وجود ماهواره‌های متعدد سنجش از دور در فضا گاهی باعث نگرانی مردم از بابت جاسوسی می‌شود؛ اما این نگرانی تا چه حد ضرورت دارد؟
در همین لحظه که این گزارش را مطالعه می‌کنید، بیش از ۵۴۰۰ ماهواره در مدارهای زمین قرار گرفته‌اند. به تعبیر دیگر هزاران دوربین بالای سر شما در حال تصویربرداری هستند. از زمان پرتاب ماهواره اسپوتنیک (Sputnik) به فضا در سال ۱۹۵۷ تاکنون پیشرفت‌های قابل توجهی در تصویربرداری ماهوارهای حاصل شده که به دلیلی برای نگرانی مردم در مورد جاسوسی فضایی تبدیل گشته است. اگر شما هم در مورد حریم شخصی خود نگران هستید ممکن است این سوال را در ذهن داشته باشید که ماهواره‌ها چه چیزهایی را می‌توانند ببینند و داده‌های تهیه‌شده توسط آن‌ها به کجا ارسال می‌شود.
تصویربرداری ماهوارهای یک چشم‌انداز منحصر به فرد از زمین را در اختیار دانشمندان و دیگر افراد و سازمان‌ها قرار می‌دهد تا الگوها و روندها را برای انجام پروژه‌های علمی شناسایی کنند. اما از سوی دیگر حریم شخصی افراد را بیش از هر زمانی به خطر انداخته است.
حفظ حریم شخصی در عصر دیجیتال که شرکت‌ها بدون اجازه داده‌ها و اطلاعات شخصی کاربران را ذخیره می‌کنند و در بعضی مواقع این اطلاعات توسط هکرها به سرقت می‌رود به یک معضل بدل شده است. اطلاعات کارت‌های اعتباری، شماره تلفن‌ها، شماره‌های ملّی، تاریخ تولد، اطلاعات حساب و نشانی محل سکونت از مواردی هستند که گاه و بیگاه اخباری در مورد لو رفتن تعداد زیادی از آن‌ها منتشر می‌شود.
اما در چه مواردی باید از بابت ماهواره‌های سنجش از دور نگران باشیم و در چه مواردی جای نگرانی وجود ندارد؟ کارشناسان امنیت سایبری اعتقاد دارند که عدم درک صحیح از ماهواره‌های سنجشی باعث پخش برخی شایعات شده است ولی در مجموع سودهای تصویربرداری ماهوارهای بر ضررهایش می‌چربد.
همه ماهواره‌ها مثل هم نیستند
درست است که ماهواره‌های سنجش از دور قابلیت عکسبرداری از فضا را دارند، اما بخش اعظمی از چند هزار ماهواره فعال در مدار به محل سکونت شما کاری ندارند. برای مثال برخی از این ماهواره‌ها در جهت کمک به کشاورزان برای تعیین زمان برداشت محصولاتشان استفاده می‌شوند و برخی دیگر در نقشه‌برداری از بزرگراه‌ها توسط مهندسین شهرسازی کاربرد دارند. ماهواره‌های سنجشی در برنامه ریزی سفرهای هوایی، نظارت بر سطح آب دریاها، فوران‌های آتشفشان‌ها، و آتش‌سوزی‌ها گسترده نیز مورد استفاده هستند.
سازمان ملل (United Nations) از دهه ۱۹۶۰ تاکنون اطلاعات ماهواره‌هایی را که به فضا ارسال می‌شوند ثبت می‌کند؛ هرچند بسیاری از این ماهواره‌ها دیگر در مدار نیستند. در ادامه انواع اصلی ماهواره‌ها معرفی می‌شود:
ماهواره‌های نظامی: ماهواره‌هایی با اهداف شناسایی، دفاعی و اطلاعاتی
ماهواره‌های تجاری: ماهواره‌هایی که توسط شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری عموما برای برقراری ارتباطات، نقشه‌برداری، اهداف مرتبط با سرگرمی و … استفاده می‌شوند
ماهواره‌های ناوبری: ماهواره‌هایی برای راه‌اندازی سامانه‌های ناوبری فضاپایه همچون جی پی اس (GPS) بیدو (BeiDou) و …
ماهواره‌های علمی: ماهواره‌هایی که با هدف انجام تحقیقات بیولوژیکی، نظارت بر محیط زیست، تحقیقات فضایی، ارزیابی الگوهای کشاورزی، هواشناسی و خدامت درمانی به فضا ارسال می‌گردند.
