به مناسبت سالروز پرتاب ماهواره سینا؛ این ماهواره از موفقیتآمیزترین پروژههای فضایی ایران بود
در آبان سال ۱۳۸۴، سینا نخستین ماهواره ایرانی که به سفارش وزارت دفاع در روسیه طراحی و ساخته شده بود، پس از پرتاب ماهوارهبر روسی کاسموس-۳ام (Kosmos-3M)، با موفقیت در مدار زمین قرار داده شد و به طور کامل با ایستگاه زمینی ارتباط برقرار کرد؛ اما پس از مدتی این ارتباط قطع شد.
ماهواره سینا ایران ساعت ۱۰:۵۲:۲۶ صبح ۵ آبان سال ۱۳۸۴ به وقت محلی از روسیه بـه فضا پرتاب شد. پروژه ماهواره سینا اولین گام جمهوری اسلامی ایران در دستیابی به فناوری طراحی و ساخت ماهواره و ورود به باشگاه فضایی جهان بود.
دکتر حسین شهرابی فراهانی به عنوان مدیر گروه سازه تیم ایرانی و مدیرعامل فعلی شرکت امید فضا طی انجام مصاحبهای بر موفقیت پروژه سینا بسیار تأکید داشتند. متن این مصاحبه در ادامه آمده است: «پروژه سینا در ذهن افرادی که از جنبه مأموریت آخر به پروژه نگاه میکنند و سیاستمدارانی که دید جناحی و رقابتی دارند پروژهای ناموفق تلقی میشود. تعداد این افراد کم هم نیست اما از نظر بنده پروژه سینا از موفقترین پروژهها بوده است.»
شهرابی فراهانی ادامه میدهد: «عدم موفقیت پروژه را از چند منظر میتوان بررسی کرد؛ بعضی میگویند بدلیل آنکه پس از تزریق ماهواره در مدار و دریافت سیگنال، ارتباط با ایستگاه زمینی قطع شد پروژه شکست خورده است. اینها افرادی هستند که محصولنگر بوده و توجهی به فرآیند انجام کار ندارند. از منظر آنها با توجه به وجود شریک روسی، این پروژه الزاماً باید به موفقیت کامل آن میانجامیده است. از منظر دیگر تزلزل در برخی بندهای قرارداد و تخلفهایی که از جانب طرف روس صورت گرفت موجب میشود این پروژه ناموفق تلقی شود. از زاویهای دیگر نیز برخی که جنبه رقابت با پروژه سینا را داشتند به این موارد دامن زدند و نکات منفی را برجسته کردند.»
وی اما عقیده خود را چنین بیان میکند: «به نظر من هدف پروژه سینا انتقال دانش بود و بنا بود در قبال همکاری با کشور روسیه دانش طراحی ماهواره به تیم ایرانی منتقل شود. پروژه به گونهای طرحریزی شده بود که تیم ایرانی در تمام مراحل چرخه حیات ماهواره (از طراحی مفهومی تا ساخت) دخیل بود. حتی برخی معتقد هستند در بحث انتقال دانش هم توفیقی حاصل نشد و عملاً از این منظر نیز پروژه ناموفق بود. در یک نگاه واقعبینانه با شناخت قبلی نسبت به روسها و از آنجا که در هر همکاری خارجی، انتقال دانش از چنین کانالی تقریباً ناچیز است میبایست فرض را بر این میگذاشتیم که طرف مقابل انتقال دانش را طبق ظاهر قرارداد انجام نخواهد داد؛ بنابراین طرف ایرانی میبایست مثل دانشجو در مقابل استاد این دانش را طلب میکرد نه آنکه منتظر بماند مانند لقمه آماده آن را در اختیارش قرار دهند.»
مدیرعامل شرکت امید فضا میافزاید: «طبق قوانین داخلی روسها، انتقال دانش نمیتوانست صورت بپذیرد هرچند در قرارداد ذکر میشد. منظور از انتقال دانش در اختیار دادن مستندات، مراحل انجام پروژه و اسناد طراحی ماهواره به طرف ایرانی است. در برخی گروههای طرف ایرانی مطالبهگری دانش وجود داشت اما برخی گروههای دیگر به دنبال دانش آماده بودند. از نگاه علم مدیریت دانش، ما دو نوع دانش داریم؛ دانش ضمنی و دانش صریح. دانش ضمنی دانشی است که در ذهن و قلب انسانهاست و دانش صریح به هر آنچه منتشر شود گفته میشود. طبق آمار کارشناسان این حوزه، تبدیل دانش ضمنی به صریح کمتر از ۲۰ درصد است و لذا کسانی که انتظار داشتند دانش طراحی ماهواره مثل آمپول از سمت روس به آن ها تزریق شوند بویی از انتقال دانش فنی نبرده بودند.»
به عقیده شهرابی فراهانی ماهواره سینا برای کسی که اراده کرده بود کشور باید به دانش بومی طراحی ماهواره برسد بسیار مفید بود چون در کنار شریک روس این بستر بشدت فراهم میشد.
افراد در عکس از سمت راست: دکتر سلیمانی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت نهم، دکتر شهرابی فراهانی، دکتر موسوی
وی اظهار میکند: «گروه سازه از آن گروههایی بود که انتقال دانش به آن به خوبی انجام شد. حتی با وجود آنکه در قرارداد ذکر شده بود مدل مهندسی سینا باید به ایران تجویل داده شود اما با کار شکنی طرف روس این امر محقق نشد. شخصاً این مورد برای من اهمیتی نداشت چون دانش آن را فراگرفته بودیم. ماحصل سینا ماهواره ملی امید بود که با موفقیت در مدار قرار گرفت. جالب آن است با تمام اشکالاتی که در همکاری با یک کشور خارجی داشتیم، در پروژه ماهواره امید برخی میگفتند چرا مشاور خارجی ندارید و قطعاً شکست خواهید خورد.»
شهرابی فراهانی در پایان خاطرنشان میکند: «حتی اگر از نگاه هزینه به موضوع نگاه کنیم پروژه سینا موفق بوده است؛ چرا که برای کل پروژه تقریباً ۱۵ میلیون دلار هزینه شد. کمتر از ۴ میلیون دلار به روسها پرداخت شد و ۵ میلیون دلار آن خرج هزینههای داخلی، زیرساخت و تجهیزات ایران شد. هزینه این ماهواره ۱۷۰ کیلوگرمی را وقتی با پروژه ماهوارههای مکعبی با وزن تقریبی حداکثر ۳۰ کیلوگرم مقایسه میکنیم، درواقع به این پی میبریم پروژه کمهزینهای را انجام دادهایم. بطور کلی بنده این پروژه را از موفقترین پروژههای فضایی ایران میدانم.»