مدتی است که از فعالیتهای شرکت آمریکایی بلو اوریجین (Blue Origin) کمتر خبری در رسانه‌های کشور منتشر می‌شود. این در حالیست که این شرکت تا سال گذشته به همراه شرکت اسپیس ایکس و به عنوان رقیب اصلی این شرکت در توسعه فناوری ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر همواره در صدر اخبار فضایی قرار داشت اما ناگهان فعالیتهای بلو اورجین کمرنگ شد. بنابراین در این مطلب سعی شده تا ضمن یک یادآوری در مورد ماهیت و فعالیت بلو اوریجین، به معرفی فعالیتهای کنونی و برنامه‌های آتی این شرکت پرداخته شود.
از آمازون تا فضا!
شرکت خصوصی بلو اوریجین در سال ۲۰۰۰توسط جف بزوس (Jeff Bezos) مدیر متمول وبسایت آمازون با هدف تسهیل دسترسی انسان به فضا، کاهش هزینه‌ها و افزایش ضریب اطمینان در سفر به فضا تاسیس شد. در همین راستا تمرکز اصلی این شرکت بر توسعه موشک‌ها و ماهواره‌برهایی با برخاست و فرود عمودی (VTVL) برای پروازهای زیرمداری و مداری می‌باشد. این موضوع در سال ۲۰۰۵ در مصاحبه‌ای توسط بزوس عنوان و پس از آن به مدت ۱۰ سال فعالیتهای بلو اوریجین برای توسعه اولین موشک این شرکت در سکوت خبری دنبال شد. علاقه بزوس به فضا به حدی بود که تا سال 2014 ، وی بیش از 500 میلیون دلار از دارایی شخصی خود را در این شرکت سرمایه‌گذاری کرده بود. جالب است بدانید که سرانجام اولین آزمایش موفق فرود یک موشک بازگشت‌پذیر، در سال 2015 توسط بلو اوریجین انجام شده و نه اسپیس ایکس.
نیوشپرد، اولین راکت بازگشت‌پذیر
همانطور که گفته شد، اولین موشک بازگشت‌پذیر که با موفقیت آزمایش شده توسط بلو اوریجین توسعه یافته است. نیوشپرد که به یاد آلن شپرد (Alan Shepard) اولین فضانورد آمریکایی نام‌گذاری شده، یک موشک تک مرحله‌ای است که تا ارتفاع 100 کیلومتر از سطح زمین بالا می‌رود. هر 6 پرتاب آزمایشی موفق این موشک 16 متری از سال 2015 تاکنون بدون سرنشین انجام شده‌اند و اولین پرتاب سرنشین‌دار آن قرار است در سال آینده صورت گیرد. در صورت موفقیت در این پرواز، پرتابهای سرنشین‌دار تجاری نیوشپرد با هدف شرکت در بازار توریسم فضایی از سال 2019 آغاز خواهند شد. بنابراین نکته مهم در این طرح این است که هم بوستر و هم کپسول حامل سرنشین قابل بازیابی باشند. نمایی از ماموریت این ماهواره‌بر در ویدیو زیر مشاهده می‌شود:
نیوگلن برای حضور در رقابت پرتاب ماهواره
در بخش قبل اشاره شد که موشک نیوشپرد با هدف نهایی توریسم فضایی و فراهم کردن تجربه یک پرواز زیرمداری برای عموم مردم طراحی شده است. بنابراین نمی‌شود انتظار حضور در ماموریتهایی مانند پرتاب ماهواره را از آن داشت. اما چیزی که باعث می‌شود بلو اوریجین را رقیب اسپیس ایکس بدانیم، محصول دوم این شرکت یعنی ماهواره‌بر نیوگلن (New Glenn) است. طراحی این ماهواره‌بر غول‌پیکر سوخت مایع که با ماهواره‌برهایی همچون لانگ مارچ 5 و فالکون هوی (Falcon Heavy) قابل مقایسه است، از سال 2012 آغاز شده و انتظار می‌رود پرتابهای آزمایشی آن از سال 2020 انجام شود. نیوگلن در دو مدل 2 مرحله‌ای با 82 متر طول و 3 مرحله‌ای با 95 متر طول ساخته خواهد شد و قادر به حمل 45 تن محموله به مدار LEO خواهد بود. شایان ذکر است که مرحله اول این ماهواره‌برنیز مانند نیوشپرد و فالکون 9 قابل بازیابی می‌باشد؛ اما تفاوت عمده‌ای که بین سامانه فرود نیوشپرد و نیوگلن با فالکون دیده می‌شود، سطوح کنترل آیرودینامیکی استفاده شده در مرحله اول این دو ماهواره‌بر است که به گفته کارشناسان، نیاز به استفاده از اشتعال کاهنده شتاب را از بین می‌برد. در انیمیشن زیر می‌توانید نحوه پرواز نیوگلن را مشاهده کنید.
