سیروس برزو: سرگئی کریکالیوف فضانورد کهنه کار و مدیر اجرایی برنامه پرواز های سرنشیندار روسکاسموس است. وی در مصاحبه‌ای از حرفه و تجربیات فضانوردی گرفته تا چند و چون برنامه‌های سرنشیندار روسیه و بسیاری موضوعات دیگر در این حوزه سخن به میان آورد که در ادامه می‌خوانیم.
سرگئی کریکالیوف در 27 اوت1958 در شهر لنینگراد (سن پیترزبورگ فعلی) روسیه به دنیا آمد. پدرش مهندس کارخانه موشك سازی و مادرش معاون مدیر مدرسه بود.
در 1981 دانشگاه نظامی فنی لنینگراد را با مدرک مهندسی و طراحی سامانه های فضایی به پایان رساند. پس از مدت كوتاهی كار در یك آزمایشگاه نظامی، از سپتامبر 1980 به عنوان سر آزمایشگر در موسسه تولیدات علمی و صنعتی انرگیا شروع به فعالیت کرد.
کریکالیوف در 10 نوامبر 1985 به گروه فضانوردان پیوست. پرواز اول خود را به عنوان مهندس سفینه سایوزتی.ام-7 در مجتمع مداری میر از 26 نوامبر 1988 آغاز كرد كه 151 روز و 11 ساعت طول کشید.
پرواز دوم او كه از 18 مه 1991 طولانی تر بود و 311 روز و 20 ساعت ادامه یافت.
به دنبال بستن قرارداد بین روسیه و آمریكا برای فعالیت های مشترك فضایی، کریکالیوف پرواز سوم خود را به عنوان متخصص پرواز، با شاتل دیسکاوری و در چارچوب پرواز شماره 60 شاتل از 3 تا 11 فوریه 1994 به انجام رساند .
پس از پرتاب نخستین قسمت ایستگاه فضایی بین المللی در نوامبر 1988، كیهان پیمای شاتل ایندیور در 4 دسامبر همان سال با 6 سرنشین راهی مدار زمین شد كه یكی از آنها کریکالیوف بود. آنها بخش دیگری از مجتمع مداری را به مدار برده و ضمن اتصال آن به ایستگاه، از آن بازدید كردند.
پرواز پنجم کریکالیوف به عنوان مهندس نخستین گروه كیهان نوردان در برنامه ایستگاه فضایی بین المللی با پرتاب سایوزتی.ام-31 در 31 اکتبر2000 آغاز گردید. در این سفر یوری گیدزنکو و ویلیام شفرد او را همراهی می كردند . ماموریت مداری آنها 140 روز و 23 ساعت و 40 دقیقه و 19 ثانیه طول كشید.
ششمین و آخرین سفر مداری کریکالیوف فرماندهی سایوزتی.ام.آ-6 را بر عهده داشت که در 15 آوریل 2005 آغاز گردید. وی در روز 17 اوت 2005 با 748 شبانه روز اقامت فضایی، رکورد هموطن خود سرگئی آودیف را شکست و سرانجام با رکورد 803 نامش در تاریخ فضانوردی به ثبت رسید. او بعد از کناره گیری از سفر های فضایی، مدتی سرپرست مرکز آموزش فضانوردان بود و اینک به عنوان مدیر اجرایی برنامه پرواز های سرنشیندار روسکاسموس فعالیت دارد.
*- روسکاسموس اعلام کرده بود داوطلبان سفر به فضا تا 14 ژوئیه وقت ثبت نام دارند اما ظاهرا این مهلت تمدید شده چرا ؟
کریکالف: ما عجله ای برای بستن این پرونده نداریم و در پی افراد متخصص هستیم. کسانی که بتوانند افق فضانوردی را گسترش دهند. تا امروز حدود 300 داوطلب مدارکشان را فرستاده اند که کارشناسان ما مشغول بررسی هستند. آنهایی که مرحله اول را قبول شوند به زودی دعوت به مصاحبه حضوری می شوند.
*- این افراد ترجیحا مهندس، پزشک، خلبان یا دانشمند خواهند بود؟
کریکالف: ترجیح داده می شود که از سلامت خوب، تجربه کافی، انگیزه و درجه علمی بالایی برخوردار باشند. تجربه به ما نشان داده که افراد منتخبی که مدرک آموزشی فنی یا علوم طبیعی بالا داشته باشند مفید ترند.
اسپاش– آمار نشان می دهد تا امروز تقریبا نیمی از فضانوردان منتخب و آموزش دیده پرواز نکرده اند پس چرا باید افراد جدید انتخاب شوند؟
کریکالف: این که در صف انتظار چند نفر ایستاده اند مهم نیست آمادگی فضایی بخصوص برای پرواز اول زمان طولانی می طلبد. اگر تعدادی انتخاب شده اند به این معنا نیست که همه با هم صعود می کنند. پیشرفت افراد یک مسئله شخصی است. بعضی سریعتر و برخی کند تر آمادگی را به دست می آورد.
