تغییر نام تلسکوپ جدید ناسا بهافتخار «مادر هابل»
ناسا نام تلسکوپ نقشهبرداری میدان باز فروسرخ (WFIRST) خود را بهافتخار نانسی گریس رومن (Nancy Grace Roman)، ستارهشناس فقید آمریکایی، به «تلسکوپ فضایی رومن» تغییر داد. نانسی رومن یکی از اولین مدیران زن ناسا بود که برای بسیاری بهخاطر نقشی که در برنامهریزی تلسکوپ فضایی هابل داشت، با نام «مادر هابل» شناخته میشود. وی همچنین یک سخنران فعال، آموزگار و یک حامی زنان در علم بود.
این ستارهشناس در سال ۱۹۴۹، مدرک دکتری ستارهشناسی خود را از دانشگاه شیکاگو (University of Chicago) دریافت کرد و در سال ۱۹۶۰ به سمت ریاست ستارهشناسی در اداره علوم فضایی ناسا رسید و این سمت را بهمدت ۲۰ سال حفظ کرد. رومن در سال ۱۹۷۹، سالها پیش از زمانی که حتی پروژه ساخت WFIRST پیشنهاد شود، بازنشسته شد. او در برنامههای مهم دیگری از جمله مأموریت تلسکوپ فضایی کاوشگر زمینه کیهان (COBE) نیز مشارکت داشت. این زن دانشمند سرانجام در سال ۲۰۱۸ و در سن ۹۵ سالگی درگذشت.
بهگفته جیم برایدنستاین (Jim Bridenstine)، مدیر ناسا، بهخاطر رهبری نانسی رومن بود که ناسا توانست در حوزه اخترفیزیک پیشگام شود و تلسکوپ هابل را بهعنوان قدرتمندترین و موفقترین تلسکوپ فضایی جهان تابهامروز به فضا ارسال کند. وی دراینباره میگوید: «برای نامگذاری تلسکوپ WFIRST هیچ نامی بهتر از نام رومن به ذهنم نمیرسد.»
تلسکوپ WFIRST که قرار است در سال ۲۰۲۵ به فضا پرتاب شود، از روش جدیدی موسوم به میکرولنزینگ (microlensing) استفاده خواهد کرد. میکرولنزینگ روشی است که کشف اجسام دوردست را با استفاده از ستارههای پسزمینه آن تسهیل میکند. این تلسکوپ نه تنها سیارههای فراخورشیدی دور و کوچک را کشف میکند، بلکه به رصد انواع گستردهای از اجرام کیهانی مانند کوتولههای قهوهای و سیاهچالهها نیز خواهد پرداخت. آژانس فضایی آمریکا هزینه توسعه این تلسکوپ را که دارای وزنی بیش از ۴ تْن خواهد بود، ۳.۲ میلیارد دلار تخمین زده که با محاسبه سایر هزینهها این مبلغ به ۳.۹ میلیارد دلار خواهد رسید.
بسیاری از ابزارهایی که برای ردیابی و مطالعه سیارههای فراخورشیدی استفاده میشوند، مانند تلسکوپ فضایی تس (TESS) ناسا، با روشی موسوم به انتقال یا ترانزیت (Transit) کار میکنند. این روش فرآیندی است که براساس آن تلسکوپها به ستارگان دوردست خیره میشوند و بهدنبال کاهش درخشندگی دورهای آنها هستند تا حضور یک سیاره در حال عبور را میان تلسکوپ و ستاره رصد کنند.
اما تلسکوپ WFIRST با بهرهگیری از روش جدید یادشده، کار را بهشکل دیگری پیش میبرد. هنگامی که یک سیاره کوچک از بین دید تلسکوپ و ستاره میزبان خود میگذرد، نیروی گرانشی نسبتاً کم آن، نور ستاره را بهشکلی خم میکند که میتوان آن را از فاصله بسیار دور تشخیص داد. در این روش سیگنال بهدست آمده از آنچه در روش ترانزیت دریافت میشود قویتر است و امکان شناسایی سیارههای دورتر را نیز فراهم میکند. بنابر اعلام ناسا این تلسکوپ سیارههای فراخورشیدی یا جهانهایی ماورای منظومه شمسی را رصد کرده و مورد بررسی قرار خواهد داد.