اندیشکده انگلیسی یوروپن نتورک لیدرشیپ (European Network Leadership) در مطلبی به قلم فابین هینز (Fabian Hinz) مطلبی تحلیلی درباره پرتاب نخستین ماهواره نظامی ایران نوشته است که در ادامه آن را می‌خوانید. لازم به توضیح است انتشار چنین مطالبی جنبه اطلاع‌رسانی داشته و نوع نگاه و برداشت نویسنده آن به‌منزله تأیید از سوی اسپاش نیست.
در ۲۲آوریل، ایران با موفقیت اولین ماهواره نظامی خود به‌نام نور را با استفاده از ماهواره‌بر قاصد به فضا پرتاب کرد. با ساخت قاصد، ایران در واقع برای اولین بار از برنامه فضایی موازی خود که توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دنبال می‌شده، رونمایی کرد.
این تحلیل می‌افزاید پرتاب ماهواره‌های ایرانی به‌طور سنتی توسط سازمان فضایی ایران با همکاری وزارت دفاع این کشور انجام می‌شد، اما این بار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مسئول اجرای پروژه بود. قاصد اولین ماهواره‌بری بود که در خارج از پایگاه فضایی امام خمینی ایران پرتاب شد. محل پرتاب این ماهواره یکی از پایگاه‌های موشکی سپاه در نزدیکی شاهرود بود. با این حال، نقش سپاه در قاصد صرفاً در مرحله نهایی عملیات محدود نمی‌شود. هر دو موتور مرحله دوم این ماهواره‌بر و همچنین ماهواره نور توسط سپاه، خارج از ساختار‌های رسمی صنعت فضایی ایران ساخته شده است.
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، درباره پرتاب این ماهواره اظهار داشت: «برنامه فضایی سپاه سال‌ها در آرامش پیشرفت کرده بود و طبق دستورالعمل این ارگان، تنها پس از یک آزمایش موفق، در معرض دید عموم قرار گرفت.» او همچنین افزود «این ماهواره یک پروژه فوق‌العاده است که شامل توسعه ماهوارهبرها، ماهواره‌ها و ایستگاه‌های زمینی می‌شود.»
به‌نوشته نویسنده این تحلیل، فناوری پیشرفته در پیشرانه سوخت جامد قاصد یک تحول بزرگ است. از حیث فنی هم باید توجه داشت که ماهواره‌برهای سه مرحله‌ای نیز همانند موشک‌های قاره‌پیما، در مرحله اول یک موشک از موشکی اصلی جدا شده و در مرحله دوم موشک دیگر نیز جدا شده و در مرحله سوم ماهواره را در مدار مورد نظر قرار می‌دهد؛ درست شبیه یک موشک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای. قاصد در واقع نسخه پیشرفته شهاب ۳ است.
نوآوری واقعی در طراحی قاصد مربوط به مرحله دوم آن یعنی استفاده از موتور محرک سلمان می‌شود. اولین بار در ماه فوریه سال جاری میلادی، از سلمان با مجموعه‌ای از فناوری‌های پیشرفته از جمله پیشرانه جامد، یک نازل چرخان برای کنترل پرواز و یک پوشش فیبر کربن سبک رونمایی شد. سلمان در ابعاد کوچک و از لحاظ کارایی محدود، صرفاً برای پرتاب فضایی در نظر گرفته شده است. بااین‌وجود، از بسیاری جهات، این فناوری برای توسعه موشک‌های دوربرد و مدرن از جمله موشک‌های بالستیک هم قابلیت استفاده دارد.
نشانه‌هایی وجود دارد که ثابت می‌کند ایران قبلاً توانسته به پیشرفت‌های خوبی در فناوری پیشرانه جامد برسد و از لحاظ نظری این پیشرفت‌ها می‌تواند به‌عنوان مقدمه‌ای برای توسعه موشک‌های بالستیک باشد. در واقع یک ماهواره‌بر بزرگ سوخت جامد به‌سهولت می‌تواند به یک موشک قاره‌پیما تبدیل شود. اگر قاصد به یک موشک بالستیک تبدیل شود، از موشک‌های فعلی ایران که حداکثر تا ۲ هزار کیلومتر برد دارد فراتر خواهد رفت. ساخت این ماهواره‌بر اولین گام در مسیر حرکت به‌سمت توانایی ساخت موشک‌های قاره‌پیما ایران است.
اینکه ایران دقیقا با چه سرعتی می‌تواند به این فناوری دست یابد به توان و اراده رهبران آن بستگی دارد. این ویژگی‌ها و همچنین داده‌های تاریخی مربوط به قبل از انفجار سال ۲۰۱۱، نشان می‌دهد که برنامه فضایی ایران به رهبری سپاه، منطق بسیار متفاوتی از برنامه فضای غیرنظامی آن دارد. ازآنجایی‌که برنامه غیرنظامی ایران از پرتابگرهایی که برای تبدیل به موشک بالستیک مناسب نیستند استفاده می‌کند، به‌نظر می‌رسد سپاه قصد دارد فناوری پرتابگر‌های پیشرفته را برای توسعه موشک‌های برد بلند طراحی کند.
در بخش دیگری از این تحلیل آمده است که مطمئناً نمی‌توان این تحولات جدید را از بستر سیاسی گسترده‌تر آن جدا کرد. عقب‌نشینی آمریکا از برجام و همچنین اقدامات فشار حداکثری دولت فعلی انگیزه‌ها را برای محدودیت در توسعه موشک‌ها و ماهوارهبرها به‌طور چشمگیری کاهش داده و ایران را به سمت چنین برنامه‌هایی سوق داده است. به‌نوشته این اندیشکده انگلیسی، توسعه برنامه موشکی از طریق آزمایش فضایی فرصتی نادر برای اعمال فشار بر آمریکا و بازیابی اهرم سیاسی در برابر آن است.
تا وقتی که زمان واکنش وجود داشته باشد، رهبران غربی نباید برنامه نظامی و غیرنظامی ایران را در یک سطح قرار دهند. تلاش برای دستیابی به یک تفاهم رسمی یا غیررسمی موجب محدود کردن ابعاد نظامی برنامه فضایی ایران می‌شود. با‌این‌حال، با برنامه فضایی فعلی سپاه و روابط پرتنش آمریکا و ایران، حتی چنین توافق محدودی هم این روز‌ها بسیار بعید به‌نظر می‌رسد.