مصاحبه اختصاصی با الکساندر ایوانچنکف مهندس برجسته انرگیا و فضانورد کهنه کار روسکاسموس

انتشار : 29-06-1396

سیروس برزو : الکساندر ایوانچنکف روز 28 سپتامبر 1940 در روستای ایوانیتوکا از استان مسکو روسیه به دنیا آمد. پدرش را در جنگ جهانی دوم از دست داد و 7 ساله بود که مادرش مرد و خواهرش سرپرستی او را بر عهده گرفت.
در سال 1958 به انستیتوی هوایی مسکو وارد شد. از سال 1963 با درجه مهندسی مکانیک در موسسه تولیدات فضایی انرگیا شروع به کار کرد. از سال 1969 عنوان مهندس ارشد در طراحی و ساخت موتور موشک عظیم ان-1 و ناو مه نشین در برنامه سرنشیندار برای سفر به ماه، شرکت داشت و به دنبال لغو آن، در طراحی و ساخت ایستگاه مداری سالیوت فعال شد.
از سال 1973 به گروه کیهان نوردان شوروی پیوست اما برای سفر به فضا تا سال 1978 در صف انتظار ماند. گرچه در پرونده سفر های فضایی او تنها دو سفر دیده می شود اما هرکدام از اهمیت خاصی برخوردار است.
آنچه می خوانید مصاحبه اختصاصی روزنامه‌نگار کهنه‌کارحوزه فضایی ایران، سیروس برزو با این مهندس برجسته سامانه های فضایی است که در آن نکات مهمی از تجربه های ارزشمند اش را برای خوانندگان پایگاه تحلیلی خبری فضایی ایران، اسپاش بازگو می کند:

– بعد از سال ها انتظار قرار بود شما با یوری راماننکو به سالیوت سفر کنید اما می بینیم ولادیمیر کاوالیونک جای او را می گیرد. دلیل این تغییر چه بود؟
والری ریومین و ولادیمیر کاوالیونک که در 9 اکتبر 1977 با سایوز-25 به فضا پرتاب شدند آنها باید به عنوان نخستین گروه اصلی فضانوردان در سالیوت-6 فعالیت می کردند اما نتوانستند سفینه خود را به ایستگاه متصل کنند. کمیسیونی که باید علت این شکست را مورد بررسی قرار داد معتقد بود احتمال دارد خطای انسانی دلیل کار بوده باشد و استدلال می کرد ناکامی ممکن است به دلیل عکس العمل نامناسب دستگاه های بدن آنها با شرایط غیرمتعارف حاصل از بیوزنی، مثل سرگیجه، سردرد، تهوع، عدم بینایی کامل و غیره بوده باشد و تصمیم گرفتند از آن به بعد، در ترکیب فضانوردان هر ناو یک کیهان نورد با تجربه حضور داشته باشد. به همین دلیل چون نه من و هم راماننکو قبلا به فضا سفر نکرده بودیم، جای مرا به مرحوم گرچکو دادند که قبلا پرواز موفقی به سالیوت-4 داشت و قرار شد من بعدا به همراه کاوالیونک به سالیوت سفر کنم.
گروه اول یعنی گرچکو و راماننکو 96 شبانه روز در سالیوت فعالیت داشتند و ما باید مدت را به 140 شبانه روز برسانیم وضمن ثبت رکورد جهانی آزمایش مهم رشد و تکثیر گلبول های قرمز را انجام دهیم. می دانید که دوره کامل تبدیل تمام گلبول های قرمز در خون حدود 120 شبانه روز است. کارشناسان می خواستند ببینند آیا آن گلبول های قرمز که در فضا بوجود آمدند پس از بازگشت به جاذبه زمین کار خود را درست انجام می دهند یا خیر. در مدت اقامت 140 روزه ما دو گروه فضانورد مهمان داشتیم که هر کدام یک هفته با ما بودند و ما نمونه های خون را با گروه های اعزامی مهمان به زمین میفرستادیم.
سفینه ما یعنی ناو کیهانی سایوز-29 در 15 ژوئن سال 1978 به فضا پرتاب شد. یک شبانه روز بعد من و کاوالیونک خودمان را به ایستگاه سالیوت-6 رساندیم. در مدت اقامتمان، با کلیموک و هرماشفسکی سرنشینان ناو کیهانی سایوز-30 و فضانوردان سایوز-31 زیگموند ین و بیکوفسکی ملاقات داشتیم. همچنین یک راهپیمایی 2 ساعت و 5 دقیقه ای انجام دادیم که طی آن قسمتی از دستگاه های علمی مربوط به بررسی ریز شهاب سنگ های آسمانی و تاثیر محیط فضایی بر مشخصات مواد مختلف در جداره بیرونی سالیوت را عوض کردیم.

