فعالیت‌های گروه‌های مردم نهاد و شرکت‌ها در جهت ترویج فضا (۲)

علیرضا فتحی: اهمیت
فعالیت‌ها و تلاش‌های سازمان‌های فضایی دولتی در راستای پیشبرد فناوری‌های
فضایی و انجام اکتشافات در گستره فضا برای افزایش دانش بشر در مورد جهان
هستی بر کسی پوشیده نیست. اما در برخی موارد تلاش این سازمان‌ها به تنهایی
کافی نیست. به عنوان مثال هنگامی که یک کشور چندصد میلیون یا حتی چندین
میلیارد دلار بودجه برای یک ماموریت فضایی خرج می‌کند ممکن است این سوال
برای شهروندانش به وجود بیاید که با چرا این بودجه صرف زمینه‌هایی دیگر
نمی‌گردد. یکی از فواید تشکیل گروه‌های مردم‌نهاد و سازمان‌های غیردولتی
فعال در زمینه ترویج فضا این است که به عنوان نهادی از جنس مردم می‌توانند
ضرورت و نیاز به ماموریت‌ها و فناوری‌های فضایی را برای مردم شفاف‌سازی
نمایند. سازمان‌های غیر دولتی (NGO) فضایی تاکنون نقش مهمی در عرصه فضا داشته‌اند و در آینده نیز می‌توانند نقش بسیار مهم‌تری داشته باشند.

جهت‌دهی
مناسب فعالیت سازمان‌های غیر دولتی می‌تواند تاثیراتی مستقیم در رشد
اقتصاد فضایی، افزایش ماموریت‌های اکتشافی فضایی و بالا بردن سطح آگاهی
عموم مردم در مورد فضا داشته باشد. یکی از مهم‌ترین نتایج افزایش آگاهی
عمومی، تاثیرگذاری بر تصمیمات سیاست‌مداران و اولوبت‌های دولت‌ها می‌باشد.
سازمان‌های غیر دولتی و گروه‌های مردم‌نهاد ترویج فضا در کشورهای مختلف
دنیا فعال هستند که در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود.

اسپیس وی آر (SpaceVR)

این شرکت که توسط رایان هولمز (Ryan Holmes)، کارآفرین و مهندس نرم‌افزار تاسیس شده است با شبیه‌سازی محیط فضا در واقعیت مجازی و ایجاد شرایط جاذبه صفر در یک مخزن کوچک، تجربه حضور در مدار زمین را برای مشتریان خود فراهم می‌کند. اسپیس وی آر قصد دارد در آینده نخستین ماهواره مجهز به دوربین‌های واقعیت مجازی را به فضا ارسال نماید. ماهواره مکعبی ۳ واحدی اورویور ۱ (Overview 1) مجهز به دو دوربین پانوراما احتمالا در سال جاری میلادی به مدار LEO پرتاب خواهد شد. هولمز در سال ۲۰۱۵ این شرکت را با هدف تغییر نگرش به فضای پیرامون و تلاش در راستای سوق‌دهی بودجه‌های عظیم جنگی کشورها به اکتشافات فضایی راه‌اندازی کرد. اسپیس وی آر برای پیگیری اهداف خود با بعضی از شرکت‌های فضایی قدرتمند آمریکا از جمله لاکهیدمارتین (Lockheed Martin)، نانورکس (Nanoracks) و نورثروپ گرومن (Northrop Grumman) همکاری می‌کند.

سازمان توسعه و اکتشافات فضایی دانش‌آموزان (SEDS)

این سازمان که از سال ۱۹۸۰ تاکنون فعالیت می‌کند، یک سازمان بین‌المللی دانش‌آموزی است که هدف اصلی آن ترویج کاوش‌های فضایی و توسعه فعالیت‌های فضایی از طریق پروژه‌های آموزشی و مهندسی می‌باشد. SEDS به دانش‌آموزان کمک می‌کند که مهارت‌های فنی و رهبری خود را از طریق حضور و مدیریت در پروژه‌های ملی، شرکت در کنفرانس‌ها، انتشار فعالیت‌ها و توسعه شبکه خود توسعه دهند.

