مریم فخیمی: چهار دهه پیش، جورج لوکاس (George Lucas)، فیلمسازآمریکایی، دست به خلق یکی از آثار جذاب دنیای علمی‌تخیلی یعنی مجموعه فیلمهای «جنگ ستارگان» زد. جنگ ستارگان، فیلمی حماسی در سبک اپرای فضایی است. ماجرای فیلم در کهکشانی خیالی و دوردست اتفاق می‌افتد که در آن نبرد میان‌سیاره‌ای بین یک امپراتوری مستبد در یک طرف و اتحادیه شورشیان در طرف دیگر در جریان است.
ساخت نخستین قسمت این مجموعه با عنوان «امیدی تازه»، چهار سال زمان برد و کارگردان فیلم با شکست‌های زیادی در مراحل تولید مواجه شده بود، اما در نهایت این فیلم به یکی از پرفروش‌ترین فیلمهای دوران تبدیل شد. با اینکه ۴۳ سال از اکران نخستین سری این مجموعه سپری شده، ایده‌های معرفی‌شده توسط آن هنوز هم از جمله ژانرهایی است که در فیلمهای مشابه استفاده می‌شود. از طرفی ابزارهای فانتزی معرفی شده در مجموعه فیلمهای جنگ ستارگان الهام‌بخش مهندسان و دانشمندان بوده؛ از شمشیرهای نوری گرفته تا هاوربایک‌ها.
در اینجا برخی از مهم‌ترین تلاش‌ها برای تبدیل ابزارهای علمی‌تخیلی «جنگ ستارگان» به فناوری‌های قابل استفاده در زندگی واقعی معرفی می‌شود.
شمشیرهای نورانی (Lightsabers)
به‌گفته کارشناسان معروف‌ترین فناوری معرفی‌شده در جنگ ستارگان، شمشیرنوری است، اما احتمالاً بسیار دور از دسترس است! در نظریه ذره‌ای نور، نور از فوتون تشکیل شده است. فوتون‌ها ذرات بدون جرم و بدون باری هستند که برهمکنشی با یکدیگر ندارند. بنابراین احتمال برخورد پرتوهای نوری در جنگ با شمشیرهای نوری بعید است.
بااینحال در سال ۲۰۱۳ محققان دانشگاه هاروارد (Harvard University) و مؤسسه فناوری ماساچوست (Massachusetts Institute of Technology)، با فرستادن فوتون‌ها درون گاز سرد شده‌ای از اتم‌های روبیدیوم، برهم‌کنش‌هایی قوی را بین فوتون‌ها ایجاد کردند و در نهایت فوتون‌های آزمایش‌شده به‌صورت یک مولکول واحد ظاهر شدند.
میکائیل لوکین (Mikhail Lukin)، استاد فیزیک دانشگاه هاروارد، مقایسه تعامل ذرات فوتون در این آزمایش را با شمشیرهای نورانی بی‌ربط نمی‌داند. اما اریک دیویس (Eric Davis)، فیزیکدانی در مؤسسه مطالعات پیشرفته آستین (Institute for Advanced Studies at Austin) در تگزاس، معتقد است شمشیر نورانی یک ابزار خیالی است و امکان دوئل با آن، که مستلزم برهمکنش فوتون‌ها است، هرگز به واقعیت بدل نمی‌شود.
البته همه چیز پایان نیافته است، آن هم وقتی که صحبت از سلاح‌های سبک به میان آید. مهندسان در حال توسعه سلاح‌هایی مشابه سلاح‌های فیلم «جنگ ستارگان» هستند. پیش‌تر نیروی دریایی ایالات متحده (United States Navy)، سلاح لیزری مستقر در کشتی را ارائه کرده که قادر است قایق‌های کوچک را غیرفعال کند. همچنین نیروی هوایی ایالات متحده (United States Air Force)، آزمایش اسلحه دیگری مبتنی بر لیزر را آغاز کرده که پنج برابر قدرتمندتر از نسخه آزمایش‌شده توسط نیروی دریایی این کشور است. این سلاح به‌اندازه کافی کوچک است و قابلیت نصب در جت‌ها و خودروهای زرهی را دارد.
هایپراسپیس و هایپر درایو (Hyperdrive & Hyperspace)
در این فیلم می‌بینید که سفینه‌های فضایی مانند میلنیوم فالکون (Millennium Falcon) از قابلیت سفر بین منظومه‌هایی برخوردار هستند که چندین سال نوری با هم فاصله دارند. این سامانه با نام هایپردرایو (Hyperdrive) به مسافران کهکشان اجازه می‌دهد وارد فضایی به نام هایپراسپیس (Hyperspace) شوند.
اریک دیویس که روی سفر با سرعتی سریع‌تر از سرعت نور تحقیق می کند، می‌گوید: «در حالی که جزئیات فیلم در این مورد مبهم است، ایده سفرهای سریع‌تر از نور، ریشه در واقعیت علمی دارد.» درحالی‌که سفرهای سریع‌تر از سرعت نور غیر ممکن است، در ماهیت نظریه خمیدگی فضا-زمان که توسط آلبرت اینشتین مطرح شد، جهت کوتاه کردن فاصله بین دو نقطه می‌توان فضا را خمیده کرد. برای سفرهای مافوق سرعت نور، دو راه داریم؛ استفاده از «وارپ درایور» یا «کرمچالهها».