*– شایعاتی وجود دارد که این افراد برای سفر به ماه آماده می شوند. این حرف تا چه حد صحت دارد؟
کریکالف: برای فضانوردان منتخب برنامه های مختلفی از جمله سفر به ماه پیش بینی شده است. این داوطلبان بر اساس مشخصات و توانایی هایشان در برنامه های مختلف قرار می گیرند. قرار است برای برنامه ماه 6 تا 8 نفر انتخاب شوند.
*– ظاهرا در روسیه برای امور استخدامی فضانوردان دستورالعمل خاصی تصویب شده این برای نخستین بار است؟
کریکالف: این دستورالعمل در سال 1981 تصویب شد که در آن وضعیت فضانورد از نظر مالی، فنی و حقوق بازنشستگی تعریف شده بود. اما به مرور زمان این مصوبه از واقعیت فاصله گرفت. اما زمانی که روسکاسموس بوجود آمد این مصوبه را بر اساس توان خودش به یک دستورالعمل مشخص تبدیل کرد.
*– می شود گفت فضانوردی یک تخصص منحصر به فرد است یا یک شغل ؟
کریکالف: شاید بتوان گفت فضانوردی برای آنهایی که فضانورد آزمایشگر یا فضانورد محقق هستند شغل بشمار می رود اما فضانوردی یک حرفه نیست بلکه یک روش زندگی است.
*– آیا فضانوردان رده بندی اداری و شغلی دارند که بر اساس آن حقوق می گیرند؟
کریکالف: بله رده بندی دارند که در میزان حقوق و بازنشستگی تاثیر دارد. این رده بندی به میزان موفقیت فضانورد در زمان پرواز داده می‌شود. البته فضانوردانی هم هستند که در این چارچوب قرار نمی گیرند.
*– طبق ضوابط جدید، مدال های دولتی برای کار های فوق العاده در فضا به فضانوردان داده می شود؟ یعنی مثل گذشته فضانوردان بطور مثال برای هر پرواز عنوان قهرمان روسیه را نمی گیرند؟
کریکالف: خیلی وقت است که صرفا برای انجام پرواز، نشان قهرمان روسیه را نمی دهند و گرفتن مدال های دولتی منوط به داشتن شرایط مربوط به مدال های دولتی است.
*– چه شکل بیمه ای برای سلامتی فضانورد در زمان پرواز وجود دارد و آیا در صورت دیدن آسیب بیمه تعهدی در برابر آنها دارد؟
کریکالف: بله بیمه در هر مورد خاص نوشته شده است. این که بیمه کننده کیست؟ چگونه است؟ چگونه خسارت می دهد و میزان خطر چقدر است و غیره.
* -آیا واقعیت دارد که آلودگی صوتی در ایستگاه فضایی بین المللی از میر بیشتر است؟
کریکالف: در میر هم صدا زیاد بود و در ایستگاه فضایی بین المللی هم هست. در ایستگاه تجهیزات زیادی کار می کند اما صدای دستگاه‌های تهویه‌ها از همه بیشتر آزار دهنده هستند. جالب است بدانید یکی از تمرین‌های فضانوردان اولیه، زندگی در اتاق سکوت بود تا عکس العمل زندگی در محل بدون صدا آزمایش شوند اما بعدا متوجه شدند در ایستگاه فضایی صداها زیاد است. گوشی یک مقدار کمک کرد. در هر حال متخصصان تلاش می کنند صداها را کم کنند و الان در ایستگاه فضایی بین المللی صداها کمتر شده است.
* – با توجه به برنامه های آتی مثل سفر به ماه یا فراتر از آن، آیا باید تغییراتی در روش آمادگی فضانوردان داده شود؟
کریکالف: مسیر توسعه و پیشرفت کار ها ما را وادار می کند که سیستم های آماده سازی را تغییر دهیم. تجهیزات نوین فنی تولید می‌شوند و این نوسازی‌ها باعث ایجاد روش‌های تازه‌ای می شوند. سفر و گام نهادن در هر سیاره در هر شرایطی زیستی و یا هرگونه شرایط غیرمنتظره که در یک پرواز ممکن است پیش بیاید. پیشرفت‌های فضانوردی سرنشیندار در آینده به آنجا ختم می شود که فضانورد باید خودش تصمیم بگیرد و عمل کند. به نظر من ما الان در ایستگاه فضایی بین المللی کمی تنبل شده‌ایم. امروزه تماس با زمین دائمی است و کار فضانورد راحت شده و این کار اجازه می‌دهد در هر ثانیه و شرایطی با زمین مشاوره داشته باشد. اما وقتی که به ماه یا دورتر از آن سفر کند چنین ارتباطی میسر نخواهد بود و این معنا را دارد که مسئولیت زیادی برای تصمیم‌گیری بر روی دوش فضانورد خواهد افتاد.