بلو اوریجین و مشتریان
قطعا شرکتی که از سال 2000 تاکنون، 17 سال زمان را صرف طراحی و توسعه تنها دو مدل موشک وماهواره‌بر کرده است، باید تدابیر خاصی برای ورود به بازار اندیشیده باشد. البته بازار هدف ماهواره‌بر نیوشپرد لااقل در آغاز فعالیت به نوعی انحصاری خواهد بود. چرا که صرف نظر از بالن‌های استراتوسفری که به ارتفاعی کمتر از ارتفاع موردنظر این ماهواره‌بر دسترسی دارند، تا قبل از پرتاب نیوشپرد، هیچ موشک سرنشین‌دار بازگشت‌پذیری به فضا پرتاب نخواهد شد. البته این موشک مشتریان دیگری غیر از توریست‌ها نیز خواهد داشت؛ برای مثال یک استارت‌آپ آمریکایی به نام Solstar Space قصد دارد محموله‌هایی را به منظور برقراری اینترنت برای توریست‌های فضایی بوسیله نیوشپرد به فضا بفرستد؛ اتفاقی مشابه اینترنت هوایی که به زودی در دسترس مسافران هواپیما قرار خواهد گرفت.
اما در مورد نیوگلن، با وجود رقبای قدر فعال در زمینه کاری این موشک، قضیه مقداری متفاوت است و بلو اوریجین باید برای سوددهی ماهواره‌بری که تاکنون 2.5 میلیارد دلار برای توسعه آن هزینه کرده تلاش بیشتری بکند. بر این اساس بزوس در ماه مارس سال جاری اپراتور فرانسوی یوتلست (Eutelsat) را به عنوان اولین مشتری این ماهواره‌بر معرفی کرد. نیوگلن قرار است یک ماهواره یوتلست که هنوز مشخص نیست را در سال 2021 یا 2022 به فضا ارسال کند. اندکی بعد در همان ماه شرکت وان وب (OneWeb) که با منظومه ماهواره‌ای پرتعداد خود شناخته می‌شود به عنوان مشتری دوم نیوگلن، پنج پرتاب بعدی این ماهواره‌بر را رزرو کرد تا طی چند روز، تعداد پرتابهای رزرو شده نیوگلن به 6 عدد برسد. علاوه بر این استارت‌آپ تایلندی Mu Space نیز قصد دارد به عنوان اولین مشتری آسیایی بلو اوریجین، ماهواره مخابراتی مدار GEO خود را توسط نیوگلن به فضا بفرستد.
آینده بلو اوریجین و پروژه بلو مون
غیر از مشتریانی که تاکنون نام آنها مطرح شد و احتمالا زمانی که این مطلب را می‌خوانید تعداد آنها افزایش پیدا کرده است، بلو اوریجین احتمالا با ناسا نیز همکاریهایی خواهد داشت. دولت جدید آمریکا پس از وقفه‌ای طولانی دوباره به ماموریتهای ماه علاقه پیدا کرده است. و چون اسپیس ایکس فعلا تمرکز خود را بر روی رسیدن به مریخ گذاشته، عرصه برای بلو اوریجین و فرستادن محموله به ماه در قالب ماموریت بلو مون (Blue Moon) در راستای اکتشافات سطح آن فراهم شده است. البته هنوز تصمیمی برای انتخاب راکت حامل سطح‌نشین بلو مون اتخاذ نشده و بنا به تشخیص ناسا ممکن است پرتاب توسط نیوگلن و یا راکت‌های دیگر صورت گیرد.
معرفی پروژه بلو مون
به هر حال آنچه مسلم است، بلو اوریجین در چند وقت اخیر بیکار ننشسته است. فقط سروصدای رسانه‌ای این شرکت است که به اندازه رقیبان نبوده است و احتمالا با پرتابهای 2018 و 2019 راکت نیوشپرد دوباره به صدر اخبار باز خواهدگشت.