سامانه وارپ درایو (Warp Drive) فضاپیما را در فضای عادی نگه می‌دارد، ولی با استفاده از واکنش بین ماده و پادماده، یک حباب در فضا-زمان اطراف فضاپیما ایجاد می‌کند و آن را از آثار سرعت‌های بالا همچون تغییرات جرم خود فضاپیما یا سرنشینان آن یا سریع‌تر گذشتن زمان حفظ می‌کند. بنابراین سرنشینان فضاپیما هیچ تغییر فیزیکی در اطراف خود یا فضاپیما مشاهده نمی‌کنند. در حالت عادی طبق نظریه نسبیت خاص اینشتین، هیچ جسمی نمی‌تواند به سرعت نور برسد، ولی به‌علت وجود این حباب، سرعت نور نیز حرکت فضاپیما را محدود نمی‌کند و فضاپیما می‌تواند بسته به قدرت سامانه وارپ به سرعت‌هایی فراتر از نور دست یابد.
در سال ۱۹۹۴ میگوئل آکوبیِر (Miguel Alcubierre) سامانه‌ای را در تئوری مطرح کرد که با استفاده از واکنش ماده و پادماده می‌توان فضای جلوی فضاپیما را منقبض و فضای پشت آن را منبسط کرد و نتیجه‌ای مشابه ماشین‌های وارپ به‌دست آورد.
کرمچالهها نیز راهی برای کوتاه کردن فواصل دور هستند. کرمچالهها گریزگاه‌هایی هستند که دو نقطه را در فضا-زمان به‌هم متصل می‌کنند و به‌عنوان روشی نظری برای تا کردن فضا و زمان مطرح هستند تا بتوان دو مکان مختلف در فضا را به‌یکدیگر متصل نمود و سپس در لحظه و به‌طور آنی از یک محل به محل دیگر سفر کرد.
این موضوع و نظریه منجر به شروع تحقیقاتی در آزمایشگاه ایگل‌ورک (Eagleworks) وابسته به مرکز فضایی جانسون ناسا (NASA’s Johnson Space Center) شد که تلاش در ایجاد خمیدگی در فضا را داشتند. البته نتایج تحقیقات هنوز منتشر نشده، اما نظریه‌هایی قوی درباره این موضوع وجود دارد و آزمایش‌هایی برای کوچک کردن فضا در حال انجام است. به‌گفته محققان در حال حاضر هیچ نوع فناوری که بتواند این تئوری‌ها را اجرا کند وجود ندارد و ممکن است بین ۵۰ تا ۳۰۰ سال طول بکشد تا بشر به فناوری تولید کرمچالهها یا وارپ‌ها دست یابد.
اسپیدر (speeder)
یکی از وسایل نقلیه مورد استفاده در جنگ ستارگان که ساخت آن در شرف تحقق یافتن است، اسپیدر نامیده می‌شود. در حال حاضر تعدادی از شرکت‌ها در تلاشند نسخه‌های کاربردی هاوربایک‌ها را که در فیلم با نام اسپیدر شناخته می‌شوند، بسازند.
شرکت نوپای ائروفکس (Aerofex) مستقر در کالیفرنیا، وسیله نقلیه ائرو-ایکس (Aero-X) را که نوعی موتورسیکلت شناور می‌باشد، توسعه داده است. این وسیله می‌تواند با سرعت ۷۲ کیلومتر در ساعت تا ارتفاع ۳ متر پرواز کند.
همچنین هاورکرافت‌های VR و قطارهای الکترونیکی از نمونه‌های واقعی وسایل نقلیه شناور هستند. شرکت فولکس واگن (Volkswagen) نیز یکی از چندین شرکت بزرگی است که در حال تحقیق و پژوهش پیرامون ایده ساخت یک خودرو هاورالکترومگنت است.
سیاره‌های فراخورشیدی
یکی از اصلی‌ترین بخش‌های فیلم وجود سیاره‌های بیشماری در کهکشان است که توسط شبکه تجارت بین کهکشانی به‌هم متصل هستند. درحدود سال ۱۹۹۵ یعنی تقریباً ۲۰ سال پس از اکران اولین قسمت از سری جنگ ستارگان، اولین سیاره فراخورشیدی (سیاره‌های خارج از منظومه شمسی) کشف شد.
مارک بریک (Mark Brake)، فیزیکدان بریتانیایی، می‌گوید: «به نظر من مهم‌ترین نکته در مورد جنگ ستارگان این است که آینده انسان در فضا می‌گذرد. در واقع موضوع کلی این فیلم تجارت و توسعه در مجموعه‌ای از منظومه‌های خورشیدی است و ما اکنون در حال کشف این منظومه‌ها هستیم.»