– در زمان پرواز آیا با لحظه های بحرانی هم مواجه بودید؟
ایوانچنکف: بله یک روز حین ورزش ناگهان متوجه دود سفید رنگی روی سکوی هدایت ناو شدم. من فورا عکس العمل نشان دادم به طرف دود حرکت کردم. کاوالیونک هم خودش را با کپسول آتشنشانی رساند. دستورالعمل امنیتی مرا ملزم می کرد بلافاصله به داخل سایوز بروم و آن را برای جدا شدن از ایستگاه آماده کنم تا چنانچه آتش خاموش نشد همکارم هم بیاید و فورا سفینه را از ایستگاه جدا کنیم. من بعد از آماده کردن ناو، به کمک کاوالیونک آمدم. دود همه جا دیده می شد. کف آتشنشانی به دلیل هادی بودن برق می توانست کار را خرابتر کند. ناگهان من احساس کردم کاوالیونک حالش خراب شده است. فورا صورتش را با تنها ماسک موجود پوشاندم حال او که بهتر شد، خودم ماسک زدم. بالاخره ما توانستیم آتشسوزی را خنثی کنیم.
البته من لحظه های خوش زیادی هم داشتیم. از جمله، 28 سپتامبر روز تولد من بود که کاوالیونک بدون خبر به من با مرکز هدایت پرواز برنامه ریزی کرده بود. سفر ما در 2 نوامبر سال 1978 پس از 139 روز و 14 ساعت و 47 دقیقه و 32 ثانیه به پایان رسید و من و ولادیمیر کوالنک سالم به زمین بازگشتیم.

– ماموریت بعدی شما تا این حد طولانی نبود…
ایوانچنکف: بله چند سال بعد، من و مرحوم یوری مالیشف انتخاب شدیم تا به همراه ژان لوکرتین در طرح پرواز مشترک شوروی- فرانسه شرکت کنیم. متاسفانه در دوران تمرین، مالیشف بیمار شد و ولادیمیر ژانیبکف جای او را گرفت.
ما سه نفر روز 24 ژوئن 1982 با سایوز تی-6 راهی مدار شدیم. این نخستین پرواز مشترک ما با یک کشور عضو پیمان ناتو بود. به همین دلیل تمام تلاشمان را کرده بودیم که نقطه ضعفی از ما دیده نشود اما در فاصله 700 متری ایستگاه مداری سالیوت-7 مشکل شدیم. سفینه از حالت معمولی خود خارج شده شروع به چرخش غیر طبیعی به دور خودش کرد. وضعیت بسیار بغرنجی بود. ما نمی توانستیم ایستگاه را ببینیم. دستگاه های نشان دهنده سرعت های جانبی هم از کار افتاده بودند. پس از مدتی وضع بدتر شد دستگاه کمکی نشان دهنده سرعت های جانبی و رایانه هم نقص فنی پیدا کرد. ولادیمیر ژانیبکف هدایت ناو را به دست گرفت و با ایما و اشاره به من فهماند که نباید قضیه را لو بدهیم. من هم به رمز به مرکز هدایت پرواز گزارش دادم. خوشبختانه با مهارت ژانیبکف، ناو با موفقیت به سالیوت-7 متصل گردید و ما به ایستگاه فضایی وارد شدیم.
این سفر گرچه کوتاه بود اما برنامه مفصلی از آزمایش های مختلف علمی و فنی توسط کارشناسان روسی و فرانسوی برای آن تدارک دیده بودند که طی اقامت مشترک ما در ایستگاه مداری سالیوت -7 انجام همه آنها را انجام دادیم که می توانم به برنامه هایی در زمینه های ستاره شناسی، پزشکی، زیست شناسی، صنعتی، بررسی جو اشاره کنم از جمله آزمایش های برای بررسی کوره های الکتریکی، بررسی بر روی سیستم عروقی گردش خون و قلب، سنجش تاثیر متقابل ارگان های حسی و سیستم حرکتی بدن و…
سرانجام ما در 2 ژوئیه 1982 سالم به زمین بازگشتیم.

– و بعد از آن …
ایوانچنکف: تا سال 1992 برای سفر با کیهان پیمای بوران آموزش می دیدم. اما با فروپاشی شوروی و خوابیدن طرح های مهمی مثل میر-2 و بوران، آموزش ها ادامه پیدا نکرد. من هم سرانجام در 3 نوامبر 1993 از گروه کیهان نوردان کناره گیری کردم و به موسسه انرگیا برگشتم و هنوز در آنجا مشغول به کارم.

7- الکساندر ایوانچنکف و ولادیمیر کاوالیونک