تصاویر ماهوارهای کم‌دقت تر از چیزی هستند که فکر می‌کنید
تصاویر ماهوارهای شبیه فیلم‌‌های اکشن هالیوودی نیستند که آنقدر بتوانید تصویر را بزرگ کنید که جوش‌های روی صورت یک فرد را مشاهده کنید. در واقع تا همین امروز هم کیفیت تصاویر ماهوارهای در بهترین حالت با تصویری که با دوربین تلفن همراه خود از شخصی می‌گیرید قابل مقایسه نیستند. به عنوان مثال در تصویر تهیه‌شده توسط یک ماهواره با دقت تصویربرداری یک متر، هر پیکسل نشان‌دهنده یک متر مربع است. در ادامه یک تصویر خاص را با چهار دقت تصویربرداری ماهوارهای بررسی می‌کنیم.
دقت ۵۰ سانتیمتر: این میزان متداول‌ترین دقت تصویربرداری در نقشه‌های گوگل است. همانطور که مشاهده می‌کنید تصویر به صورت پیکسل پیکسل می‌باشد.
دقت ۲۵ سانتیمتر: این دقت بالاترین دقت در دسترس برای ماهواره‌های تجاری می‌باشد. جزئیات تصویر هنوز قابل تشخیص نیست.
دقت ۵ سانتیمتر: این دقت در محدوده تصویربرداری ماهواره‌های جاسوسی است. در این تصویر می‌توانید دو مرد که در ایستگاه اتوبوس نشسته‌اند، خیسی زمین ناشی از آب شدن برف، سطل زباله و سایه‌هایی در پیاده‌رو را تشخیص دهید.
دقت ۱ سانتیمتر: کارشناسان باور دارند این این دقت در برخی ماهواره‌های جاسوسی پیشرفته دولتی استفاده می‌شود. ترک‌های پیاده‌رو و زباله‌های کوچک روی زمین در این تصویر قابل تشخیص است.
دقت تصاویر تهیه‌شده توسط هر ماهواره با توجه به فناوری‌های به‌کارگرفته‌شده در آن متفاوت است اما اکثر تصاویر ماهوارهای آنقدر دقیق نیستند که حریم شخصی افراد را به خطر بیاندازند. جان گومز (John Gomez) مدیر شرکت امنیت سایبری سنسیتو (Sensato) می‌گوید: «اکثر مردم دقت ماهواره‌ها را بر اساس چیزی که در فیلم‌ها می‌بینند قضاوت می‌کنند.»
ماهواره‌ها و قوانین
ماهواره‌ها تحت قوانین و مقرراتی فعالیت می‌کنند. هر شرکت آمریکایی که بخواهد ماهوارهای به فضا پرتاب کند ابتدا باید مجوز کمیسیون مخابرات فدرال (Federal Communications Commission) و تاییدیه اتحادیه بین‌المللی مخابرات (International Telecommunications Union) را دریافت نماید. ماهواره‌های نظارتی همچنین باید مقررات سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA) را رعایت کنند.
بن لام (Ben Lamm) مدیر شرکت هوش مصنوعی هایپرجاینت (Hypergiant Industries) می‌گوید: «اگر دقت ماهوارهای بهتر از ۳۰ سانتیمتر باشد، تنها صنایع دفاعی اجازه استفاده از آن را دارند. در این محدوده دقت، ماهواره می‌تواند خانه‌ها و شاید خودروها را تشخیص دهد اما قطعا افراد را خیر.» به اعتقاد وی مقررات وضع‌شده توسط سازمان ملی اقیانوسی و جوی به حدی سخت‌گیرانه هستند که از امنیت عموم مردم اطمینان حاصل شود.
قوانین و مقررات آمریکا بر ماهواره‌های دیگر کشورها حاکم نیستند اما هر کشور برای ماهواره‌های خود قوانینی وضع می‌کند. برای مثال ماهواره‌های کانادا از سند سامانه‌های فضایی سنجش از دور تبعیت می‌کنند و در اروپا مفاد قانون جامع محافظت از داده‌ها بر هر سامانه تصویربرداری که بتواند شهروندان را تشخیص دهد اعمال می‌گردد.
در نهایت باید توجه داشت که تصاویر ماهوارهای هنگامی ارزشمند هستند که به تحلیل و داده‌های دیگر ضمیمه شوند. به گفته گومز، هک کردن تلفن همراه یا سامانه مسیریابی خودرو شما برای مقاصد جاسوسی، نسبت به دست پیدا کردن به تصاویر ماهوارهای با دقت لازم کار سخت‌تری است. در هر حال اینکه بدانیم ماهواره‌های چه قابلیت‌هایی دارند و چه ظرفیت‌هایی ندارند از پخش اطلاعات و باورهای غلط جلوگیری می‌کند. لازم به ذکر است که فعلا قوانین و مقررات دولتی برای نظارت بر فعالیت ماهواره‌های سنجشی مناسب هستند اما شاید در آینده قوانین از فناوری عقب بمانند.