از زمان جنگ سرد به این سو موشکهای بالستیک-به ویژه انواع قاره‌پیمایش- مهمترین تسلیحات بازدارنده دنیا شمرده می‌شدند. تسلیحاتی که ساخته می‌شدند تا عملا استفاده نشوند.در میدان واقعی نبرد این تنها موشک های بالستیک تاکتیکی با بردی کمتر از 300 کیلومتر بودند که واقعا استفاده می‌شدند.امروزه نزدیک به سی کشور مختلف جهان صاحب انواع گوناگونی از موشک های بالستیک هستند. از این میان تعداد بسیار کمی موشک قاره‌پیما یا حتی دوربرد دارند.
موشک بالستیک چیست؟
موشکهای بالستیک در حقیقت راکت‌های هدایت پذیری هستند با ابعاد بزرگ که پس از پرتاب مسیری پرتابی را طی میکنند تا سرجنگی خود را به محدوده هدف برسانند.مسیر پرتابی به این معناست که هنگام پرتاب تمام سوخت خود را صرف رساندن خود به بالاترین ارتفاع ممکن برای قرار گرفتن در مسیر مناسب سقوط روی هدف می‌رسانند.سپس سرجنگی آن مسیر بازگشت را به صورت سقوط آزاد و با کمک انرژی پتانسیلی که از جاذبه میگیرد، طی میکند.
توجه کنید که موشک پرواز نمی‌کند بلکه مثل نیزه‌ای که توسط نیروی بازوی شما پرتاب می‌شود با کمک موتور راکتی خود به سمت آسمان پرتاب می‌شود.هدایت موشک تا حدود زیادی توسط مسیر پرتابی با کمک بالچه‌های کوچک روی بدنه یا رانشگرهای کوچکی که در مراحل مختلف آن جای گرفته‌اند، انجام میشوند. با این وجود به خاطر سرعت بسیار بالا و نبود نیروی رانش کنترل شده هنگام بازگشت به زمین، عملا کنترلی روی سرجنگی آن وجود ندارد.
به همین خاطر هم موشکهای بالستیک عملا ضریب خطای بالا و دقت پایینی دارند.این نقطه ضعف عموما به کمک نیروی انفجاری متعارف یا غیرمتعارف آنها جبران می‌شود.موشکهای بالستیک با برد کمتر از 350 کیلومتر از اتمسفر زمین خارج نمی‌شوند اما موشکهایی که برد بیشتری دارند، در نقطه اوج مسیر پرتابه‌ای خود از جو خارج میشوند.
مشخصا هرچه موشک تا ارتفاع بیشتری بالا برود، برد بیشتری دارد. عموم موشکهای بالستیک امروزی عموما از انواع دوربرد یا قاره‌پیما هستند که برای حمل کلاهک های هسته‌ای ساخته میشوند.با این حال همچنان موشکهای بالستیک کوتاه‌برد تا میانبرد-نظیر آنهایی که در ایران تولید می‌شود-نیز کاربران گسترده‌ای دارد، هرچند بیشتر آنها تولید کننده موشکهای خود نیستند.
موشکهای بالستیک و موشکهای ماهواره‌بر
در عمل تفاوت فناوری زیادی میاد موشکهای ماهواره‌بر و موشکهای بالستیک وجود ندارد. حتی بسیاری از موشکهای ماهواره‌بر امروزی براساس موشکهای بالستیک میانبرد تا قاره‌پیما توسعه پیدا کرده‌اند، اما تفاوت اصلی در نوع سوخت مصرفی و همچنین مسیر پرتابی است. موشکهای بالستیک مسیر پرتابی را بالستیکی طی میکنند، به این صورت که ابتدا تمام سوخت خود را برای رساندن به بالاترین مدار تنظیم شده مصرف میکنند و سپس همانند یک پرتابه سقوط آزاد به سمت زمین بازمی‌گردند.
در مقابل موشکهای ماهواره‌بر به آرامی خود را به مسیر دواری می‌رسانند که در مدار مشخصی اطراف زمین تنظیم شده است. به این ترتیب می‌توانند ماهواره‌ها یا فضاپیماهای کوچکی را به مدار مشخصی در اطراف سیاره برسانند.
تفاوت مهم: سوخت مایع یا جامد
بیشتر موشکهای بالستیک قدیمی سوخت مایع بوده‌اند. در حالی که بیشتر موشکهای بالستیک امروزی سوخت جامد هستند.سوخت مایع یا جامد بودن موشک‌ها، مزایا و معایب خاص خودش را دارد. موشکهای سوخت جامد به مراتب زودتر آماده میشوند،نگهداری راحت‌تری دارند، نیروی رانش بیشتری تولید میکنند و در مراحل مختلف پرتاب، این امکان وجود دارد که موتور موشک را خاموش یا روشن کرد.
در مقابل موشکهای سوخت مایع قابلیت تنظیم شدت انرژی خروجی موتور خود با تنظیم سوخت وارد شده به محفظه احتراق را دارند و از همه مهم‌تر، برخلاف موشکهای سوخت جامد ساده‌تر هستند و راحت‌تر می‌شود از آنها مجددا استفاده کرد.به همین خاطر امروزه تقریبا تمامی موشکهای ماهواره‌بر دنیا سوخت مایع هستند، در حالی که موشکهای بالستیک سوخت جامد می‌باشند.
علاقه‌مندی ایران از موشک بالستیک شروع شد
پیش زمینه علاقه ایران به توسعه فناوری موشکی به سالهای پیش از دهه 70 میلادی بازمی‌گردد.هر چند صنعت موشکی در ایران از اواسط جنگ تحمیلی شکل گرفت. پیش از انقلاب، دولت وقت علاقه‌مند بود تا موشکهای زمین به زمین کوتاه‌برد “لنس” را به عنوان تقابل با تهدید رو به افزایش عرقا خریداری کند. در خواستی که با مخالفت کنگره مواجه شد و تحقق نیافت.اما پس از آن که خبرهای خرید موشکهای اسکاد توسط عراق به ایران رسید، ایران سرمایه‌گذاری روی توسعه موشکهای زمین به زمین در فلسطین اشغالی را آغاز کرد.برنامه‌ای که بعدها به پروژه FLOWER یا گل شهرت یافت.
این پروژه پس از انقلاب لغو شد و کارشناسان رژیم صهیونیستی حتی کوچک‌ترین اطلاعات موجود درباره‌ی چند و چون پروژه را از بین بردند،اما جدیت ایران در توسعه‌ی موشکی وقتی شدت یافت که عراق موشک باران شهرهای ایران را با موشکهای اسکاد خود آغاز کرد. ایران ابتدا تعدادی موشک اسکاد بی از لیبی و سپس تعداد دیگری هم از سوریه و کره شمالی خرید.
این‌طور که موسسه “جینز” در این رابطه می‌نویسد در فاصله سالهای 1985 تا 1986 ایران حدود 54 موشک اسکاد B از سوریه و لیبی خرید.با این حال تعداد کمی از این موشک‌ها واقعا علیه عراق استفاده استفاده شدند.ایران به خرید تعداد بیشتر اسکاد B و بعدها C ادامه داد و این تازه شروع علاقه ایران به توسعه فناوری موشکی بود.