* – گروه فضانوردی بطور معمول چند نفر باید باشند؟
کریکالف: بستگی به ماموریتی دارد که باید انجام دهند. برنامه کار را متخصصان و دانشمندان می ریزند. بطور مثال شرکت در تولید و آزمایش تجهیزات پیشرفته سیستم کنترل پرواز و غیره.
* – در حال حاضر چه تعداد فضانوردان مشغول آموزش و تمرین هستند؟
کریکالیوف: در حال حاضر تعداد فضانوردان در گروه ما و آمریکایی ها حدود 30-40 نفر هستند. زمانی که پرواز شاتل ها گروه ناسا به 200 نفر هم رسید.
* – زمانی شما رئیس مرکز آماده سازی فضانوردان بودید به همین دلیل از پیدا و پنهان فضانوردی خبر دارید چرا بعضی از گروه فضانوردان این کار را ترک می کنند؟
کریکالف: دلایل مختلفی دارد، یکی به کار سیاسی روی می آورد و یا کار دیگری پیدا می کند. کسی دیگری به دلیل پایین آمدن خط سلامتی حذف می شود، بعضی ها به دلیل بالا رفتن سن. ولی درکل سالی یک نفر از گروه کم می شود.
* – در گذشته رسم بود طی هر پرواز در گروه سرنشینان هر ناو، یک فضانورد با تجربه همراه یک یا دو فضانورد تازه کار به مدار سفر می کردند ولی الان این قاعده بهم خورده است. پس فضانوردان تازه کاری که به فضا می روند چطور می توانند تجربه کسب کنند؟
کریکالف: بله این کار خوبی است که فضانورد تازه کار را برای تکمیل درس با یک کیهان نورد با تجربه به فضا بفرستیم اما گاهی اوقات شرایطی پیش می آید که باید از قید کلمات رها شویم. به یاد می آورم که سرگئی ولکف برای پرواز اول باید با ما می بود اما پرواز لغو شد. بعد سرگئی چند بار به عنوان فضانورد علی البدل ایفای نقش کرد تا سرانجام فرماندهی پروازی را به او دادند که همراهانش هم تجربه سفر به فضا را نداشتند و این سفر بسیار خوب انجام شد.
* – شایعه ای وجود دارد که در آینده قرار است سایوز ها پرواز های گردشگری داشته باشند حتی دو گردشگر با یک فضانورد حرفه‌ای به فضا بروند . این شایعه چقدر صحت دارد؟
کریکالف: این امکان وجود دارد. گردشگری فضایی یکی از بخش های فضانوردی سرنشیندار بود. این بر می گردد که بخش خصوصی چقدر وارد میدان شود اما آنچه مسلم است این پرواز ها خیلی گسترده نخواهد بود.
*– ایستگاه فضایی بین المللی تا کی فعال است و سرنوشتش بعدا چه خواهد شد؟
کریکالف: ما در هر صورت در مدار زمین ایستگاهی خواهیم داشت بطور دقیق در 2020 معلوم می شود اما ایستگاه فضایی بین المللی تا 2024 قطعا فعال خواهد بود. ممکن است بعد از آن به شکل تجاری کار کند یا بخشی از آن تجاری شود.
* – آیا با ناسا توانستید برای راه اندازی ایستگاه فضایی در مدار ماه به نتیجه ای برسید؟
کریکالف: ما در حال مذاکره هستیم و باید بدانیم که چه تجهیزات و در چه مدار و برای چه منظور. مثلا در مدار ماه باشد که تحقیقات در سطح ماه باشد و سفر به جا های دورتر یا نزدیکتر به ماه برای فرود در ماه. شاید آنجا فضایی شود برای مونتاژ سفینه های جدید جهت پرواز های دورتر. همه چیز بر می گرد به مسایل فنی و بعد بر می گردد به تکمیل گروه و وظایف آن.
* – یکی از بحث مطرح این است که در آینده نقش انسان در فضانوردی بیشتر است یا روبات ها. نظر شما چیست؟
کریکالف: به نظر من انسان و روبات باید همکاری داشته باشند. قسمتی از کار ها باید خودکار باشد و قسمتی سرنشیندار باشد. سوال اینجاست که مرز همکاری کجاست؟ همه چیز بر می گرد به پیشرفت فنی و وظایف در نظر گرفته شده و تکالیفی که باید روشن شود. در سال گذشته در انستیتوی مرکزی علمی- تحقیقاتی ماشین استرونیه، مرکز پرواز های سرنشیندار طراحی شده است. این مرکز به روسکاسموس در هدف گذاری ها باید کمک کند این که چگونه سناریو پیشرفت کار های علمی در فضا نوشته شود چه برای ایستگاه فضایی بین المللی و چه برای ماه و این که درصد مشارکت انسانی و سامانه های خودکار چگونه باید باشد. بطور مثال برای سفر به ماه در آغاز دستگاه های خودکار وظیفه نمونه برداری و کسب اطلاعات را دارند بعد کار فضانوردان در ماه شروع می شود البته در سطح ماه هم قرار بر این است که همکاری بین انسان و روبات به شکل گسترده صورت گیرد.
