گامی مهم در مسیر شناخت راز انرژی تاریک؛ حالت پنجم ماده در فضا ایجاد شد
برای نخستین بار فضانوردان در ایستگاه فضایی بینالمللی و در شرایط میکروگرانش، چگالش بوز-اینشتین (Bose–Einstein condensate بهاختصار BEC) یا حالت پنجم ماده را ایجاد کردند؛ امری که میتواند به کسب بینشی بیسابقه برای حل معمای پیچیده ذرات بنیادین جهان کمک کند. دانشمندان معتقدند این ذرات بنیادین سرنخهای خوبی برای شناخت پدیده اسرارآمیز انرژی تاریک (Dark Energy) بهدست میدهد. تصور میشود این انرژی عامل شتابدهنده انبساط جهان باشد.
چگالش بوز-اینشتین حالتی از ماده است که وجود آن تقریباً یک قرن پیش توسط آلبرت اینشتین و یک ریاضیدان هندی بهنام ساتیندرا نات بوز (Satyendra Nath Bose) پیشبینی شده بود. این ذره هنگامی شکل میگیرد که اتمهای گاز رقیقشده بوزون (Boson) به دمای صفر مطلق (صفر درجه کلوین یا منفی ۲۷۳.۱۵ درجه سانتیگراد) برسند. در این حالت ذرات بنیادین تشکیلدهنده آنها همگی بهصورت یک تک حالت کوانتومی در هم ادغام میشوند و اَبَرذرههایی شکل میگیرد که برخلاف ذرات معمول، رفتاری شبیه به یک ریزموج (Microwave) دارند.
چگالش بوز-اینشتین بسیار شکننده و سرعت عبور نور در آن بسیار کم است. ازاینرو و بهدلیل تداخل گرانش زمین با میدانهای مغناطیسی لازم برای نگه داشتن وضعیت چگالش بوز-انیشتین، محققان بهسختی میتوانند آن را روی زمین ایجاد کنند. پژوهشگران با استفاده از محیط میکروگرانش فضا توانستند ویژگیهای این حالت ماده را بررسی کنند. رابرت تامپسون (Robert Thompson)، محقق ارشد این پژوهش در ناسا، میگوید: «میکروگرانش به ما اجازه داد تا اتمها را با نیرویی ضعیفتر محبوس کنیم، زیرا مجبور به محافظت از آنها در برابر گرانش نبودیم.»
در این مطالعه به چند اختلاف میان ویژگیهای BEC ایجادشده روی زمین و در ایستگاه فضایی بینالمللی اشاره شده است. بهعنوان مثال، BEC که در آزمایشگاههای زمینی بهوجود آمده فقط چند میلیونم ثانیه دوام دارد و بهسرعت از هم میپاشد؛ اما BEC ایجادشده در ایستگاه فضایی بیش از یک ثانیه دوام آورد و محققان توانستند ویژگیهای آن را بررسی کنند.