر است در این آزمایش‌ها از ماکاک‌ها (نوعی از میمون‌ها) استفاده شود، و نه سگ یا هر حیوان دیگری.»
یک استاد دانشگاه نیز دراین‌باره گفت امکان ندارد برای مأموریت‌های فضایی آینده، از سگ به‌عنوان نمونه آزمایش استفاده شود. وی افزود اکنون بسیاری از موجودات حاضر در ایستگاه بین‌المللی فضایی را حشرات کوچک تشکیل می‌دهند.
او افزود: «اکنون ما بیشتر نسبت به این‌که آیا باید بر حیوانات آزمایش انجام دهیم یا خیر، حساس شده‌ایم. فرستادن حیوانات به فضا تفاوت چندانی با آزمایش محصولات بهداشتی و آرایشی بر آن‌ها ندارد. اگر بخواهید چنین آزمایش‌هایی کنید، باید آن را در شرایط تحت کنترل انجام دهید. اکنون زمانه عوض‌شده است.»
وی در ادامه گفت: «ما اکنون اطلاعات بسیاری درباره تشعشعات و تأثیر آن‌ها بر انسان‌ها و حیوانات داریم. مسئله تشعشعات در سفر به مریخ بیشتر به سطح و مقادیر آن و آزمایش فناوری‌های محافظ برمی‌گردد. اکنون دلیلی وجود ندارد برای آزمایش این مقادیر از حیوانات استفاده کنیم. اکنون ما راه‌های پیچیده‌تر و بهتری برای سنجش و اندازه‌گیری تشعشعات سراغ داریم.»در حال حاضر، یک کرم که گفته می‌شود سیستم گوارشی، ماهیچه‌ای و عصبی مشابهی با انسان دارد، قرار است به فضا فرستاده شود. این کرم‌ها در مدت یک سال به ایستگاه بین‌المللی فضایی خواهند رسید و در آزمایش ماهیچه مولکولی شرکت خواهند کرد.
لیبی جکسون، محقق آژانس فضایی انگلیس، در گفتگو با ایندیپندنت گفت این آزمایش نشان خواهد داد «این کرم‌ها در فضا چگونه عمر خواهند کرد و ماهیچه‌های آن‌ها چه واکنشی به شرایط بی‌وزنی نشان خواهد داد. این می‌تواند به دانشمندان در درک مکانیزم‌های مولکولی درروند تحلیل رفتن ماهیچه‌ها، مانند دیستروفی ماهیچه، کمک کنند که درنهایت به بهبود زندگی مردم روی زمین منجر خواهد شد.»
دکتر جولیا بینز، مشاور سیاست‌گذاری در گروه حمایت از حیوانات «پیتا» دراین‌باره گفت: «حیوانات فضانورد نیستند و برخلاف انسان‌های داوطلب، نمی‌توانند برای شرکت در آزمایش‌ها اعلام رضایت کنند و یا زندگی خود را برای مأموریتی در ناشناخته‌ها به خطر اندازند.»
وی افزود: «لایکا، نخستین حیوانی که به مدار زمین فرستاده شد، از گرمای شدید و ترس در یک فضاپیما، تنها و با درد بسیار شدید مرد.»در سال 2010 و پس از فشارهای فزاینده از جانب فعالان حقوق حیوانات، ناسا اعلام کرد برنامه خود برای انجام آزمایش تشعشعات بر گونه‌ای از میمون‌ها را متوقف خواهد کرد.ناسا اعلام کرده است درصورتی‌که در نخستین مأموریت‌های فضایی از حیوانات استفاده نمی‌شد، ممکن بود بسیاری از افراد در برنامه‌های فضایی آمریکا و روسیه جان خود را از دست بدهند. این آژانس فضایی اعلام کرد: «این حیوانات برای کشورهای خود خدماتی انجام دادند که هیچ انسانی توانایی انجام آن را نداشت. آن‌ها زندگی خود را برای توسعه فناوری دادند و راه را برای ورود بشر به فضا هموار کردند.»