سازمان توسعه و اکتشافات فضایی دانش‌آموزان توسط پیتر دیاماندیس (Peter Diamandis) از دانشگاه MIT بنیان‌گذاری شد و اکنون بیش از ۱۰۰۰۰ عضو در کشورهای مختلف از آمریکا گرفته تا نپال و فیلیپین دارد. لازم به ذکر است که با وجود متداول بودن همکاری بین شعب این سازمان در کشورهای مختلف، هر شعبه به صورت مستقل عمل می‌کند و پروژه‌ها و فعالیت‌های خاص خود را دارد. به عنوان مثال شعبه آمریکا به صورت سالانه مسابقه‌های ساخت راکت و برنامه‌ریزی کسب و کار فضایی را برای دانش‌آموزان برگزار می‌نماید یا اعضای شعبه امارات در برنامه بین‌المللی جستجوی شهاب‌سنگ شرکت داده می‌شوند.

انجمن بین سیاره‌ای بریتانیا (The British Interplanetary Society (BIS))

انجمن بین سیاره‌ای بریتانیا که از سال ۱۹۳۳ در زمینه ترویج اکتشافات و استفاده از فضا برای خدمت به بشریت فعالیت می‌کند، قدیمی‌ترین سازمان ترویجی فضایی محسوب می‌گردد. این سازمان از طرف دولت بریتانیا حمایت مالی نمی‌شود و بودجه خود را از طریق دریافت حق عضویت از اعضا تامین می‌کند. انجمن بین سیاره‌ای بریتانیا با برگزاری نشست‌ها، سمپوزیوم، نمایشگاه و انتشار کتاب و مجلات سعی در ترویج مفاهیم و اطلاعات جدید در مورد پروازهای فضایی و فضانوردی دارد. این انجمن از سال ۱۹۵۶ تاکنون مجله‌ای با نام اسپیس فلایت (Spaceflight) را برای اطلاع‌رسانی در مورد آخرین فعالیت‌های انجام‌شده در زمینه اکتشافات فضایی به صورت ماهانه منتشر می‌کند. لازم به ذکر است که آرتور سی. کلارک (Arthur C. Clarke) نویسنده مشهور آثار علمی-تخیلی نیز برای مدتی ریاست انجمن بین سیاره‌ای بریتانیا را بر عهده داشت.

در وبسایت این انجمن علاوه بر آگاهی از اخبار فضایی روز و رویدادها، می‌توان محصولاتی همچون لباس‌های روزمره با طرح‌های فضایی، کتاب، پوستر و دیگر اقلام را خریداری نمود. از دیگر فعالیت‌های انجمن بین سیاره‌ای بریتانیا می‌توان به انجام پروژه ساخت ماهواره کوچک، برگزاری مسابقه نویسندگی کتاب ترویجی فضایی برای آموزش کودکان و انتشار پادکست‌های علمی-آموزشی در مورد اکتشافات فضایی اشاره کرد.

اسپیس کیدز ایندیا (Space Kidz India)

این سازمان غیر دولتی هندی به طراحی برنامه‌های نوآورانه برای ارائه آموزش‌های فضایی به دانش‌آموزان اختصاص دارد. تلاش اسپیس کیدز ایندیا از سال ۲۰۱۰ تاکنون بر این بوده است که کودکان را علاقه‌مند سازد تا در دانشگاه به جای رشته‌های مطالعاتی متداول، در زمینه هوافضا تحصیل کنند. این سازمان تابحال کمپ‌های متعددی را در تاسیسات ناسا، مرکز فضایی کندی (Kennedy Space Centre)، دانشگاه یورک در کانادا (York University) و… برای دانش‌آموزان هندی برگزار نموده است. اسپیس کیدز ایندیا نیاز جدی به دانشمندان جوان در مراکز تحقیقاتی فضایی در هند را اساس فعالیت خود قرار داده است. این سازمان با برگزاری مسابقاتی سالانه بین دانش‌آموزان کشور هند، تعدادی از آن‌ها را برای آموزش‌های ویژه و حمایت مالی به منظور حضور در پروژه‌های فضایی انتخاب می‌کند. در سال ۲۰۱۵ گروهی از دانش‌آموزان و دانشجویان عضور اسپیس کیدز ایندیا موفق شدند که یک ماهواره آموزشی کوچک را به ارتفاع ۱۰۷۰۰۰ فوتی از سطح زمین ارسال کرده و تعدادی آزمایش به کمک آن انجام دهند.