تا کنون بیش از ۵ هزار سیاره فراخورشیدی کشف شده است. در سال ۲۰۱۱ تلسکوپ فضایی کپلر (Kepler) ناسا اولین سیاره‌ای را که به دور دو خورشید می گردد، کشف کرد. این سیاره مشابه سیاره تخیلی تاتوئین (Tatooine) است که لوک اسکای‌واکر (Luke Skywalker) در فیلم جنگ ستارگان در آن سکونت دارد و به گرد دو ستاره می‌چرخد. در سال ۲۰۱۲ این تلسکوپ موفق به کشف دو سیاره دیگر شد که در منطقه حیات‌پذیر به گرد ستاره مادری خود می‌گردند (منطقه حیات‌پذیر در نزدیکی یک ستاره است که در آن آب مایع می‌تواند روی سطح سیاره جاری شود).
درویدها (Droids)
یکی دیگر از شخصیت‌ها و یا ابزارهایی که همیشه در فیلم دیده‌ایم و اکنون در واقعیت کاربرد دارند، درویدها هستند. روبات‌های خدمتکاری که به‌جای تکنسین، خلبان و سرباز هم کار می‌کنند. امروزه نمونه‌های واقعی قابل قیاس به‌شکلی فراوان در واقعیت حضور دارند؛ هواپیماهای بدون سرنشین نظامی، خودروهای بدون راننده و ربات‌های دستیار در پزشکی.
دریکی از رقابت‌های رباتیک در ایالات متحده که از سوی آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا (DARPA) برگزار شد، بخش مهمی به رقابت ربات‌های انسان‌نما اختصاص داشت و بیشتر ربات‌ها به‌خوبی از عهده رقابت‌ها برآمدند. اما این ربات‌ها باید همواره توسط یک اپراتور انسانی کنترل می‌شدند.
درحالی‌که ماشین‌آلات رباتیک مدرن می‌توانند با برخی درویدهای جنگ ستارگان مقایسه شوند، برای ساخت روبات‌های انسان‌نمای هوشمند راه زیادی مانده است.
پرتوکششی (Tractor Beams)
پرتو کششی یک فناوری تخیلی در فیلم است که می‌تواند با ایجاد میدان انرژی نامرئی، جسمی را از فاصله‌ای دور به‌سوی خود بکشد. در جهان واقعی تنها در سطح میکروسکوپی پدیده مشابهی وجود دارد. از اوایل دهه ۲۰۱۰ دانشمندان در حال توسعه لیزرهایی هستند که قابلیت جذب و دفع ذرات ریز را دارند.
در سال ۲۰۱۶، فیزیکدانان دانشگاه ملی استرالیا موفق به تولید پرتو کششی برگشت‌پذیر شدند. اين پرتو ليزر دونات مانند در قست لبه‌‌هايش شفاف و در مركز تاريک است و نخستين پرتو كششی نوری راه دور است كه توانست ذرات با قطر يک‌پنجم ميليمتر را از فاصله ۲۰ سانتيمتر حركت دهد؛ اين ميزان ۱۰۰ برابر بيش از آزمايش‌های قبلی است. از این روش می‌توان در كنترل آلودگی جوی و بازيابی ذرات ريز، ظريف يا خطرناك جهت نمونه‌گيری استفاده كرد.
هولوگرام (Holograms)
هنگامی‌که در دام پرتوکششی ناوشکن امپراتوری کهکشان گرفتار شوید، تنها راه ارسال پیام اضطراری از طریق هولوگرام است. ده‌ها سال از عینک‌های مخصوصی برای دیدن تصاویر سه‌بعدی استفاده می‌شد، اکنون تولید تصاویر و فیلمهای هولوگرافیک مورد استقبال قرار گرفته است.
یکی از معروف‌ترین صحنه‌های جنگ ستارگان زمانی رقم می‌خورد که از R2-D2 پیغام کمک «پرنسس لیا» را می‌شنویم؛ آن هم به کمک یک پروژکتور هولوگرام. اخیراً هم دو چینی که از نابودی مجسمه‌های بودا در افغانستان ناراضی بودند، به‌صورت یک هولوگرام این مجسمه را دوباره بازسازی کردند.
نیرو (The Force)
این نیرو میدانی از انرژی است که از موجودات زنده نشأت گرفته است، همه چیز را احاطه کرده و کهکشان را به‌هم پیوند می‌دهد. در عین حال نیرو جنبه اغواکننده و تاریکی نیز دارد که به نفرت و کین‌خواهی و تمایل به قدرت نامحدود ختم می‌شود. نیرویی که شوالیه‌های «جدی» (Jedi) قدرت خود را از آن می‌گیرند.
این نیرو در واقع بیش از همه وابسته به جادو یا سطح بالایی از فانتزی به‌نظر می‌رسد تا یک اصل علمی؛ اما در اوایل سال ۲۰۱۵ تیمی از محققان اعلام کردند که اولین شواهد وجود این پدیده را کشف کرده‌اند. این محققان همچنین در سال ۲۰۱۷ اعلام کردند که اولین شواهد غیرقابل انکار را برای پدیده نیرو کشف کرده‌اند.