انجمن سیاره‌ای (The Planetary Society)

انجمن سیاره‌ای یک سازمان مردم‌نهاد و غیرانتفاعی در آمریکا است که در سال ۱۹۸۰ تاسیس شد و اکنون در حدود ۶۰۰۰۰ عضو در بیش از ۱۰۰ کشور جهان دارد. این انجمن در فعالیت‌هایی از جمله پژوهش، ترویج عمومی، و طرفداری از پروژه‌های مهندسی در حوزه ستاره‌شناسی، سیاره‌شناسی، و اکتشافات فضایی همکاری می‌کند. انجمن سیاره‌ای، توجه ویژه‌ای به اکتشافات در منظومه شمسی، بررسی اجرام نزدیک به زمین و جستجو برای حیات فرازمینی دارد. ماموریت انجمن سیاره‌ای به این صورت بیان می‌شود: «توانمندسازی شهروندان جهان برای پیشرفت دانش و اکتشاف فضای بیرونی.» این سازمان همواره سعی در پشتیبانی و توجیه بودجه‌های اکتشافی ناسا برای جامعه آمریکا داشته است و خود نیز از برخی پروژه‌های اکتشافی فضایی حمایت می‌کند که دو نمونه از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از آزمایشات توسعه بادبان خورشیدی با عنوان لایت سیل (Lightsail) و برنامه‌ای با نام اختصاری لایف (LIFE) به منظور آزمایش توانایی بقای میکروارگانیسم‌ها در فضا. از دیگر فعالیت‌های ترویجی انجمن سیاره‌ای می‌توان به انتشار مجله گزارش سیاره‌ای (The Planetary Report) برای اطلاع‌رسانی در مورد آخرین اکتشافات زمین و دیگر سیاره‌ها، و پخش برنامه رادیو سیاره‌ای (Planetary Radio) اشاره کرد که یک برنامه ۳۰ دقیقه‌ای شامل مصاحبه و گفتگوی تلفنی با دانشمندان، مهندسان، هنرمندان، نویسندگان، فضانوردان و بسیاری دیگر از کارشناسان دیگر است که می‌توانند بینش بیشتر یا نگاه ژرف‌تری درباره وضعیت کنونی اکتشافات فضایی فراهم کنند.

گروه‌های مردم‌نهاد، سازمان‌های غیردولتی و شرکت‌های خصوصی فعال در زمینه ترویج فضا در سطح جهان لیستی طولانی را تشکیل می‌دهند که با در نظر گرفتن انجمن‌های نجوم آماتوری، این لیست طولانی‌تر نیز می‌شود. وجود این‌گونه سازمان‌ها باعث می‌شود تا به جای اینکه دولت‌ها و سازمان‌های وابسته بار ماموریت‌های فضایی را به تنهایی بر دوش بکشند، مردم علاقه‌مند و عموم جامعه نیز در فعالیت‌های فضایی درگیر شوند. گروه‌های مردم‌نهاد برای آینده اکتشافات فضایی بسیار مهم هستند چرا که می‌توانند بدون نگرانی از بابت قطعنامه‌ها و معاهدات بین‌المللی فعالیت کنند و با اجتناب از اشتباهات مرتکب‌شده توسط دولت‌ها مردم سراسر جهان را برای پیشبرد اکتشافات فضایی متحد نمایند.